Νηστεία Σαρακοστής

Νηστεία Σαρακοστής

Η νηστεία της Σαρακοστής αρχίζει την Καθαρή Δευτέρα και διαρκεί ως το Μέγα Σάββατο. Είναι μαζί με την νηστεία της Τετάρτης και Παρασκευής οι παλαιότερες νηστείες όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από τις αρχαίες μαρτυρίες στο σύνδεσμο στο τέλος της ανάρτησης. Η λέξη νηστεύω σημαίνει δεν τρώω τίποτα όμως η νηστεία δεν είναι μόνο πλήρης αποχή από φαγητό αλλά υπάρχουν και παραλλαγές, υπάρχει νηστεία που δεν καταναλώνεται καθόλου τροφή και νηστεία που καταναλώνονται ορισμένες τροφές.
Λέει ο προφήτης Δανιήλ, ἐγὼ Δανιὴλ ἤμην πενθῶν τρεῖς ἑβδομάδας ἡμερῶν· ἄρτον ἐπιθυμιῶν οὐκ ἔφαγον, καὶ κρέας καὶ οἶνος οὐκ εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου.
Ο "άρτος επιθυμιών" είναι το εύγευστο φαγητό, για να κατανοηθεί καλύτερα το τι εννοεί μπορεί να ειπωθεί διαφορετικά ως "άρτος επιθυμητός". Ας θυμηθούμε όταν οι Ισραηλίτες φάνηκαν λαίμαργοι και αποκλήθηκαν "λαός επιθυμητής" ενώ ο Θεός τους τιμώρησε για αυτό. Καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου Μνήματα τῆς ἐπιθυμίας, ὅτι ἐκεῖ ἔθαψαν τὸν λαὸν τὸν ἐπιθυμητήν. Αρ. 11,34
Δηλαδή: δόθηκε στον τόπο εκείνο το όνομα "μνήματα της επιθυμίας", γιατί εκεί έθαψαν πολλούς από τον λαίμαργο αυτόν λαό. Εδώ δηλαδή ο Δανιήλ τηρεί μια νηστεία ας πούμε όπως ξέρουμε σήμερα, δεν είναι η νηστεία του πλήρης ασιτία.
Από την άλλη βλέπουμε τον προφήτη Δαυίδ να νηστεύει ακόμη και το λάδι.
Τὰ γόνατά μου ἠσθένησαν ἀπὸ νηστείας, καὶ ἡ σάρξ μου ἠλλοιώθη δι᾿ ἔλαιον. Ψαλ. 108,24
Τα γόνατά μου από την νηστεία έχουν εξασθενήσει, όλη η εμφάνιση μου έχει αλλοιωθεί από την έλλειψη λαδιού.
Στην περίπτωση νηστείας, δηλαδή αυτή που δεν καταναλώνεται καθόλου τροφή, ανήκει και εκείνη του Μωυσή ο οποίος δεν πίνει ούτε νερό για 40 συν άλλες 40 ημέρες όταν ανέβηκε δεύτερη φορά στο όρος. Οπότε στους διάφορους τύπους των νηστειών έχουμε και αυτή η οποία είναι επάνω από την ανθρώπινη φύση. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με Θεϊκή επέμβαση, οπότε είναι ευκόλως εννοούμενο ότι ούτε η κανονική νηστεία είναι, ούτε για όλους είναι.
Όσο αφορά τον τρόπο της νηστείας εμείς θα πρέπει νηστεύουμε σύμφωνα με τις εντολές της Εκκλησίας αλλά και την εκάστοτε περίπτωση. Με την περίπτωση εννοείται όχι ότι βολεύει τον καθένα αλλά στο τι είναι δυνατόν να κάνει ο κάθε ένας. Η Εκκλησία και ο πνευματικός μας είναι ο αρμόδιος ο οποίος θα ορίσει την νηστεία που θα είναι η κατάλληλη.
Εφόσον η Εκκλησία είναι ένα σώμα με διαφορετικά μέλη η νηστεία θα είναι αφενός μια και ορισμένη ενώ αφετέρου θα έρχεται στα μέτρα του κάθε μέλους και δεν θα γίνεται το αντίθετο δηλαδή να έρχεται το κάθε μέλος να ορίζει την δική του νηστεία και κατ' επέκταση να ορίζει το κάθε τι της Εκκλησίας διότι έτσι θα υπάρχει μια αταξία στα πάντα.
Για να το καταλάβουμε ας δούμε την Ευχαριστία. Όπως δεν γίνεται η Ευχαριστία όποτε θέλει το κάθε μέλος αλλά αυτή γίνεται όποτε ορίζει η Εκκλησία και εάν κάποιος δεν είναι δυνατόν να συμμετέχει λόγω ασθένειας την μεταφέρουν σε αυτόν, έτσι γίνεται και με την νηστεία. Αυτή έρχεται στα μέτρα του κάθε μέλους πάντοτε όμως με γνώμονα την πραγματική δυνατότητα όχι με γνώμονα την πνευματική οκνηρία.
Όπως είναι φυσικό υπάρχουν μέλη της Εκκλησίας τα οποία για διάφορους λόγους δεν μπορούν να νηστέψουν όπως ορίζει η εκκλησία ή δεν είναι δυνατόν να νηστέψουν καθόλου.
Παρατηρεί ο Μέγας Βασίλειος
Επί μεν των της ψυχής παθών εν μέτρον εγκρατείας, η παντελης απαλλοτρίωσις των προς την ολεθρίαν φερόντων· επί δεν των βρωμάτων, ώσπερ αι χρείαι άλλαι άλλων εισί, κατα τε ηλικίας και επιτηδεύματα, και προς την του σώματος έξιν οικείως διαιρούμεναι· ούτω δη και το μέτρον της χρήσεως διάφορον, και ο τρόπος. Ώστε ενί μεν κανόνι πάντας περιλαμβάνεσθαι τους εν τη γυμνασία της ευσεβείας αδύνατον· αφορίσαντες δε το περί τους υγιαίνοντας των ασκουμένων μέτρον, απο τούτου την παραλλαγήν προς τα εκάστω συμπίπτοντα εστοχασμένως γίνεσθαι παρά των επιτεταγμένων την οικονομίαν αφίεμεν. MPG 31,968.
Δηλαδή, το μέτρο της εγκράτειας για τα πάθη είναι ένα για όλους, η τέλεια αποξένωση από αυτά. Όσο αφορά την νηστεία υπάρχει το μέτρο και η παραλλαγή του διότι δεν μπορούν όλοι να νηστέψουν το ίδιο λόγω ηλικίας ή επαγγέλματος ή κάποιας σωματικής ανάγκης.
Και λίγο αργότερα ο ίδιος αναφέρει, εγκράτεια (δηλαδή η νηστεία) δε εκάστω προς την δύναμιν του σώματος ορισθήσεται, ώστε μήτε έλλατον της υπαρχούσης δυνάμεως διελθείν, μήτε τοις υπέρ την δύναμιν επεκτείνεσθαι. MPG 31,1348. Μας λέει λοιπόν ότι μπορεί να υπάρξει παραλλαγή της νηστείας ώστε επί παραδείγματι ο αδύναμος να νηστέψει όπως αρμόζει στην περίπτωσή του.
Για το θέμα μας συμβουλεύει ο Χρυσόστομος:
Ει γαρ και νηστεύειν ου δυνασαι αλλά μη τρυφάν δύνασαι· ου μικρόν δε και τούτο· αλλ' ικανόν μεν και τούτο κατασπάσαι την του διαβόλου μανίαν· και γαρ ουδέν ούτως εκείνω τω δαίμονι φίλον, ως τρυφή και μέθη· ει ασθενές το σώμα, ώστε νηστεύειν διηνεκώς, αλλ' ουκ εις ευχήν ασθενές, ουδέ προς υπεροψίαν γαστρός άτονον. MPG 58,563.
Δηλαδή: και αν δεν μπορείς να νηστέψεις μπορείς όμως να εγκρατεύεσαι ώστε να μην χλαπακιάζεις του σκασμού, δεν είναι λίγο και αυτό, αλλά βοηθάει στο να αδυνατίζουν οι πειρασμοί του Διαβόλου στον οποίο είναι αρεστό το να τρως πολύ και να μεθάς.
Δηλαδή βλέπουμε όπως είναι λογικό την απαλλαγή από την νηστεία ή την παραλλαγή της σε κάποια άτομα. Αυτό θα γίνει σε συνεννόηση με τον πνευματικό μας αλλά και τον εαυτό μας που θα έχει κατανοήσει ότι ο Θεός δεν κοροϊδεύεται, αν λέμε δικαιολογίες απλά για να τρώμε και το ξέρει και κακό στον εαυτό μας κάνουμε αφού δεν προοδεύουμε πνευματικά.
Οι νηστείες που έχει ορίσει η Εκκλησία και ακολουθούμε σήμερα είναι οι κατάλληλες από όλες τις πλευρές, εμείς δεν θα πρέπει να φέρνουμε τον Χριστιανισμό στα μέτρα της μαλθακής εποχής και εαυτού μας αλλά πρέπει να φέρουμε τον εαυτό μας στα μέτρα του Χριστιανισμού.
Από την άλλη πλευρά, την πιο σπάνια, ας μην σκεφτόμαστε ότι ο Χριστός ή ο Μωυσής νήστεψαν 40 ημέρες, ότι ο τάδε Αββάς στην έρημο έτρωγε μόνο παξιμάδι ή ότι ο τάδε ασκητής έτρωγε μια φορά τον χρόνο προσπαθώντας και εμείς να κάνουμε όμοια νηστεία διότι ο σκοπός της νηστείας δεν είναι ο διαγωνισμός ώστε να μας δώσει αυτή το κύπελλο πρώτης θέσης αλλά σκοπός είναι να καταπολεμήσει τα πάθη.
Αν το δούμε σαν διαγωνισμό τότε αν και νηστεύουμε ας γνωρίζουμε ότι δεν έχουμε καμία διαφορά με αυτούς που βλέπουμε και λαμβάνουν μέρος σε διαγωνισμό κατανάλωσης φαγητού. Δηλαδή ενώ νηστεύουμε είναι σαν να τρώμε. Πρέπει να νηστεύουμε όπως ορίζει η Εκκλησία, αν κάποιος δεν δύναται για διάφορους λόγους τότε θα νηστεύει λιγότερο ή δεν θα νηστεύει καθόλου. Δεν χρειάζεται λοιπόν ούτε διαγωνισμός αλλά ούτε και αδιαφορία.
Αυτό που χρειάζεται είναι απόφαση.
Όχι απόφαση πνευματικού που θα μας πει ότι θέλουμε να ακούσουμε, εντάξει τρώε εσύ, εντάξει κάνε το ένα ή το άλλο, αλλά απόφαση προσωπική να ακολουθήσουμε τον Χριστό και αυτό θα γίνει με υπομονή και με βήματα. Από το λίγο θα πάμε στο πολύ όπως γίνεται με όλα τα πνευματικά.
Είναι προφανές ότι η νηστεία πρέπει να συνοδεύεται με σωστή ζωή, αυτή είναι η νηστεία που εκλέγει ο Θεός και είναι αρεστή σε αυτόν. Οὐχὶ τοιαύτην νηστείαν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέγει Κύριος, ἀλλὰ λύε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, διάλυε στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων, ἀπόστελλε τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει καὶ πᾶσαν συγγραφὴν ἄδικον διάσπα διάθρυπτε πεινῶντι τὸν ἄρτον σου καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἴσαγε εἰς τὸν οἶκόν σου ἐὰν ἴδῃς γυμνόν, περίβαλε, καὶ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου οὐχ ὑπερόψει τότε ραγήσεται πρώϊμον τὸ φῶς σου, καὶ τὰ ἰάματά σου ταχὺ ἀνατελεῖ, καὶ προπορεύσεται ἔμπροσθέν σου ἡ δικαιοσύνη σου, καὶ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ περιστελεῖ σε τότε βοήσῃ, καὶ ὁ Θεὸς εἰσακούσεταί σου ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ ἰδοὺ πάρειμι.
Δηλαδή, δεν εξέλεξα και δεν όρισα εγώ τέτοια νηστεία λέγει ο Κύριος, δηλαδή υποκριτική, αλλά πρώτα λύσε κάθε δεσμό και σύνδεσμο με την αδικία.
Ακύρωσε και σχίσε τις διεστραμμένες συμφωνίες, τις οποίας εσύ δια βίας και εξαναγκασμού έχεις συνάψει με τους άλλους. Στείλε ελεύθερους τους συντετριμμένους από τον πόνο και την συμφορά, και κάθε συμβόλαιο άδικης συναλλαγής σχίσε το.
Κόβε το ψωμί σου και μοιράσου το με τον πτωχό. Βάλε αστέγους στο σπίτι σου, εάν δεις γυμνό ντύσε τον και στους οικείους σου μη δείξεις αδιαφορία και καταφρόνηση.
Εάν τα τηρήσεις αυτά τότε θα λάμψη σαν της αυγής χαρούμενο το φως της ειρήνης και της χαράς σου. Γρήγορα θα ανατείλει η θεραπεία των πληγών σου και θα αποκατασταθεί η υγεία σου. Μπροστά σου θα προπορεύεται η αρετή σου, η δε δόξα του Θεού θα σε περιβάλλει πάντοτε. Και όταν δια της προσευχής θα φωνάξεις προς τον Θεό, εκείνος την ίδια στιγμή που εσύ ακόμη θα προσεύχεσαι, θα σου απαντήσει: ιδού εγώ είμαι παρών, βρίσκομαι κοντά σου.
Πρέπει να φυλαγόμαστε από τα λόγια εναντίων των άλλων, από τις συκοφαντίες, την κατάκριση. Ούτε να λέμε για τους άλλους ούτε να λαμβάνουμε μέρος σε συζητήσεις ανώφελες οι οποίες σχολιάζουν επικριτικά τον συνάνθρωπο για τις αμαρτίες του. Τα λόγια αυτά κάνουν στον νου μας ζημία διότι τον απασχολούν με την κρίση κατά του συνανθρώπου και των αμαρτιών του και όχι με την δική του πνευματική πρόοδο και την πάλη για την αυτήν. Ο Χριστός είπε ότι θα δώσουμε λόγο για κάθε ανώφελη κουβέντα μας και όλοι μας κάνουμε αμαρτίες.
Ο νους μας πρέπει να είναι προσκολλημένος στον Θεό όχι στο τι αμαρτίες έχει ο ένας και ο άλλος, δεν πρέπει να απασχολούμαστε με τι έκανε ή τι δεν έκανε το οποίο έπρεπε να κάνει. Ο άνθρωπος πρέπει να έχει τον νου στην δική του κατάσταση και να διορθώνεται όχι να προσπαθεί να κατακρίνει τον άλλον ώστε υποσυνείδητα να φανεί ο ίδιος ανώτερος και άρα πνευματικά προοδευμένος.
Να έχουμε σκοπό την διόρθωση του συνανθρώπου μας αλλά με το Χριστιανικό σκεπτικό, αυτό δεν διδάσκει να κατακρίνουμε τις αμαρτίες του ή τα πάθη του, έτσι απλά τον υποβιβάζουμε ενώ θεωρούμε εαυτόν ανώτερο έως και άγιο. Αν νηστεύουμε για το θεαθήναι τότε το είναι μας δεν συμμετέχει, ο νους δεν σκέφτεται τον Θεό, η καρδία δεν έχει συμμετοχή, αν γίνεται αυτό όχι μόνο η νηστεία μας αλλά ούτε η προσευχή ούτε η ελεημοσύνη έχουν κάποια αξία μπροστά στον Θεό, δεν την αποδέχεται ούτε εις το ελάχιστο, δεν μας ωφελεί σε τίποτα.
Αν νηστεύουμε, αν δεν έχουμε γαστριμαργία, αλλά δεν δείχνουμε θέρμη να προχωρήσουμε σε άλλα πνευματικά, δηλαδή να απαλλαχτούμε από διάφορα άλλα πάθη, ο Θεός δέχεται και την νηστεία και την προσευχή και την ελεημοσύνη, δεν τα απορρίπτει, αλλά όμως ούτε μας θέλει έτσι ούτε εμείς στην πραγματικότητα θέλουμε τους εαυτούς μας έτσι. Πρέπει όλο το καράβι που πλέει στον ωκεανό της ζωής να προσέχουμε, να προσπαθούμε να κλείνουμε όλες τις ρωγμές που έχει το σκαρί.
 Όταν ασχολούμαστε με ένα ρήγμα ώστε να το επιδιορθώσουμε τότε αυτό δείχνει μεν διάθεση αλλά το σωστό είναι ότι όλο το καράβι πρέπει και να φυλάγεται και να επιδιορθώνεται.
Να έχουμε απόφαση για αγώνα και ο Θεός θα μας βοηθήσει να προχωρήσουμε πνευματικά.
Ακούμε πολλές φορές για την νηστεία ότι η σωστή ζωή είναι το σημαντικό γιατί "η κακία σταύρωσε τον Χριστό και όχι το φαγητό" και τα λοιπά όμοια που διαβάζουμε και ακούμε. Αυτό όμως δεν είναι σωστό να το λέμε ή να το διαδίδουμε αφού υποβιβάζει την νηστεία από Θεϊκή εντολή, ενώ ταυτόχρονα της αφαιρεί κάθε Χριστιανικό περιεχόμενο κάνοντας την όμοια με την δίαιτα. Αυτά τα λεγόμενα ουσιαστικά θέτουν την σωστή ζωή απέναντι στην νηστεία και διαλέγεται τάχα το καλύτερο. Θα μπορεί κάποιος να πει ότι "εγώ δεν ληστεύω ή δεν κατακρίνω και αυτό μετράει" αγνοώντας την νηστεία, δηλαδή εν τέλει μπορεί να προσφέρει και μια δικαιολογία της γαστριμαργίας αυτό. Βέβαια εδώ έχουμε και ένα περίεργο, αυτός που καταφέρνει το μεγαλύτερο, δηλαδή να έχει ορθή ζωή, πως δεν μπορεί να καταφέρει το μικρότερο, να μην συγκρατιέται από το φαγητό και λέει ότι σημασία έχει το άλλο;
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τήρηση των εντολών και νηστεία δεν χωρίζονται.
Είναι μέρος του Χριστιανικού βίου η νηστεία, είναι μια από τις εντολές η νηστεία, δεν είναι κάτι το συμπληρωματικό ή προαιρετικό στην ζωή του Χριστιανού ώστε να πω έχει σημασία κάτι άλλο. Κανείς μας δεν θα πει ότι είναι σωστή η φράση "σημασία έχει να μην κλέψω και όχι να μην λέω ψέμματα" διότι και με τα δύο θα καταπατήσεις τις εντολές. Ακριβώς το ίδιο γίνεται όταν λέμε "τον Χριστό σταύρωσε το τάδε και όχι το φαΐ". Δεν είναι λοιπόν αυτό σωστό και να το κάνουμε γνωστό ενημερώνοντας τους συνανθρώπους μας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε το ερώτημα γιατί στην νηστεία τρώμε ελιές αλλά όχι λάδι από τις οποίες προέρχεται το λάδι. Αυτό το κάνουμε διότι το σκεπτικό πίσω από την Χριστιανική νηστεία δεν είναι μια Νομική θεώρηση των τροφών σε καθαρές και ακάθαρτες αλλά η άσκηση.
Αυτός είναι ο λόγος που επί παραδείγματι τρώμε ελιές και όχι λάδι σε περίοδο νηστείας.
Χωρίς λάδι τα φαγητά είναι πιο ασκητικά, μια Νομική άποψη των πραγμάτων θα απαγόρευε και τις ελιές σε περίοδο νηστείας λαδερών αλλά επειδή η Εκκλησία έχει ως γνώμονα την άσκηση τις επιτρέπει.
Πρέπει να έχουμε πάντα στον νου ότι σε χώρες σαν την δική μας ο άνθρωπος πεθαίνει από το φαγητό και όχι από την έλλειψη του. Οι διάφορες τροφές όταν δεν έχουμε εγκράτεια αφενός μας κάνουν υπέρβαρους, οπότε έτσι έρχονται διάφορες ασθένειες, διαβήτης, καρδιακά νοσήματα, αλλά και είναι γεμάτες φυτοφάρμακα, αντιβιοτικά, συντηρητικά, ορισμένες είναι μεταλλαγμένες οπότε η νηστεία μας προσφέρει πολλαπλά οφέλη.
Με την νηστεία ελκύουμε το Θείο έλεος για εμάς και τους συνανθρώπους μας, κατανοούμε τα Θεία λόγια, λαμβάνουμε βοήθεια σε στιγμές δύσκολες είτε εθνικές είτε προσωπικές, προσθέστε και το μας κάνει να ζούμε παραπάνω. Δηλαδή το να νηστεύουμε είναι από όλες τις πλευρές επωφελές οπότε αν δεν το κάνουμε ας αρχίσουμε και πραγματικά θα είμαστε κερδισμένοι.

Για εκτενέστερη παρουσίαση του θέματος δείτε ανάρτηση Νηστεία Σαρακοστής Νηστεία Τετάρτη Παρασκευή

Posted in Νηστεία, Νηστεία Σαρακοστής