Η Προς Εβραίους επιστολή και η ειδική ιεροσύνη
Οι διάφοροι αιρετικοί στην προσπάθειά τους να αποδείξουν ότι η ειδική ιεροσύνη έχει καταργηθεί φέρνουν ως σύμμαχό τους την προς Εβραίους επιστολή.
Το θύμα του ψευτοποιμένα έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου και
κρατείται στο σκοτάδι από τον επιτήδειο ο οποίος στην ουσία του έχει πει
με άλλα λόγια ότι η Καινή Διαθήκη έπεσε από τον ουρανό, ότι ο
Χριστιανισμός ξεκίνησε έχοντας στα χέρια ένα βιβλίο με τα αποφθέγματα
του προέδρου, ότι υπήρχε ένα βιβλίο με 27 παραγράφους που όλοι το είχαν
και συζητούσαν "μόνο από εκεί".
Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Εκκλησία υπήρχε ασυμφωνία για το κύρος της επιστολής και αβεβαιότητα για τον συγγραφέα της αφού είναι ανυπόγραφη ενώ έχει αρκετές διαφορές στο στυλ από τις άλλες επιστολές του Παύλου. Αν παρατηρήσουμε θα διαπιστώσουμε ότι ο συγγραφέας συστήνει τον εαυτό του ως ακροατή των αυτοπτών, δηλαδή ο ίδιος τοποθετεί ρητά τον εαυτό του στην θέση των ακροατών των αποστόλων. Πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη. Εβρ. 2,3 Πως εμείς θα διαφύγουμε την τιμωρία αν παραμελήσουμε μία τόσο μεγάλη και ανεκτίμητη σωτηρία; Η σωτηρία δε αυτή άρχισε να διδάσκεται από τον ίδιο τον Κύριο, παραδόθηκε σε σε εμάς ως κατά πάντα βέβαιη και αξιόπιστη από εκείνους που την άκουσαν κατ' ευθείαν από το στόμα του, δηλαδή εδώ εννοεί ότι την άκουσε από τους Αποστόλους. Ο Παύλος όμως συνεχώς έλεγε ότι είναι απόστολος τον οποίο ο Χριστός εξέλεξε.
Εκτός αυτού το ύφος της έχει σπουδαίες διαφορές από αυτό του Παύλου διότι η Προς Εβραίους επιδεικνύει ρητορικό λόγο μοναδικού στυλ στην Καινή, επιπλέον ο λόγος είναι ο καλύτερος ανάμεσα στους συγγραφείς της. Ο συντάκτης παραθέτει σύνθετες λέξεις σε μεγάλη συχνότητα τις οποίες χρησιμοποιεί με ευκολία και καταλλήλως, γεγονός που αποδεικνύει την άριστη κατοχή της Ελληνικής γλώσσας.
Έτσι στην επιστολή μπορούμε να βρούμε όρους και σύνθετες λέξεις που είναι είτε σπάνιες στην Καινή είτε δεν υπάρχουν πουθενά αλλού σε αυτήν: ἐπεισαγωγὴ Εβρ. 7,19, (νέα εισαγωγή) ἀπαράβατον Εβρ. 7,24, μισθαποδοσίαν Εβρ. 10,35 παρεπίδημοί Εβρ. 11,13 (αυτοί που διαμένουν προσωρινά), μισθαποδότης Εβρ. 11,6 εὐπερίστατον Εβρ. 12,1, καταναλίσκον Εβρ. 12,29, ἀλυσιτελὲς Εβρ. 13,17 (αναποτελεσματικό).
Ο συγγραφέας της Προς Εβραίους αντίθετα με τον Παύλο φαίνεται να προτιμά αρκετά τα παράγωγα ρημάτων με κατάληξη -σις, (-σιν). Έτσι επί παραδείγματι θα δούμε λέξεις όπως: παράβασις Εβρ. 2,2, κατάπαυσιν Εβρ. 2,4 θέλησιν Εβρ. 4,1 τελείωσις Εβρ. 7,11, μετάθεσις Εβρ. 7,12, ἀθέτησις Εβρ. 7,18, ἀνάμνησις Εβρ. 10,3 ἄφεσις Εβρ. 10,18 ἐκδίκησις Εβρ. 10,30 ἄθλησιν Εβρ. 10,32 περιποίησιν Εβρ. 10,39 ὑπόστασις Εβρ. 11,10, επιπλέον προτιμά την κατάληξη -ίζειν επί παραδείγματι Εβρ. 6,6 ἀνακαινίζειν ενώ ο Παύλος την -ειν.
Άλλο άξιο παρατήρησης είναι ότι ενώ ο Παύλος αποκαλεί τον Χριστό, "ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός", "ο Χριστός Κύριος", "ο Κύριος ημών", "Ιησούς Χριστός ο Κύριος ημών", "ο Κύριος Ιησούς Χριστός", για τον συγγραφέα της Προς Εβραίους στα 2/3 των περιπτώσεων ο Χριστός είναι απλά "ο Ιησούς":
βλέπομεν Ἰησοῦν Εβρ. 2,9
εἰ γὰρ αὐτοὺς Ἰησοῦς κατέπαυσεν Εβρ. 4,8
Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ Εβρ. 4,14
ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν Ἰησοῦς Εβρ. 6,20
κατὰ τοσοῦτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν ἔγγυος Ἰησοῦς Εβρ. 7,22
τὴν εἴσοδον τῶν Ἁγίων ἐν τῷ αἵματι τοῦ Ἰησοῦ Εβρ. 10,19
τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν Εβρ. 12,2
καὶ διαθήκης νέας μεσίτῃ Ἰησοῦ Εβρ. 12,24
διὸ καὶ Ἰησοῦς, ἵνα ἁγιάσῃ Εβρ. 13,12
ενώ λιγότερες φορές έχουμε να αποκαλείται όπως στον Παύλο:
ἀρχιερέα τῆς ὁμολογίας ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν Εβρ. 3,1
τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐφάπαξ Εβρ. 10,10
Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας Εβρ. 13,8
τὸν μέγαν ἐν αἵματι διαθήκης αἰωνίου, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Εβρ. 13,20
τὸ εὐάρεστον ἐνώπιον αὐτοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ Εβρ. 13,21
Ο συγγραφέας της Προς Εβραίους όταν κάνει παραπομπή στα γραπτά της Παλαιάς Διαθήκης αυτή "λέει", ενώ η εκάστοτε αναφορά είναι γενική: "είπε", "λέει", "λέγοντας", "ειπώθηκε", "καταθέτει" (μαρτυρεί).
Εβρ. 1,5 τίνι γὰρ εἶπέ.
Εβρ. 1,6 ὅταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει·.
Εβρ. 1,13 πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε·.
Εβρ. 4,3 εἰσερχόμεθα γὰρ εἰς τὴν κατάπαυσιν οἱ πιστεύσαντες, καθὼς εἴρηκεν·.
Εβρ. 4,4 εἴρηκε γάρ που περὶ τῆς ἑβδόμης οὕτω·.
Εβρ. 4,7 πάλιν τινὰ ὁρίζει ἡμέραν, σήμερον, ἐν Δαυΐδ λέγων.
Εβρ. 5,6 καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Εβρ. 6,14 λέγων· ἦ μὴν εὐλογῶν εὐλογήσω σε καὶ πληθύνων πληθυνῶ σε·.
Εβρ. 7,17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Εβρ. 7,21 ὁ δὲ μετὰ ὁρκωμοσίας διὰ τοῦ λέγοντος πρὸς αὐτόν·.
Εβρ. 8,5 καθὼς κεχρημάτισται Μωϋσῆς μέλλων ἐπιτελεῖν τὴν σκηνήν· ὅρα γάρ φησι.
Εβρ. 8,8 μεμφόμενος γὰρ αὐτοῖς λέγει·.
Εβρ. 8,13 ἐν τῷ λέγειν καινὴν πεπαλαίωκε τὴν πρώτην·.
Εβρ. 10,5 Διὸ εἰσερχόμενος εἰς τὸν κόσμον λέγει· θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας.
Εβρ. 10,8 ἀνώτερον λέγων ὅτι θυσίαν καὶ προσφορὰν καὶ ὁλοκαυτώματα.
Εβρ. 10,9 τότε εἴρηκεν· ἰδοὺ ἥκω τοῦ ποιῆσαι, ὁ Θεός, τὸ θέλημά σου.
Εβρ. 10,16 ἡ διαθήκη ἣν διαθήσομαι πρὸς αὐτοὺς μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, λέγει Κύριος·.
Εβρ. 11,18 πρὸς ὃν ἐλαλήθη ὅτι ἐν Ἰσαὰκ κληθήσεταί σοι σπέρμα.
Εβρ. 12,26 οὗ ἡ φωνὴ τὴν γῆν ἐσάλευσε τότε, νῦν δὲ ἐπήγγελται λέγων·.
Μόνον στα
Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Εκκλησία υπήρχε ασυμφωνία για το κύρος της επιστολής και αβεβαιότητα για τον συγγραφέα της αφού είναι ανυπόγραφη ενώ έχει αρκετές διαφορές στο στυλ από τις άλλες επιστολές του Παύλου. Αν παρατηρήσουμε θα διαπιστώσουμε ότι ο συγγραφέας συστήνει τον εαυτό του ως ακροατή των αυτοπτών, δηλαδή ο ίδιος τοποθετεί ρητά τον εαυτό του στην θέση των ακροατών των αποστόλων. Πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη. Εβρ. 2,3 Πως εμείς θα διαφύγουμε την τιμωρία αν παραμελήσουμε μία τόσο μεγάλη και ανεκτίμητη σωτηρία; Η σωτηρία δε αυτή άρχισε να διδάσκεται από τον ίδιο τον Κύριο, παραδόθηκε σε σε εμάς ως κατά πάντα βέβαιη και αξιόπιστη από εκείνους που την άκουσαν κατ' ευθείαν από το στόμα του, δηλαδή εδώ εννοεί ότι την άκουσε από τους Αποστόλους. Ο Παύλος όμως συνεχώς έλεγε ότι είναι απόστολος τον οποίο ο Χριστός εξέλεξε.
Εκτός αυτού το ύφος της έχει σπουδαίες διαφορές από αυτό του Παύλου διότι η Προς Εβραίους επιδεικνύει ρητορικό λόγο μοναδικού στυλ στην Καινή, επιπλέον ο λόγος είναι ο καλύτερος ανάμεσα στους συγγραφείς της. Ο συντάκτης παραθέτει σύνθετες λέξεις σε μεγάλη συχνότητα τις οποίες χρησιμοποιεί με ευκολία και καταλλήλως, γεγονός που αποδεικνύει την άριστη κατοχή της Ελληνικής γλώσσας.
Έτσι στην επιστολή μπορούμε να βρούμε όρους και σύνθετες λέξεις που είναι είτε σπάνιες στην Καινή είτε δεν υπάρχουν πουθενά αλλού σε αυτήν: ἐπεισαγωγὴ Εβρ. 7,19, (νέα εισαγωγή) ἀπαράβατον Εβρ. 7,24, μισθαποδοσίαν Εβρ. 10,35 παρεπίδημοί Εβρ. 11,13 (αυτοί που διαμένουν προσωρινά), μισθαποδότης Εβρ. 11,6 εὐπερίστατον Εβρ. 12,1, καταναλίσκον Εβρ. 12,29, ἀλυσιτελὲς Εβρ. 13,17 (αναποτελεσματικό).
Ο συγγραφέας της Προς Εβραίους αντίθετα με τον Παύλο φαίνεται να προτιμά αρκετά τα παράγωγα ρημάτων με κατάληξη -σις, (-σιν). Έτσι επί παραδείγματι θα δούμε λέξεις όπως: παράβασις Εβρ. 2,2, κατάπαυσιν Εβρ. 2,4 θέλησιν Εβρ. 4,1 τελείωσις Εβρ. 7,11, μετάθεσις Εβρ. 7,12, ἀθέτησις Εβρ. 7,18, ἀνάμνησις Εβρ. 10,3 ἄφεσις Εβρ. 10,18 ἐκδίκησις Εβρ. 10,30 ἄθλησιν Εβρ. 10,32 περιποίησιν Εβρ. 10,39 ὑπόστασις Εβρ. 11,10, επιπλέον προτιμά την κατάληξη -ίζειν επί παραδείγματι Εβρ. 6,6 ἀνακαινίζειν ενώ ο Παύλος την -ειν.
Άλλο άξιο παρατήρησης είναι ότι ενώ ο Παύλος αποκαλεί τον Χριστό, "ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός", "ο Χριστός Κύριος", "ο Κύριος ημών", "Ιησούς Χριστός ο Κύριος ημών", "ο Κύριος Ιησούς Χριστός", για τον συγγραφέα της Προς Εβραίους στα 2/3 των περιπτώσεων ο Χριστός είναι απλά "ο Ιησούς":
βλέπομεν Ἰησοῦν Εβρ. 2,9
εἰ γὰρ αὐτοὺς Ἰησοῦς κατέπαυσεν Εβρ. 4,8
Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ Εβρ. 4,14
ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν Ἰησοῦς Εβρ. 6,20
κατὰ τοσοῦτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν ἔγγυος Ἰησοῦς Εβρ. 7,22
τὴν εἴσοδον τῶν Ἁγίων ἐν τῷ αἵματι τοῦ Ἰησοῦ Εβρ. 10,19
τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν Εβρ. 12,2
καὶ διαθήκης νέας μεσίτῃ Ἰησοῦ Εβρ. 12,24
διὸ καὶ Ἰησοῦς, ἵνα ἁγιάσῃ Εβρ. 13,12
ενώ λιγότερες φορές έχουμε να αποκαλείται όπως στον Παύλο:
ἀρχιερέα τῆς ὁμολογίας ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν Εβρ. 3,1
τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐφάπαξ Εβρ. 10,10
Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας Εβρ. 13,8
τὸν μέγαν ἐν αἵματι διαθήκης αἰωνίου, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Εβρ. 13,20
τὸ εὐάρεστον ἐνώπιον αὐτοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ Εβρ. 13,21
Ο συγγραφέας της Προς Εβραίους όταν κάνει παραπομπή στα γραπτά της Παλαιάς Διαθήκης αυτή "λέει", ενώ η εκάστοτε αναφορά είναι γενική: "είπε", "λέει", "λέγοντας", "ειπώθηκε", "καταθέτει" (μαρτυρεί).
Εβρ. 1,5 τίνι γὰρ εἶπέ.
Εβρ. 1,6 ὅταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει·.
Εβρ. 1,13 πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε·.
Εβρ. 4,3 εἰσερχόμεθα γὰρ εἰς τὴν κατάπαυσιν οἱ πιστεύσαντες, καθὼς εἴρηκεν·.
Εβρ. 4,4 εἴρηκε γάρ που περὶ τῆς ἑβδόμης οὕτω·.
Εβρ. 4,7 πάλιν τινὰ ὁρίζει ἡμέραν, σήμερον, ἐν Δαυΐδ λέγων.
Εβρ. 5,6 καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Εβρ. 6,14 λέγων· ἦ μὴν εὐλογῶν εὐλογήσω σε καὶ πληθύνων πληθυνῶ σε·.
Εβρ. 7,17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Εβρ. 7,21 ὁ δὲ μετὰ ὁρκωμοσίας διὰ τοῦ λέγοντος πρὸς αὐτόν·.
Εβρ. 8,5 καθὼς κεχρημάτισται Μωϋσῆς μέλλων ἐπιτελεῖν τὴν σκηνήν· ὅρα γάρ φησι.
Εβρ. 8,8 μεμφόμενος γὰρ αὐτοῖς λέγει·.
Εβρ. 8,13 ἐν τῷ λέγειν καινὴν πεπαλαίωκε τὴν πρώτην·.
Εβρ. 10,5 Διὸ εἰσερχόμενος εἰς τὸν κόσμον λέγει· θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας.
Εβρ. 10,8 ἀνώτερον λέγων ὅτι θυσίαν καὶ προσφορὰν καὶ ὁλοκαυτώματα.
Εβρ. 10,9 τότε εἴρηκεν· ἰδοὺ ἥκω τοῦ ποιῆσαι, ὁ Θεός, τὸ θέλημά σου.
Εβρ. 10,16 ἡ διαθήκη ἣν διαθήσομαι πρὸς αὐτοὺς μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, λέγει Κύριος·.
Εβρ. 11,18 πρὸς ὃν ἐλαλήθη ὅτι ἐν Ἰσαὰκ κληθήσεταί σοι σπέρμα.
Εβρ. 12,26 οὗ ἡ φωνὴ τὴν γῆν ἐσάλευσε τότε, νῦν δὲ ἐπήγγελται λέγων·.
Μόνον στα
Εβρ. 3,7 Διό, καθὼς λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον·
Εβρ. 10,15 μαρτυρεῖ δέ ἡμῖν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον·
Εβρ. 10,30 γὰρ τὸν εἰπόντα· ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος·.
μπορούμε να πούμε ότι βλέπουμε να μαρτυρεί και να λέει αλλά κάποιος.
Ο στίχος Εβρ. 10,7 τότε εἶπον· ἰδοὺ ἥκω, ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περὶ ἐμοῦ στον οποίο βλέπουμε την φράση "έχει γραφτεί" είναι κατά γράμμα οι στίχοι του Ψαλμού 39,8 τότε εἶπον· ἰδοὺ ἥκω, ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περὶ ἐμοῦ·. Στον στίχο Εβρ. 4,7 το λέγων κάνει αναφορά στον Θεό: ορίζει κάποια άλλη ημέρα, λέγοντας (ο Θεός) με το στόμα του Δαυίδ, πάλιν τινὰ ὁρίζει ἡμέραν, σήμερον, ἐν Δαυΐδ λέγων.
Αντιθέτως με τα παραπάνω όταν ο Παύλος κάνει παραπομπή σε χωρία της Παλαιάς Διαθήκης αυτή δεν "λέει" αλλά "γράφει". Έτσι η αναφορά γίνεται σχεδόν πάντα με τις φράσεις: "έχει γραφτεί", "όπως είναι γραμμένο", "γράφει ο Μωυσής". Όταν συναντούμε το "λέει" αυτό το κάνει κάποιος,
Αντιθέτως με τα παραπάνω όταν ο Παύλος κάνει παραπομπή σε χωρία της Παλαιάς Διαθήκης αυτή δεν "λέει" αλλά "γράφει". Έτσι η αναφορά γίνεται σχεδόν πάντα με τις φράσεις: "έχει γραφτεί", "όπως είναι γραμμένο", "γράφει ο Μωυσής". Όταν συναντούμε το "λέει" αυτό το κάνει κάποιος,
"λέει η Γραφή", "λέει ο Μωυσής", "λέει ο Δαυίδ", "λέει ο Ωσηέ".
Ρωμ. 1,17 καθὼς γέγραπται· ὁ δὲ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται.
Ρωμ. 2,24 δι᾿ ὑμᾶς βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι, καθὼς γέγραπται.
Ρωμ. 3,4 γινέσθω δὲ ὁ Θεὸς ἀληθής, πᾶς δὲ ἄνθρωπος ψεύστης, καθὼς γέγραπται·
Ρωμ. 3,10 καθὼς γέγραπται ὅτι οὐκ ἔστι δίκαιος οὐδὲ εἷς
Ρωμ. 4,3 τί γὰρ ἡ γραφὴ λέγει; ἐπίστευσε δὲ Ἀβραὰμ τῷ Θεῷ
Ρωμ. 1,17 καθὼς γέγραπται· ὁ δὲ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται.
Ρωμ. 2,24 δι᾿ ὑμᾶς βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι, καθὼς γέγραπται.
Ρωμ. 3,4 γινέσθω δὲ ὁ Θεὸς ἀληθής, πᾶς δὲ ἄνθρωπος ψεύστης, καθὼς γέγραπται·
Ρωμ. 3,10 καθὼς γέγραπται ὅτι οὐκ ἔστι δίκαιος οὐδὲ εἷς
Ρωμ. 4,3 τί γὰρ ἡ γραφὴ λέγει; ἐπίστευσε δὲ Ἀβραὰμ τῷ Θεῷ
Ρωμ. 4,6 καθάπερ καὶ Δαυΐδ λέγει τὸν μακαρισμὸν τοῦ ἀνθρώπου
Ρωμ. 9,25 ὡς καὶ ἐν τῷ Ὡσηὲ λέγει· καλέσω τὸν οὐ λαόν μου
Ρωμ. 9,25 ὡς καὶ ἐν τῷ Ὡσηὲ λέγει· καλέσω τὸν οὐ λαόν μου
Ρωμ. 10,5 Μωϋσῆς γὰρ γράφει τὴν δικαιοσύνην τὴν ἐκ τοῦ νόμου,
Ρωμ. 10,19 ἀλλὰ λέγω, μὴ οὐκ ἔγνω Ἰσραήλ; πρῶτος Μωϋσῆς λέγει·
Α Κορ. 1,19 γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν
Ρωμ. 10,19 ἀλλὰ λέγω, μὴ οὐκ ἔγνω Ἰσραήλ; πρῶτος Μωϋσῆς λέγει·
Α Κορ. 1,19 γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν
Α Κορ. 1,31 ἵνα, καθὼς γέγραπται, ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ καυχάσθω.
Β Κορ. 4,13 ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως κατὰ τὸ γεγραμμένον
Β Κορ. 8,15 καθὼς γέγραπται· ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασε, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὐκ ἠλαττόνησε.
Β Κορ. 9,9 καθὼς γέγραπται· ἐσκόρπισεν, ἔδωκε τοῖς πένησιν.
Γαλ. 3,10 Ὅσοι γὰρ ἐξ ἔργων νόμου εἰσίν, ὑπὸ κατάραν εἰσί· γέγραπται γάρ·
Γαλ. 3,13 γέγραπται γάρ· ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου·
Γαλ. 4,22 γέγραπται γὰρ ὅτι Ἀβραὰμ δύο υἱοὺς ἔσχεν,
Γαλ. 4,27 γέγραπται γάρ· εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα
Γαλ. 4,30 ἀλλὰ τί λέγει ἡ γραφή; ἔκβαλε τὴν παιδίσκην καὶ τὸν υἱὸν αὐτῆς·
Στον Παύλο θα συναντήσουμε μόνο δυο φορές απλά την λέξη "λέγει":
Εφ. 4,8 Διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν.
Εφ. 5,14 Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν.
Ο στίχος Ρωμ. 10,6 ἡ δὲ ἐκ πίστεως δικαιοσύνη οὕτω λέγει· κάνει αναφορά στον αμέσως προηγούμενο στίχο όπου έχει ήδη αναφερθεί όνομα, Μωϋσῆς γὰρ γράφει τὴν δικαιοσύνην τὴν ἐκ τοῦ νόμου, οπότε για αποφυγή πλεονασμού και σε αυτόν τον στίχο ο συγγραφέας της επιστολής ουσιαστικά γράφει "ο Μωυσής λέει πάλι".
Άλλη διαφορά που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει είναι ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αποκλειστικά και μόνο την Μετάφραση των Εβδομήκοντα ενώ ο Παύλος χρησιμοποιεί και το Εβραϊκό, ο συντάκτης προτιμάει την των Εβδομήκοντα σε περίπτωση που το Εβραϊκό κείμενο διαφέρει. Παραδείγματος χάριν το Εβραίους 1,6 είναι ο Ψαλμός 8 στίχος 6, ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν, στο Εβραϊκό διαφέρει το παρ᾿ ἀγγέλους. Χτυπητή διαφορά με άλλες επιστολές του Παύλου είναι η εισαγωγή της η οποία ξεκινάει χωρίς τα συνήθη λόγια. Η συνήθης εισαγωγή του Παύλου είναι η εξής:
Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ Εφ. 1,1.
Παῦλος, ἀπόστολος οὐκ ἀπ᾿ ἀνθρώπων Γαλ. 1,1
Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ Κολ. 1,1
Παῦλος, ἀπόστολος Χριστοῦ Ἰησοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ Β Τιμ. 1,1
Παῦλος, δοῦλος Θεοῦ, ἀπόστολος δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ Τιτ. 1,1
Στην Προς Εβραίους θα δούμε το Πολεμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις Εβρ. 1,1.
Η επιστολή είναι η μοναδική στην Καινή η οποία ονομάζει τον Χριστό Αρχιερέα, το ίδιο θα συναντήσουμε στην επιστολή Προς Φιλιππησίους του Πολύκαρπου Σμύρνης κεφάλαιο 12ο όπου ο Χριστός ονομάζεται αιώνιος αρχιερεύς, είθε ο Θεός και πατέρας του Κυρίου Ιησού Χριστού, και ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός ο οποίος είναι Υιός του Θεού και ο αιώνιος αρχιερέας μας, να σας αυξήσει σε πίστη και στην αλήθεια, ενώ στον Τερτυλλιανό 155-240μΧ θα παρατηρήσουμε ότι ο επίσκοπος αποκαλείται Αρχιερέας, το υπέρτατο δικαίωμα του βαπτίζειν ανήκει στον αρχιερέα ο οποίος είναι ο επίσκοπος, περί Βαπτίσματος κεφ.17.
Είναι και αρκετές άλλες οι διαφορές αλλά θα αφήσουμε τις συγκρίσεις και θα προχωρήσουμε στις ιστορικές πληροφορίες για την επιστολή οι οποίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Η πρώτη μαρτυρία για την επιστολή έρχεται από τα μέσα του β αιώνα. Την μεταφέρει ο Ευσέβιος ο οποίος κάνει λόγο για τον
Κλήμη Αλεξανδρείας 150-215 και το χαμένο έργο του Υπoτυπώσεις, σε αυτό ο Κλήμης λέει για τον
Πάνταινο ; - 200: Όπως έλεγε ο μακάριος πρεσβύτερος, επειδή ο Κύριος απόστολος του παντοκράτορα είναι προς τους Εβραίους, από ταπείνωση ο Παύλος ο οποίος στάλθηκε στα έθνη δεν αποκάλεσε τον εαυτό του απόστολο στους Εβραίους, για την τιμή προς τον Κύριο.
Δηλαδή ο Πάνταινος έλεγε ότι η επιστολή είναι του Παύλου και δικαιολογούσε την ανωνυμία της αλλά και την εισαγωγή της με την αιτιολογία ότι ο Ιησούς ήταν ο απεσταλμένος, ο απόστολος, προς τους Εβραίους, έτσι ο Παύλος από ταπείνωση δεν έγραψε την συνήθη εισαγωγή. Βεβαίως τα λεγόμενα του Πάνταινου μας δείχνουν αφενός ότι υπήρχε στην Χριστιανοσύνη η γνώμη ότι η επιστολή δεν ήταν Παύλεια ενώ αφετέρου θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει ότι υπήρχε η δυνατότητα να γράψει απλώς το όνομά του χωρίς να κάνει αναφορά σε αποστολική ιδιότητα πράγμα που βλέπουμε στις 2 προς Θεσσαλονικείς:
Α' Θεσ. 1,1 Παῦλος καὶ Σιλουανὸς καὶ Τιμόθεος τῇ ἐκκλησίᾳ Θεσσαλονικέων.
Β' Θεσ. 1,1 Παῦλος καὶ Σιλουανὸς καὶ Τιμόθεος τῇ ἐκκλησίᾳ Θεσσαλονικέων.
Το ότι ο Κλήμης με την φράση μακάριος πρεσβύτερος εννοεί τον Πάνταινο μας το μεταφέρει ξανά ο Ευσέβιος: ο Κλήμης στις Υποτυπώσεις του κάνει ονομαστικά αναφορά στον Πάνταινο ως τον διδάσκαλό του, Βιβλιο 5. Αυτό το βιβλίο καλείται Υποτυπώσεις, είναι και εκείνο 8 βίβλοι όπως και οι Στρωματείς, σε αυτό ονομαστικά κάνει αναφορά στον Πάνταινο ως τον δάσκαλό του και μεταφέρει τις διδαχές και τις παραδόσεις του. Βιβλίο 6.
Το Απόσπασμα Μουρατόρι το οποίο μάλλον είναι η παλαιότερη λίστα βιβλίων που θεωρούνται Καινή κάνει λόγο για το ότι: Ο Παύλος ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιωάννη έγραψε μόνο σε επτά Εκκλησίες με την ακόλουθη σειρά, Κορινθίους, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Γαλάτες, Θεσσαλονικείς, Ρωμαίους. Είναι αλήθεια ότι γράφει για δεύτερη φορά στους Κορινθίους και στους Θεσσαλονικείς προς επίπληξη. Μια πρόταση αργότερα θα πει ότι από στοργή ο Παύλος έγραψε μια επιστολή προς τον Φιλήμονα, μια προς τον Τίτο, δύο προς τον Τιμόθεο λέγοντας ότι και αυτές είναι αποδεκτές από την Εκκλησία ενώ μας πληροφορεί ότι υπάρχει και μια επιστολή Προς Λαοδικείς και μια άλλη προς Αλεξανδρινούς οι οποίες είναι ψευδεπίγραφες στο όνομα του Παύλου για να ευνοήσουν την αίρεση του Μαρκίωνα και αρκετές άλλες οι οποίες δεν είναι παραδεκτές από την Εκκλησία διότι δεν είναι σωστό να αναμιγνύεται η χολή με το μέλι.
Είναι φανερό ότι το απόσπασμα αγνοεί την συγκεκριμένη επιστολή, έτσι όπως είναι φυσικό δεν την περιέχει ως κανονική Γραφή. Ο Μαρκίωνας παραδέχεται δέκα επιστολές Παύλου αν και τις νοθεύει, η προς Εβραίους δεν είναι μέσα σε αυτές, την Προς Εφεσίους ονομάζει προς Λαοδικείς. Για την προς Λαοδικείς και προς Αλεξανδρινούς του Μουρατόρι δεν μπορεί να εξαχθεί συμπέρασμα, είναι άγνωστο ποιές εννοεί, οπότε για αυτές δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι με ακρίβεια. Η τελευταία πρόταση που κάνει λόγο για πικρό και γλυκό θυμίζει την "πικρή ρίζα εγωπαθούς και αμαρτωλής καρδίας" ἐπισκοποῦντες μή τις ὑστερῶν ἀπὸ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, μή τις ῥίζα πικρίας ἄνω φύουσα ἐνοχλῇ καὶ διὰ ταύτης μιανθῶσι πολλοί. Εβρ. 12,15 αλλά ο συγγραφέας έχει κατά νου το ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου, ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί μου. Ψαλ. 118,103. Από το απόσπασμα περνάμε σε επόμενη μαρτυρία και θα δούμε τον
Ειρηναίο 130-202, μαρτυρία μέσω Ευσεβίου Εκκλησιαστική Ιστορία, Ἀλλὰ γὰρ πρὸς τοῖς ἀποδοθεῖσιν Εἰρηναίου συγγράμμασιν καὶ ταῖς ἐπιστολαῖς φέρεταί τις αὐτοῦ πρὸς Ἕλληνας λόγος συντομώτατος καὶ τὰ μάλιστα ἀναγκαιότατος, Περὶ ἐπιστήμης ἐπιγεγραμμένος, καὶ ἄλλος, ὃν ἀνατέθεικεν ἀδελφῷ Μαρκιανῷ τοὔνομα εἰς ἐπίδειξιν τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος, καὶ βιβλίον τι διαλέξεων διαφόρων, ἐν ᾧ τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς καὶ τῆς λεγομένης Σολομῶνος Σοφίας μνημονεύει, ῥητά τινα ἐξ αὐτῶν παραθέμενος. καὶ τὰ μὲν εἰς ἡμετέραν ἐλθόντα γνῶσιν τῶν Εἰρηναίου τοσαῦτα·.
Εδώ ο Ευσέβιος λέει ότι έχει έλθει εις γνώση του ότι ο Ειρηναίος χρησιμοποίησε σε ένα χαμένο έργο του λόγια από την επιστολή παραθέτοντας από αυτήν. Το έργο δεν υπάρχει οπότε δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε το τι παραθέσεις έχει κάνει. Στο Κατά Αιρέσεων πάντως που σήμερα υπάρχει η Προς Εβραίους απουσιάζει ή μπορεί να ειπωθεί ότι βλέπουμε νοήματα της επιστολής αλλά ο Ειρηναίος είναι διακριτικός προσπαθώντας αυτή να μην φανεί. Αν την δεχόταν ως Κανονική θα μπορούσε να την χρησιμοποιήσει εμφανέστερα.
Για περίπου την ίδια χρονική περίοδο μπορούμε να δούμε μια μαρτυρία μέσω
Μέγα Φώτιου 810-890 ο οποίος μας λέει ότι ο μαθητής του Ειρηναίου
Ιππόλυτος 170-235 ανέφερε ότι ο Ειρηναίος λέει η Προς Εβραίους δεν είναι του Παύλου. Αναγνώσθηκε βιβλίο του Ιππόλυτου. Μαθητής του Ειρηναίου είναι ο Ιππόλυτος, ο Ειρηναίος λέει ότι η Προς Εβραίους δεν είναι του Παύλου. MPG 103,404
Μέχρι στιγμής έχουμε: πληροφορία Ευσεβίου ο οποίος μας λέει για μαρτυρία Κλήμη ο οποίος μας λέει για μαρτυρία Πάνταινου. Πληροφορία Ευσεβίου για τον Ειρηναίο ότι έχει χρησιμοποιήσει σε χαμένο έργο την επιστολή. Επίσης μαρτυρία Φωτίου ο οποίος μας λέει για τον Ιππόλυτο. Αυτές είναι οι παλαιότερες για την επιστολή και είναι έμμεσες, εποχής Ευσεβίου και Φωτίου. Προχωρώντας χρονικά και περνώντας σε άμεση μαρτυρία ερχόμαστε στον γ' αιώνα όπου θα δούμε ότι ο
Τερτυλλιανός 155-240 παραδέχεται την επιστολή αλλά λέει ότι είναι έργο του Βαρνάβα περιπλέκοντας τα πράγματα διότι αφενός δεν μας κάνει γνωστό από που προέρχεται αυτή η άποψη, αφετέρου δημιουργεί παράδοξο διότι παρά την γεωγραφική του θέση, Τυνησία, φαίνεται ότι στην εκεί τοπική Εκκλησία είναι άγνωστη η παράδοση την οποία συναντήσαμε στην Αλεξάνδρεια. Στο έργο του De Pudicitia αναφέρει: Διότι υπάρχει μια επιστολή προς τους Εβραίους υπό το όνομα του Βαρνάβα, έναν άνθρωπο επαρκώς διαπιστευμένο από τον Θεό, ως εκείνος τον οποίο ο Παύλος έχει τοποθετήσει δίπλα στον εαυτό του "μόνο εγώ και ο Βαρνάβας δεν έχουμε τη δύναμη να μη δουλέψουμε;". Και, βεβαίως, η Επιστολή του Βαρνάβα είναι γενικά πιο δεκτή μεταξύ των Εκκλησιών απ' ότι ο απόκρυφος Ποιμένας των μοιχών.
Στον Τερτυλλιανό είναι άγνωστη η Παύλεια προέλευση, στην περιοχή όπου βρίσκεται παραδόξως το γραπτό θεωρείται του Βαρνάβα όπως είδαμε από το χωρίο Α' Κορινθίους 9,6 ἢ μόνος ἐγὼ καὶ Βαρνάβας οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν τοῦ μὴ ἐργάζεσθαι;. Η απόκρυφη επιστολή Βαρνάβα ως γνωστόν είναι ψευδεπίγραφη, ο συγκεκριμένος απόστολος δεν άφησε κάποιο γραπτό ή αν άφησε δεν σώθηκε, οπότε δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης, πάντως η προς Εβραίους είναι εντελώς διαφορετική σε στυλ.
Η επιστολή είναι μειωμένου κύρους και περισσότερο αποδεκτή από τον "Ποιμένα των μοιχών", ο Ποιμένας είναι το γνωστό έργο του Ερμά. Όσο αφορά τον χαρακτηρισμό του Ποιμένα αυτήν την εποχή ο Τερτυλλιανός έχει ασπαστεί την αίρεση του Μοντανού, είναι σε έκπληξη γιατί ο επίσκοπος συγχωρεί την μοιχεία και την πορνεία, έτσι εξανίσταται. Αποκαλεί τον Ποιμένα "των μοιχών", χαρακτηρισμός βέβαια με τον οποίο δεν εννοεί ότι το έργο αυτό είναι απαράδεκτο από τον ίδιο ή την Εκκλησία.
Ο λόγος που το κάνει είναι ότι ο Ποιμένας με τα λεγόμενά του ευνοεί την μετάνοια βαρέων αμαρτημάτων, η Προς Εβραίους όχι όπως νομίζει ερμηνεύοντας λανθασμένα χωρίο της, οπότε έτσι αποκαλεί τον Ποιμένα "των μοιχών".
Ο Ποιμένας των ψευτοπροφητειών Μοντανός με τις αρλούμπες για επικείμενη κάθοδο της Νέας Ιερουσαλήμ του φαινόταν όμως ωραίος όπως και σήμερα φαίνεται στα θύματα της αίρεσης καλός ο ψευτοποιμένας της καθόδου Χριστού και αρπαγής στο μεσουράνημα, της αναγέννησης στον δρόμο και όχι στο βάπτισμα, της αντίθεσης στην ειδική ιεροσύνη και των λοιπών ανοησιών που διδάσκει ο ψευτοποιμένας παιδί του Μοντανού.
Το επίμαχο χωρίο που λέει για μη συγχώρηση βαρέων αμαρτημάτων το οποίο θα συναντήσουμε και αργότερα είναι το Εβρ. 6,4-5 ἀδύνατον γὰρ τοὺς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς τῆς ἐπουρανίου καὶ μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Ἁγίου καὶ καλὸν γευσαμένους Θεοῦ ῥῆμα δυνάμεις τε μέλλοντος αἰῶνος, καὶ παραπεσόντας, πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν, ἀνασταυροῦντας ἑαυτοῖς τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ παραδειγματίζοντας.
Διότι είναι αδύνατον εκείνοι οι οποίοι κατηχήθηκαν τον λόγο του Θεού, έλαβαν το άπαξ τελούμενο για τον καθένα βάπτισμα, γεύτηκαν την γλυκύτητα και χάρη των ουρανίων δωρεών του Θεού γενόμενοι μέτοχοι των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος λαμβάνοντας προσωπική πείρα πόσο καλός, ευεργετικός είναι ο λόγος του Θεού και γνώρισαν τα θαύματα, που πραγματοποιούνται εν ονόματι του Χριστού, θα εκδηλωθούν δε αυτά σε όλη την λαμπρότητα τους κατά τον μέλλοντα αιώνα, αυτοί οι πιστοί που τόσο έχουν προοδεύσει, εάν ξεπέσουν από όλα αυτά και τα αρνηθούν, είναι αδύνατον να ανακαινίζονται και να οδηγούνται πάλι στην μετάνοια, διότι με την άρνησή τους των ξανασταυρώνουν τον Υιό του Θεού, όπως οι άρχοντες του Ισραήλ τότε έκαναν, έτσι και αυτοί τον διαπομπεύουν τώρα στα μάτια των ανθρώπων.
Έχοντας υπόψιν τα ανωτέρω, η μαρτυρία ότι είναι περισσότερο αποδεκτή η επιστολή του Βαρνάβα από τον Ποιμένα δεν αποκλείεται να είναι απλά μια υπερβολή του Τερτυλλιανού εφόσον κάποιοι άλλοι Χριστιανοί ανατρέχουν στον Ποιμένα. Αυτό πάντως που ο Τερτυλλιανός μας δείχνει με σαφήνεια είναι ότι η επιστολή ήταν μεν αναγνώσιμη αλλά δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων Κανονικών επιστολών.
Β Κορ. 4,13 ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως κατὰ τὸ γεγραμμένον
Β Κορ. 8,15 καθὼς γέγραπται· ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασε, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὐκ ἠλαττόνησε.
Β Κορ. 9,9 καθὼς γέγραπται· ἐσκόρπισεν, ἔδωκε τοῖς πένησιν.
Γαλ. 3,10 Ὅσοι γὰρ ἐξ ἔργων νόμου εἰσίν, ὑπὸ κατάραν εἰσί· γέγραπται γάρ·
Γαλ. 3,13 γέγραπται γάρ· ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου·
Γαλ. 4,22 γέγραπται γὰρ ὅτι Ἀβραὰμ δύο υἱοὺς ἔσχεν,
Γαλ. 4,27 γέγραπται γάρ· εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα
Γαλ. 4,30 ἀλλὰ τί λέγει ἡ γραφή; ἔκβαλε τὴν παιδίσκην καὶ τὸν υἱὸν αὐτῆς·
Στον Παύλο θα συναντήσουμε μόνο δυο φορές απλά την λέξη "λέγει":
Εφ. 4,8 Διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν.
Εφ. 5,14 Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν.
Ο στίχος Ρωμ. 10,6 ἡ δὲ ἐκ πίστεως δικαιοσύνη οὕτω λέγει· κάνει αναφορά στον αμέσως προηγούμενο στίχο όπου έχει ήδη αναφερθεί όνομα, Μωϋσῆς γὰρ γράφει τὴν δικαιοσύνην τὴν ἐκ τοῦ νόμου, οπότε για αποφυγή πλεονασμού και σε αυτόν τον στίχο ο συγγραφέας της επιστολής ουσιαστικά γράφει "ο Μωυσής λέει πάλι".
Άλλη διαφορά που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει είναι ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αποκλειστικά και μόνο την Μετάφραση των Εβδομήκοντα ενώ ο Παύλος χρησιμοποιεί και το Εβραϊκό, ο συντάκτης προτιμάει την των Εβδομήκοντα σε περίπτωση που το Εβραϊκό κείμενο διαφέρει. Παραδείγματος χάριν το Εβραίους 1,6 είναι ο Ψαλμός 8 στίχος 6, ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν, στο Εβραϊκό διαφέρει το παρ᾿ ἀγγέλους. Χτυπητή διαφορά με άλλες επιστολές του Παύλου είναι η εισαγωγή της η οποία ξεκινάει χωρίς τα συνήθη λόγια. Η συνήθης εισαγωγή του Παύλου είναι η εξής:
Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ Εφ. 1,1.
Παῦλος, ἀπόστολος οὐκ ἀπ᾿ ἀνθρώπων Γαλ. 1,1
Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ Κολ. 1,1
Παῦλος, ἀπόστολος Χριστοῦ Ἰησοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ Β Τιμ. 1,1
Παῦλος, δοῦλος Θεοῦ, ἀπόστολος δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ Τιτ. 1,1
Στην Προς Εβραίους θα δούμε το Πολεμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις Εβρ. 1,1.
Η επιστολή είναι η μοναδική στην Καινή η οποία ονομάζει τον Χριστό Αρχιερέα, το ίδιο θα συναντήσουμε στην επιστολή Προς Φιλιππησίους του Πολύκαρπου Σμύρνης κεφάλαιο 12ο όπου ο Χριστός ονομάζεται αιώνιος αρχιερεύς, είθε ο Θεός και πατέρας του Κυρίου Ιησού Χριστού, και ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός ο οποίος είναι Υιός του Θεού και ο αιώνιος αρχιερέας μας, να σας αυξήσει σε πίστη και στην αλήθεια, ενώ στον Τερτυλλιανό 155-240μΧ θα παρατηρήσουμε ότι ο επίσκοπος αποκαλείται Αρχιερέας, το υπέρτατο δικαίωμα του βαπτίζειν ανήκει στον αρχιερέα ο οποίος είναι ο επίσκοπος, περί Βαπτίσματος κεφ.17.
Είναι και αρκετές άλλες οι διαφορές αλλά θα αφήσουμε τις συγκρίσεις και θα προχωρήσουμε στις ιστορικές πληροφορίες για την επιστολή οι οποίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Η πρώτη μαρτυρία για την επιστολή έρχεται από τα μέσα του β αιώνα. Την μεταφέρει ο Ευσέβιος ο οποίος κάνει λόγο για τον
Κλήμη Αλεξανδρείας 150-215 και το χαμένο έργο του Υπoτυπώσεις, σε αυτό ο Κλήμης λέει για τον
Πάνταινο ; - 200: Όπως έλεγε ο μακάριος πρεσβύτερος, επειδή ο Κύριος απόστολος του παντοκράτορα είναι προς τους Εβραίους, από ταπείνωση ο Παύλος ο οποίος στάλθηκε στα έθνη δεν αποκάλεσε τον εαυτό του απόστολο στους Εβραίους, για την τιμή προς τον Κύριο.
Δηλαδή ο Πάνταινος έλεγε ότι η επιστολή είναι του Παύλου και δικαιολογούσε την ανωνυμία της αλλά και την εισαγωγή της με την αιτιολογία ότι ο Ιησούς ήταν ο απεσταλμένος, ο απόστολος, προς τους Εβραίους, έτσι ο Παύλος από ταπείνωση δεν έγραψε την συνήθη εισαγωγή. Βεβαίως τα λεγόμενα του Πάνταινου μας δείχνουν αφενός ότι υπήρχε στην Χριστιανοσύνη η γνώμη ότι η επιστολή δεν ήταν Παύλεια ενώ αφετέρου θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει ότι υπήρχε η δυνατότητα να γράψει απλώς το όνομά του χωρίς να κάνει αναφορά σε αποστολική ιδιότητα πράγμα που βλέπουμε στις 2 προς Θεσσαλονικείς:
Α' Θεσ. 1,1 Παῦλος καὶ Σιλουανὸς καὶ Τιμόθεος τῇ ἐκκλησίᾳ Θεσσαλονικέων.
Β' Θεσ. 1,1 Παῦλος καὶ Σιλουανὸς καὶ Τιμόθεος τῇ ἐκκλησίᾳ Θεσσαλονικέων.
Το ότι ο Κλήμης με την φράση μακάριος πρεσβύτερος εννοεί τον Πάνταινο μας το μεταφέρει ξανά ο Ευσέβιος: ο Κλήμης στις Υποτυπώσεις του κάνει ονομαστικά αναφορά στον Πάνταινο ως τον διδάσκαλό του, Βιβλιο 5. Αυτό το βιβλίο καλείται Υποτυπώσεις, είναι και εκείνο 8 βίβλοι όπως και οι Στρωματείς, σε αυτό ονομαστικά κάνει αναφορά στον Πάνταινο ως τον δάσκαλό του και μεταφέρει τις διδαχές και τις παραδόσεις του. Βιβλίο 6.
Το Απόσπασμα Μουρατόρι το οποίο μάλλον είναι η παλαιότερη λίστα βιβλίων που θεωρούνται Καινή κάνει λόγο για το ότι: Ο Παύλος ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιωάννη έγραψε μόνο σε επτά Εκκλησίες με την ακόλουθη σειρά, Κορινθίους, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Γαλάτες, Θεσσαλονικείς, Ρωμαίους. Είναι αλήθεια ότι γράφει για δεύτερη φορά στους Κορινθίους και στους Θεσσαλονικείς προς επίπληξη. Μια πρόταση αργότερα θα πει ότι από στοργή ο Παύλος έγραψε μια επιστολή προς τον Φιλήμονα, μια προς τον Τίτο, δύο προς τον Τιμόθεο λέγοντας ότι και αυτές είναι αποδεκτές από την Εκκλησία ενώ μας πληροφορεί ότι υπάρχει και μια επιστολή Προς Λαοδικείς και μια άλλη προς Αλεξανδρινούς οι οποίες είναι ψευδεπίγραφες στο όνομα του Παύλου για να ευνοήσουν την αίρεση του Μαρκίωνα και αρκετές άλλες οι οποίες δεν είναι παραδεκτές από την Εκκλησία διότι δεν είναι σωστό να αναμιγνύεται η χολή με το μέλι.
Είναι φανερό ότι το απόσπασμα αγνοεί την συγκεκριμένη επιστολή, έτσι όπως είναι φυσικό δεν την περιέχει ως κανονική Γραφή. Ο Μαρκίωνας παραδέχεται δέκα επιστολές Παύλου αν και τις νοθεύει, η προς Εβραίους δεν είναι μέσα σε αυτές, την Προς Εφεσίους ονομάζει προς Λαοδικείς. Για την προς Λαοδικείς και προς Αλεξανδρινούς του Μουρατόρι δεν μπορεί να εξαχθεί συμπέρασμα, είναι άγνωστο ποιές εννοεί, οπότε για αυτές δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι με ακρίβεια. Η τελευταία πρόταση που κάνει λόγο για πικρό και γλυκό θυμίζει την "πικρή ρίζα εγωπαθούς και αμαρτωλής καρδίας" ἐπισκοποῦντες μή τις ὑστερῶν ἀπὸ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, μή τις ῥίζα πικρίας ἄνω φύουσα ἐνοχλῇ καὶ διὰ ταύτης μιανθῶσι πολλοί. Εβρ. 12,15 αλλά ο συγγραφέας έχει κατά νου το ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου, ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί μου. Ψαλ. 118,103. Από το απόσπασμα περνάμε σε επόμενη μαρτυρία και θα δούμε τον
Ειρηναίο 130-202, μαρτυρία μέσω Ευσεβίου Εκκλησιαστική Ιστορία, Ἀλλὰ γὰρ πρὸς τοῖς ἀποδοθεῖσιν Εἰρηναίου συγγράμμασιν καὶ ταῖς ἐπιστολαῖς φέρεταί τις αὐτοῦ πρὸς Ἕλληνας λόγος συντομώτατος καὶ τὰ μάλιστα ἀναγκαιότατος, Περὶ ἐπιστήμης ἐπιγεγραμμένος, καὶ ἄλλος, ὃν ἀνατέθεικεν ἀδελφῷ Μαρκιανῷ τοὔνομα εἰς ἐπίδειξιν τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος, καὶ βιβλίον τι διαλέξεων διαφόρων, ἐν ᾧ τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς καὶ τῆς λεγομένης Σολομῶνος Σοφίας μνημονεύει, ῥητά τινα ἐξ αὐτῶν παραθέμενος. καὶ τὰ μὲν εἰς ἡμετέραν ἐλθόντα γνῶσιν τῶν Εἰρηναίου τοσαῦτα·.
Εδώ ο Ευσέβιος λέει ότι έχει έλθει εις γνώση του ότι ο Ειρηναίος χρησιμοποίησε σε ένα χαμένο έργο του λόγια από την επιστολή παραθέτοντας από αυτήν. Το έργο δεν υπάρχει οπότε δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε το τι παραθέσεις έχει κάνει. Στο Κατά Αιρέσεων πάντως που σήμερα υπάρχει η Προς Εβραίους απουσιάζει ή μπορεί να ειπωθεί ότι βλέπουμε νοήματα της επιστολής αλλά ο Ειρηναίος είναι διακριτικός προσπαθώντας αυτή να μην φανεί. Αν την δεχόταν ως Κανονική θα μπορούσε να την χρησιμοποιήσει εμφανέστερα.
Για περίπου την ίδια χρονική περίοδο μπορούμε να δούμε μια μαρτυρία μέσω
Μέγα Φώτιου 810-890 ο οποίος μας λέει ότι ο μαθητής του Ειρηναίου
Ιππόλυτος 170-235 ανέφερε ότι ο Ειρηναίος λέει η Προς Εβραίους δεν είναι του Παύλου. Αναγνώσθηκε βιβλίο του Ιππόλυτου. Μαθητής του Ειρηναίου είναι ο Ιππόλυτος, ο Ειρηναίος λέει ότι η Προς Εβραίους δεν είναι του Παύλου. MPG 103,404
Μέχρι στιγμής έχουμε: πληροφορία Ευσεβίου ο οποίος μας λέει για μαρτυρία Κλήμη ο οποίος μας λέει για μαρτυρία Πάνταινου. Πληροφορία Ευσεβίου για τον Ειρηναίο ότι έχει χρησιμοποιήσει σε χαμένο έργο την επιστολή. Επίσης μαρτυρία Φωτίου ο οποίος μας λέει για τον Ιππόλυτο. Αυτές είναι οι παλαιότερες για την επιστολή και είναι έμμεσες, εποχής Ευσεβίου και Φωτίου. Προχωρώντας χρονικά και περνώντας σε άμεση μαρτυρία ερχόμαστε στον γ' αιώνα όπου θα δούμε ότι ο
Τερτυλλιανός 155-240 παραδέχεται την επιστολή αλλά λέει ότι είναι έργο του Βαρνάβα περιπλέκοντας τα πράγματα διότι αφενός δεν μας κάνει γνωστό από που προέρχεται αυτή η άποψη, αφετέρου δημιουργεί παράδοξο διότι παρά την γεωγραφική του θέση, Τυνησία, φαίνεται ότι στην εκεί τοπική Εκκλησία είναι άγνωστη η παράδοση την οποία συναντήσαμε στην Αλεξάνδρεια. Στο έργο του De Pudicitia αναφέρει: Διότι υπάρχει μια επιστολή προς τους Εβραίους υπό το όνομα του Βαρνάβα, έναν άνθρωπο επαρκώς διαπιστευμένο από τον Θεό, ως εκείνος τον οποίο ο Παύλος έχει τοποθετήσει δίπλα στον εαυτό του "μόνο εγώ και ο Βαρνάβας δεν έχουμε τη δύναμη να μη δουλέψουμε;". Και, βεβαίως, η Επιστολή του Βαρνάβα είναι γενικά πιο δεκτή μεταξύ των Εκκλησιών απ' ότι ο απόκρυφος Ποιμένας των μοιχών.
Στον Τερτυλλιανό είναι άγνωστη η Παύλεια προέλευση, στην περιοχή όπου βρίσκεται παραδόξως το γραπτό θεωρείται του Βαρνάβα όπως είδαμε από το χωρίο Α' Κορινθίους 9,6 ἢ μόνος ἐγὼ καὶ Βαρνάβας οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν τοῦ μὴ ἐργάζεσθαι;. Η απόκρυφη επιστολή Βαρνάβα ως γνωστόν είναι ψευδεπίγραφη, ο συγκεκριμένος απόστολος δεν άφησε κάποιο γραπτό ή αν άφησε δεν σώθηκε, οπότε δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης, πάντως η προς Εβραίους είναι εντελώς διαφορετική σε στυλ.
Η επιστολή είναι μειωμένου κύρους και περισσότερο αποδεκτή από τον "Ποιμένα των μοιχών", ο Ποιμένας είναι το γνωστό έργο του Ερμά. Όσο αφορά τον χαρακτηρισμό του Ποιμένα αυτήν την εποχή ο Τερτυλλιανός έχει ασπαστεί την αίρεση του Μοντανού, είναι σε έκπληξη γιατί ο επίσκοπος συγχωρεί την μοιχεία και την πορνεία, έτσι εξανίσταται. Αποκαλεί τον Ποιμένα "των μοιχών", χαρακτηρισμός βέβαια με τον οποίο δεν εννοεί ότι το έργο αυτό είναι απαράδεκτο από τον ίδιο ή την Εκκλησία.
Ο λόγος που το κάνει είναι ότι ο Ποιμένας με τα λεγόμενά του ευνοεί την μετάνοια βαρέων αμαρτημάτων, η Προς Εβραίους όχι όπως νομίζει ερμηνεύοντας λανθασμένα χωρίο της, οπότε έτσι αποκαλεί τον Ποιμένα "των μοιχών".
Ο Ποιμένας των ψευτοπροφητειών Μοντανός με τις αρλούμπες για επικείμενη κάθοδο της Νέας Ιερουσαλήμ του φαινόταν όμως ωραίος όπως και σήμερα φαίνεται στα θύματα της αίρεσης καλός ο ψευτοποιμένας της καθόδου Χριστού και αρπαγής στο μεσουράνημα, της αναγέννησης στον δρόμο και όχι στο βάπτισμα, της αντίθεσης στην ειδική ιεροσύνη και των λοιπών ανοησιών που διδάσκει ο ψευτοποιμένας παιδί του Μοντανού.
Το επίμαχο χωρίο που λέει για μη συγχώρηση βαρέων αμαρτημάτων το οποίο θα συναντήσουμε και αργότερα είναι το Εβρ. 6,4-5 ἀδύνατον γὰρ τοὺς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς τῆς ἐπουρανίου καὶ μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Ἁγίου καὶ καλὸν γευσαμένους Θεοῦ ῥῆμα δυνάμεις τε μέλλοντος αἰῶνος, καὶ παραπεσόντας, πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν, ἀνασταυροῦντας ἑαυτοῖς τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ παραδειγματίζοντας.
Διότι είναι αδύνατον εκείνοι οι οποίοι κατηχήθηκαν τον λόγο του Θεού, έλαβαν το άπαξ τελούμενο για τον καθένα βάπτισμα, γεύτηκαν την γλυκύτητα και χάρη των ουρανίων δωρεών του Θεού γενόμενοι μέτοχοι των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος λαμβάνοντας προσωπική πείρα πόσο καλός, ευεργετικός είναι ο λόγος του Θεού και γνώρισαν τα θαύματα, που πραγματοποιούνται εν ονόματι του Χριστού, θα εκδηλωθούν δε αυτά σε όλη την λαμπρότητα τους κατά τον μέλλοντα αιώνα, αυτοί οι πιστοί που τόσο έχουν προοδεύσει, εάν ξεπέσουν από όλα αυτά και τα αρνηθούν, είναι αδύνατον να ανακαινίζονται και να οδηγούνται πάλι στην μετάνοια, διότι με την άρνησή τους των ξανασταυρώνουν τον Υιό του Θεού, όπως οι άρχοντες του Ισραήλ τότε έκαναν, έτσι και αυτοί τον διαπομπεύουν τώρα στα μάτια των ανθρώπων.
Έχοντας υπόψιν τα ανωτέρω, η μαρτυρία ότι είναι περισσότερο αποδεκτή η επιστολή του Βαρνάβα από τον Ποιμένα δεν αποκλείεται να είναι απλά μια υπερβολή του Τερτυλλιανού εφόσον κάποιοι άλλοι Χριστιανοί ανατρέχουν στον Ποιμένα. Αυτό πάντως που ο Τερτυλλιανός μας δείχνει με σαφήνεια είναι ότι η επιστολή ήταν μεν αναγνώσιμη αλλά δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων Κανονικών επιστολών.
Ήταν καλύτερη από τον Ποιμένα αλλά σίγουρα όχι Καινή.
Έτσι στο Adversus Marcionem θα παρατηρήσουμε ότι υπερασπίζεται 13 επιστολές του Παύλου λέγοντας διάφορα για αυτές, δεν υποστηρίζει όμως την συγκεκριμένη, είναι σιωπηρός κλείνοντας την υπεράσπιση με την Προς Φιλήμονα.
Στην ίδια περιοχή μπορούμε να δούμε ότι ο Επίσκοπος Καρχηδόνας Αφρικής
Κυπριανός 210-258μΧ μας λέει ότι ο Παύλος "έγραψε στις επτά Εκκλησίες" και αποκλείει την Προς Εβραίους αφού έχουμε ήδη επτά επιστολές σε επτά Εκκλησίες, Ρωμαίους, Κορινθίους, Γαλάτες, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολλοσαείς, Θεσσαλονικείς. Προφανώς θεωρεί ότι οι υπόλοιπες επιστολές στάλθηκαν σε άτομα, επιπλέον παρά το αρκετού μεγέθους συγγραφικό του έργο, δεν έχει καμία αναφορά από αυτήν σε κάποια πραγματεία ή επιστολή του κάνοντας φανερό ότι δεν την αναγνώριζε ως κανονική.
Την δήλωση για "επτά Εκκλησίες στον Παύλο" θα κάνει λίγο αργότερα και ο
Βικτωρίνος Πεταβίου 250-303, επίσκοπος στο Πτούι, σημερινή Σλοβενία, όταν ομιλεί για τον αριθμό επτά, "επτά αμνοί άμωμοι, επτά γυναίκες στον Ησαΐα, επτά Εκκλησίες στον Παύλο, επτά διάκονοι" MPL 5,312, CSEL 49. Εδώ δηλώνει ότι ο Παύλος δεν έχει γράψει 8η επιστολή αφού η φράση κάνει λόγο για τις επτά Εκκλησίες που έχουν επιστολές του.
Στα σχόλια στην Αποκάλυψη θα πει: ο Παύλος δεν υπερέβη τον αριθμό των επτά εκκλησιών αλλά έγραψε στους Ρωμαίους, στους Κορίνθιους, στους Γαλάτες στους Εφεσίους, στους Φιλιππησίους, στους Κολλοσαείς στους Θεσσαλονικείς, έπειτα συνέγραψε επιστολές προς διάφορα άτομα ώστε να μην υπερβεί το μέτρο των επτά εκκλησιών.
Παρατηρούμε, όπως είναι φυσικό, την σκέψη ότι η επιστολή αυτή ίσως να μην απευθύνεται προς κάποια Εκκλησία Εβραίων αλλά γενικά προς τους Εβραίους να μην απασχολεί ως άξια αναφοράς.
Την ίδια εποχή στην Ανατολή, Καισάρεια, ο σύγχρονος του Τερτυλλιανού
Έτσι στο Adversus Marcionem θα παρατηρήσουμε ότι υπερασπίζεται 13 επιστολές του Παύλου λέγοντας διάφορα για αυτές, δεν υποστηρίζει όμως την συγκεκριμένη, είναι σιωπηρός κλείνοντας την υπεράσπιση με την Προς Φιλήμονα.
Στην ίδια περιοχή μπορούμε να δούμε ότι ο Επίσκοπος Καρχηδόνας Αφρικής
Κυπριανός 210-258μΧ μας λέει ότι ο Παύλος "έγραψε στις επτά Εκκλησίες" και αποκλείει την Προς Εβραίους αφού έχουμε ήδη επτά επιστολές σε επτά Εκκλησίες, Ρωμαίους, Κορινθίους, Γαλάτες, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολλοσαείς, Θεσσαλονικείς. Προφανώς θεωρεί ότι οι υπόλοιπες επιστολές στάλθηκαν σε άτομα, επιπλέον παρά το αρκετού μεγέθους συγγραφικό του έργο, δεν έχει καμία αναφορά από αυτήν σε κάποια πραγματεία ή επιστολή του κάνοντας φανερό ότι δεν την αναγνώριζε ως κανονική.
Την δήλωση για "επτά Εκκλησίες στον Παύλο" θα κάνει λίγο αργότερα και ο
Βικτωρίνος Πεταβίου 250-303, επίσκοπος στο Πτούι, σημερινή Σλοβενία, όταν ομιλεί για τον αριθμό επτά, "επτά αμνοί άμωμοι, επτά γυναίκες στον Ησαΐα, επτά Εκκλησίες στον Παύλο, επτά διάκονοι" MPL 5,312, CSEL 49. Εδώ δηλώνει ότι ο Παύλος δεν έχει γράψει 8η επιστολή αφού η φράση κάνει λόγο για τις επτά Εκκλησίες που έχουν επιστολές του.
Στα σχόλια στην Αποκάλυψη θα πει: ο Παύλος δεν υπερέβη τον αριθμό των επτά εκκλησιών αλλά έγραψε στους Ρωμαίους, στους Κορίνθιους, στους Γαλάτες στους Εφεσίους, στους Φιλιππησίους, στους Κολλοσαείς στους Θεσσαλονικείς, έπειτα συνέγραψε επιστολές προς διάφορα άτομα ώστε να μην υπερβεί το μέτρο των επτά εκκλησιών.
Παρατηρούμε, όπως είναι φυσικό, την σκέψη ότι η επιστολή αυτή ίσως να μην απευθύνεται προς κάποια Εκκλησία Εβραίων αλλά γενικά προς τους Εβραίους να μην απασχολεί ως άξια αναφοράς.
Την ίδια εποχή στην Ανατολή, Καισάρεια, ο σύγχρονος του Τερτυλλιανού
Ωριγένης 184-253 θα πει: ο
χαρακτήρ της λέξεως της προς Εβραίους επιγεγραμμένης επιστολής ουκ έχει
το εν λόγω ιδιωτικόν του Αποστόλου, ομολογήσαντος εαυτόν ιδιώτην είναι
τω λόγω, τουτέστι, τη φράσει. Αλλά εστίν η Επιστολή συνθέσει της λέξεως
ελληνικοτέρα, πας ο επιστάμενος κρίνειν φράσεων διαφοράς, ομολογήσαι αν·
πάλιν τε αυ ότι τα νοήματα της επιστολής θαυμάσια εστι, και ου δευτέρα
των αποστολικών ομολογουμένων γραμμάτων, και τούτο αν συμφήσαι είναι
αληθές πας ο προσέχων τη αναγνώσει τη αποστολική. Εγώ δε αποφαινόμενος
είποιμ' αν, ότι τα νοήματα του Αποστόλου εστίν, η δε φράσις, και η
σύνθεσις, απομημονεύσαντός τινός, τα αποστολικά, και ωσπερεί
σχολιαγραφήσαντος τα ειρημένα υπό του διδασκάλου. Ει τις ουν Εκκλησία
έχει ταύτην την επιστολήν ως Παύλου, αύτη ευδοκιμείτω και επί τούτω, ου
γαρ εική οι αρχαίοι άνδρες ως Παύλου αυτήν παραδεδώκασι. Τις δε ο γράψας
την Επιστολήν, το μέν αληθές Θεός οίδεν. Η δε εις ημάς φθάσασα ιστορία,
υπό τινων μεν λεγόντων, ότι Κλήμης ο γενόμενος επίσκοπος Ρωμαίων έγραψε
Επιστολήν· υπό τίνων δε, ο Λουκάς ο γράψας το Ευαγγέλιον, και τας
Πράξεις.
Αλλού θα πει: Και τούτου παράδειγμα δώσομεν τα περί τον Ησαΐαν ιστορούμενα, και υπό της προς Εβραίους Επιστολής μαρτυρούμενα, εν ουδενί των φανερών βιβλίων γεγραμμένα· περί γαρ των προφητών διεξερχόμενος, και ων πεπόνθασιν, ο της προς Εβραίους γράψας φησίν·"ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον". Πευσόμεθα γαρ επί τίνα αναφέρηται το "επρίσθησαν" κατά τι έθος αρχαίον ου μόνον Εβραϊκόν, αλλά και Ελληνικόν, πληθυντικώς λεγόμενον περί ενός. Σαφές δ' ότι αι παραδόσεις λέγουσι πεπρίσθαι Ησαΐαν τον προφήτην· και εν τινι αποκρύφω τούτο φέρεται· όπερ τάχα επίτηδες υπό Ιουδαίων ρεραδιούργηται, λέγεις τινάς τας μη πρεπούσας παρεμβεβληκότων τη γραφή, ίν' η όλη απιστηθή· αλλ' εικός τινα, θλιβόμενον από της εις ταύτα αποδείξεως, συγχρήσασθαι τω βουλήματι των αθετούντων την Επιστολήν, ως ου Παύλω γεγραμμένην· προς ον άλλων λόγων κατ' ιδίαν χρήζομεν εις απόδειξιν του είναι Παύλου την επιστολήν. MPG 11,65.
Τελευταία πρόταση: Κάποιος εάν πιεστεί με αυτό το επιχείρημα ίσως προσφύγει στην γνώμη ότι η επιστολή αυτή δεν είναι του Παύλου, στο οποίο πρέπει κάποια άλλη στιγμή να επιχειρηματολογήσω ώστε να αποδείξω ότι είναι του Παύλου. Του Παύλου εντός εισαγωγικών όμως διότι όπως είδαμε ποιός στην πραγματικότητα την έγραψε μόνο ο Θεός ξέρει, Τις δε ο γράψας την Επιστολήν, το μέν αληθές Θεός οίδεν.
Ο Ωριγένης δέχεται την επιστολή ως νοημάτων Παύλου βασιζόμενος όπως λέει σε προφορική παράδοση και διδαχή των παλαιών πατέρων, αρχαίοι άνδρες. Των ίδιων αλλά και των επόμενων αρχαίων πατέρων την διδαχή για τα θέματα της Χριστιανοσύνης οι αιρετικοί πετάνε στο καλάθι των αχρήστων γενόμενοι καταγέλαστοι λέγοντας το κωμικό "δεν μας αφορούν τα λόγια των πατέρων συζητάμε μόνο από την Γραφή" ενώ αυτή από όπου συζητάνε έχει βασιστεί στα λεγόμενα τους.
Όπως είναι φανερό από τα συμφραζόμενα η λέξη γράψας στον Ωριγένη τις δε ο γράψας την Επιστολήν έχει διαφορετική έννοια από το Ρωμ. 16,22 ἀσπάζομαι ὑμᾶς ἐγὼ Τέρτιος ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν ἐν Κυρίῳ. Σας χαιρετώ εν Κυρίω και εγώ ο Τέρτιος που έγραψα αυτήν την επιστολή. Δεν υπαγόρευε ο Παύλος σε κάποιον όπως έγινε με τον Τέρτιο.
Έτσι όταν ο Ωριγένης λέει "η επιστολή είναι του Παύλου" αυτό σημαίνει τα νοήματα της διδαχής του αποστόλου γραμμένα αργότερα από κάποιο ακροατή με δικά του λόγια, η επιστολή είναι σχολιογράφημα στα λόγια του Παύλου, σχολιαγραφήσαντος τα ειρημένα υπό του διδασκάλου. Ακροατή ικανό στον Ελληνικό λόγο, είτε τον Λουκά είτε τον Κλήμη Ρώμης, όχι μια επιστολή υπαγορευμένη από τον Παύλο ή γραμμένη αρχικά στα Εβραϊκά από αυτόν και μεταφρασμένη από άλλον. Οι αρχαίοι άνδρες που δεν την παρέδωσαν τυχαία στην Εκκλησία σαν επιστολή του Παύλου ου γαρ εική οι αρχαίοι άνδρες ως Παύλου αυτήν παραδεδώκασι πρέπει να εννοηθούν ως ο Πάνταινος και ο Κλήμης Αλεξανδρείας.
Την ίδια χρονική στιγμή στην Ευρωπαϊκή Δύση μπορούμε να δούμε ότι ο
Πάπας Γάϊος, πάπας Ρώμης έως το 296μΧ, δεν την θεωρεί Παύλεια, μαρτυρία μέσω Ιερώνυμου De Viris Illustribus: έγραψε μια πολύ σημαντική διατριβή Κατά Πρόκλου, ακόλουθου του Μοντανού, καταδικάζοντάς τον για την υπεράσπισή του προς τη Νέα Προφητεία και στον ίδιο τόμο απαριθμεί μόνο δεκατρείς επιστολές του Παύλου, λέει ότι η δέκατη τέταρτη, η οποία τώρα ονομάζεται Προς Εβραίους, δεν είναι από αυτόν και δεν θεωρείται μέχρι σήμερα μεταξύ των Λατίνων ως γραμμένη από τον απόστολο Παύλο.
Ο Ευσέβιος θα πει για τον Γάϊο ἦλθεν δὲ εἰς ἡμᾶς καὶ Γαΐου, λογιωτάτου ἀνδρός, διάλογος, ἐπὶ Ῥώμης κατὰ Ζεφυρῖνον πρὸς Πρόκλον τῆς κατὰ Φρύγας αἱρέσεως ὑπερμαχοῦντα κεκινημένος· ἐν ᾧ τῶν δι᾿ ἐναντίας τὴν περὶ τὸ συντάττειν καινὰς γραφὰς προπέτειάν τε καὶ τόλμαν ἐπιστομίζων, τῶν τοῦ ἱεροῦ ἀποστόλου δεκατριῶν μόνων ἐπιστολῶν μνημονεύει, τὴν πρὸς Ἑβραίους μὴ συναριθμήσας ταῖς λοιπαῖς, ἐπεὶ καὶ εἰς δεῦρο παρὰ Ῥωμαίων τισὶν οὐ νομίζεται τοῦ ἀποστόλου τυγχάνειν.
Οπότε η φράση του Ιερώνυμου "δεν είναι από αυτόν και δεν θεωρείται ..... Παύλο" έχει την σημασία όχι ότι είναι υπαγορευμένη από τον απόστολο αλλά σημαίνει ότι δεν είναι αποδεκτή σαν Κανονική και φυσικά ότι δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων αποστολικών επιστολών. Αυτή είναι μια μαρτυρία που μας κάνει φανερή όχι μια προσωπική γνώμη αλλά την γνώμη της Εκκλησίας της Ρώμης αφού ο Γάϊος ήταν επικεφαλής σε αυτήν.
Άξιο αναφοράς ότι στην Αφρική παρατηρούμε διαφορετικές γνώμες, στην Αλεξάνδρεια είχε την φήμη ότι ήταν Παύλεια, μάλλον με δυο απόψεις για τον συγγραφέα, είτε μετάφραση από Εβραϊκό πρωτότυπο Παύλου, είτε κάποιος μετέφερε τις ιδέες του Παύλου στα Ελληνικά. Δυτικότερα στην Αφρική η επιστολή ήταν γνωστή αλλά ως έργο του Βαρνάβα έχοντας δευτερεύουσα σημασία ανάμεσα στις άλλες Γραφές. Στην Ευρωπαϊκή Δύση δεν λαμβάνεται υπόψιν και δεν συμπεριλαμβάνεται στις επιστολές του Παύλου. Ας σχεδιάσουμε μια νοητή γραμμή με αρχή από την Σλοβενία συνέχεια στο Ιόνιο Πέλαγος έως την Αφρική. Δεξιά, Δύση, η επιστολή είναι μη αποδεκτή και μειωμένου κύρους, αριστερά, Ανατολή, έχει μεγαλύτερο κύρος θεωρούμενη του Παύλου αλλά αυτό δεν είναι χωρίς αμφισβήτηση.
Είναι φανερό καθώς κλείνει ο 3ος αιώνας ότι την επιστολή δεν κυρώνουν αδιάσειστες αρχαίες μαρτυρίες, ως εκ τούτου δεν έχει καθολική αναγνώριση, είναι μη Κανονική χρησιμοποιείται μεν από ορισμένους Χριστιανούς συγγραφείς αλλά έχει μειωμένο και κυμαινόμενο κύρος. Η όποια ισχύ της και ο νομιζόμενος συγγραφέας έρχονται από διαφορετικές προφορικές φήμες, η δε άποψη άμεσης Παύλειας συγγραφής συναντάται μόνο στην Αλεξάνδρεια ενώ και αυτή βασίζεται όχι σε στοιχεία αλλά σε κάποια άγνωστης προέλευσης προφορική παράδοση του Πάνταινου που μεταφέρει ο Κλήμης και καταγράφει ο Ευσέβιος.
Καθώς κλείνει ο 3ος και ξεκινάει ο 4ος αιώνας ο
Ευσέβιος Καισαρείας 265-340 μάλλον πρέπει να είναι το καλύτερο παράδειγμα ώστε να μας δείξει αφενός την σύγχυση και αφετέρου την μη καθολική αποδοχή της επιστολής.
ὥσπερ οὖν ἀμέλει τοῦ Ἰγνατίου ἐν αἷς κατελέξαμεν ἐπιστολαῖς, καὶ τοῦ Κλήμεντος ἐν τῇ ἀνωμολογημένῃ παρὰ πᾶσιν, ἣν ἐκ προσώπου τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας τῇ Κορινθίων διετυπώσατο· ἐν ᾗ τῆς πρὸς Ἑβραίους πολλὰ νοήματα παραθείς, ἤδη δὲ καὶ αὐτολεξεὶ ῥητοῖς τισιν ἐξ αὐτῆς χρησάμενος, σαφέστατα παρίστησιν ὅτι μὴ νέον ὑπάρχει τὸ σύγγραμμα, ὅθεν δὴ καὶ εἰκότως ἔδοξεν αὐτὸ τοῖς λοιποῖς ἐγκαταλεχθῆναι γράμμασι τοῦ ἀποστόλου. Ἑβραίοις γὰρ διὰ τῆς πατρίου γλώττης ἐγγράφως ὡμιληκότος τοῦ Παύλου, οἳ μὲν τὸν εὐαγγελιστὴν Λουκᾶν, οἳ δὲ τὸν Κλήμεντα τοῦτον αὐτὸν ἑρμηνεῦσαι λέγουσι τὴν γραφήν· ὃ καὶ μᾶλλον ἂν εἴη ἀληθὲς τῷ τὸν ὅμοιον τῆς φράσεως χαρακτῆρα τήν τε τοῦ Κλήμεντος ἐπιστολὴν καὶ τὴν πρὸς Ἑβραίους ἀποσῴζειν καὶ τῷ μὴ πόρρω τὰ ἐν ἑκατέροις τοῖς συγγράμμασι νοήματα καθεστάναι.
Επειδή είναι αδύνατον να απαριθμήσουμε τα ονόματα όλων όσων έγιναν ποιμένες ή Ευαγγελιστές στην Εκκλησία σε όλο τον κόσμο την εποχή αμέσως μετά τους Αποστόλους καταγράψαμε όπως ήταν πρέπον τα ονόματα μόνο αυτών που μας παρέδωσαν την αποστολική διδαχή σε έργα που εξακολουθούν να υπάρχουν. Αυτό ο Ιγνάτιος έκανε στις επιστολές του τις οποίες αναφέραμε το ίδιο και ο Κλήμης στην επιστολή του που είναι αποδεκτή από όλους την οποία έχει γράψει εκ μέρους της Εκκλησίας της Ρώμης προς την Εκκλησία της Κορίνθου. Σε αυτήν την επιστολή έχει πολλές σκέψεις από την Προς Εβραίους και επιπλέον παραθέτει κάποιες από τις εκφράσεις της δείχνοντας ότι αυτή δεν είναι νεώτερο έργο. Έτσι μας φάνηκε λογικό να την αναγνωρίσουμε μαζί με τα άλλα γραπτά του αποστόλου. Στους Εβραίους στην μητρική του γλώσσα έγραψε ο Παύλος και κάποιοι λένε ότι ο Λουκάς μετέφρασε την επιστολή ενώ άλλοι λένε ότι το έκανε ο Κλήμης. Το τελευταίο φαίνεται πιο πιθανό διότι στην επιστολή του Κλήμη και στην Προς Εβραίους υπάρχει το ίδιο στυλ ενώ επιπλέον οι ιδέες που παρουσιάζονται στα δυο γραπτά δεν είναι πολύ διαφορετικές.
Στο ίδιο έργο του θα πει:
ὅθεν εἰκότως κατάλληλον τῇ ὑποθέσει καὶ τὴν προγραφὴν τῶν Στρωματέων πεποίηται κέχρηται δ᾿ ἐν αὐτοῖς καὶ ταῖς ἀπὸ τῶν ἀντιλεγομένων γραφῶν μαρτυρίαις, τῆς τε λεγομένης Σολομῶνος Σοφίας καὶ τῆς Ἰησοῦ τοῦ Σιρὰχ καὶ τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς τῆς τε Βαρναβᾶ καὶ Κλήμεντος καὶ Ἰούδα. Δηλαδή: Ο Κλήμης κάνει χρήση στα έργα του και από τα αμφισβητούμενα βιβλία, Σοφία Σολομώντα και Σειράχ, επιστολές προς Εβραίους, Βαρνάβα, Κλήμη και Ιούδα.
Ο ίδιος καθώς σχολιάζει τον Ψαλμό 2 στίχο 7 διαγγέλλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου. Κύριος εἶπε πρός με· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε θα πει ο απόστολος ως νομομαθής χρησιμοποίησε την μετάφραση των Εβδομήκοντα στην Προς Εβραίους επιστολή, ο δε απόστολος νομομαθής υπάρχων, εν τη προς Εβραίους τη των Εβδομήκοντα εχρήσατο.
Εδώ μπορεί κάποιος να πει ότι έχουμε ασπασμό της άλλης εκδοχής, ότι η επιστολή δεν είναι μετάφραση αλλά απευθείας γραμμένη από το χέρι του Παύλου. Εάν ο απόστολος έγραψε στα Εβραϊκά, ενώ Λουκάς ή Κλήμης μετέφρασαν όπως είχε πει, τότε ο Παύλος θα χρησιμοποίησε αποκλειστικά το Εβραϊκό και είναι ο υποτιθέμενος μεταφραστής ο νομομαθής που το άλλαξε. Ο συντάκτης της επιστολής έχει χρησιμοποιήσει αποκλειστικά την μετάφραση των Ο' ακόμη και εκεί όπου το Εβραϊκό διέφερε.
Αλλού θα πει: Τοῦ δὲ Παύλου πρόδηλοι καὶ σαφεῖς αἱ δεκατέσσαρες· ὅτι γε μήν τινες ἠθετήκασι τὴν πρὸς Ἑβραίους, πρὸς τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας ὡς μὴ Παύλου οὖσαν αὐτὴν ἀντιλέγεσθαι φήσαντες, οὐ δίκαιον ἀγνοεῖν· οι δεκατέσσερις επιστολές του Παύλου είναι αδιαμφισβήτητες, δεν είναι πρέπον όμως να αγνοήσουμε το γεγονός ότι κάποιοι απορρίπτουν την Προς Εβραίους διότι δεν είναι δεκτή από την εκκλησία της Ρώμης με το σκεπτικό ότι δεν είναι γραμμένη από τον Παύλο. Όσο αφορά τις Πράξεις Παύλου δεν τις βρίσκω ανάμεσα στα έργα που δεν αμφισβητούνται.
Αν και λέει ότι είναι "ξεκάθαρες και σαφείς οι 14 του Παύλου" μάλλον υπερβάλλει.
Καθώς προχωρούμε προς το τέλος του 4ου αιώνα θα δούμε ότι ο
Φιλάστριος Βρεσκίας ;-397μΧ αναφέρει: κάποιοι δεν θεωρούν την Προς Εβραίους σαν επιστολή του Παύλου αλλά λένε ότι είναι είτε του Βαρνάβα είτε του Κλήμη Ρώμης, άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι είναι του Λουκά και κάποιοι άλλοι αποδέχονται και μια επιστολή προς Λαοδικείς ως του Παύλου. Κάποιοι προσποιούνται ότι έχουν γίνει προσθήκες από ετερόδοξους και για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να διαβάζεται στην Εκκλησία και ας διαβάζεται από ορισμένους. Αλλά στην Εκκλησία διαβάζονται στους πιστούς οι 13 επιστολές του Παύλου μόνο, η Προς Εβραίους μερικές φορές. Επιπλέον κάποιοι την απορρίπτουν επειδή είναι περισσότερο καλλιεπής από τα άλλα γραπτά του Αποστόλου αλλά και για τους λόγους ότι γράφει ο Χριστός ποιήθηκε και για αυτά που μας λέγει για την μετάνοια, το οποίο οι Νοβατιανοί εκμεταλλεύονται. MPL 12,1201.
Ο Φιλάστριος εννοεί τα: πιστὸν ὄντα τῷ ποιήσαντι αὐτόν και: ἀδύνατον γὰρ τοὺς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς τῆς ἐπουρανίου καὶ μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Ἁγίου και: εκουσίως γὰρ ἁμαρτανόντων ἡμῶν μετὰ τὸ λαβεῖν τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας, οὐκέτι περὶ ἁμαρτιῶν ἀπολείπεται θυσία.
Στην αμέσως προηγούμενη αίρεση, σε αυτό το έργο ασχολείται με τις διάφορες αιρέσεις, όταν κάνει λόγο για το ότι πρέπει να είναι προσεκτικοί οι Χριστιανοί στο τι διαβάζουν και τι όχι δεν συγκαταριθμεί την Προς Εβραίους στις κανονικές Γραφές: ο Νόμος και οι Προφήτες, τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις, Παύλου επιστολές δεκατρείς και επτά άλλες, δύο Πέτρου, τρεις Ιωάννου, Ιούδα μια και Ιακώβου μια. MPL 12,1199
Εκτός του ότι ποτέ μέχρι στιγμής δεν είναι καθολικά αποδεκτή ως γνήσια και Κανονική βλέπουμε ότι διαβάζεται σπανίως στην Εκκλησία μεταξύ άλλων λόγων και για το ότι ορισμένοι θεωρούν ότι το κείμενο της έχει "παρεμβολές από πονηρούς ανθρώπους" ενώ το ότι κάποια χωρία ευνοούν εντός εισαγωγικών τους Αρειανιστές και άλλα τους Νοβατιανούς προφανώς θα κάνει κάποιον Χριστιανό εκεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες αποδοχής.
Μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής: ότι η προς Εβραίους και η Αποκάλυψη δεν είναι ανάμεσα στα βιβλία που παραθέτει, ότι η επιστολή δεν είναι αποδεκτή ως Κανονική, κατ' επέκταση δεν διαβάζεται δημοσίως ή διαβάζεται λίγες φορές.
Είδαμε αναφορά ανάγνωσης επιστολών στις εκκλησίες, εκεί γινόταν ανάγνωση Ευαγγελικών και Αποστολικών περικοπών ανάλογα την εορτή, όπως γίνεται και σήμερα. Μας λέει ο Χρυσόστομος, την ημέρα του Σταυρού τα γεγονότα περί του σταυρού διαβάζουμε, το μεγάλο Σάββατο διαβάζουμε ότι παραδόθηκε ο Κύριος ότι σταυρώθηκε ότι πέθανε ότι θάφτηκε. Σε άλλο σημείο: του Σταυρού τα περί του σταυρού διαβάζουμε και στην Ανάσταση το ίδιο γίνεται και σε κάθε εορτή διαβάζουμε τα γεγονότα της, τα θαύματα που έκαναν οι Απόστολοι στις ημέρες των αποστολικών σημείων τα διαβάζουμε. Γιατί γίνεται αυτό και τα διαβάζουμε αμέσως μετά τον Σταυρό και την Ανάσταση ακούστε την αιτία. Μετά τον σταυρό αμέσως την ανάσταση ομολογούμε του Χριστού, της ανάστασης απόδειξη είναι τα αποστολικά θαύματα.
Και ο Αυγουστίνος στην Δύση μας λέει ότι την εορτή του Πάσχα διαβάζονται επί τέσσερις συνεχόμενες ημέρες οι περικοπές από τα τέσσερα Ευαγγέλια. MPL 38,1130. Επιπλέον μας δίνει την πληροφορία ότι την ημέρα των παθών γίνεται ανάγνωση των παθών μόνο από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, MPL 38,1108 ενώ μεταξύ Πάσχα και Πεντηκοστής λέει ότι διαβάζονται οι Πράξεις των Αποστόλων. MPL 35,1433.
Παραμένουμε στην Δύση και επόμενος θα είναι ο
Ιερώνυμος 347-420μΧ όπου για την επιστολή λέει ότι ο Παύλος έχει γράψει σε επτά Εκκλησίες, η όγδοη επιστολή, αυτή προς Εβραίους, γενικά δεν συγκαταριθμείται ανάμεσα στις άλλες. Διδάσκει τον Τιμόθεο και τον Τίτο, μεσολαβεί στον Φιλήμονα για τον δούλο.
Σε άλλη επιστολή γραμμένη 20 χρόνια αργότερα μπορούμε να διαβάσουμε τα εξής: πρέπει να ειπωθεί ότι η επιστολή που τιτλοφορείται Προς Εβραίους σαν του αποστόλου Παύλου είναι αποδεκτή όχι μόνο από τις εκκλησίες της Ανατολής αλλά και από όλους τους αρχαίους συγγραφείς που έχουν γράψει στην Ελληνική αν και οι περισσότεροι κρίνουν ότι είναι του Βαρνάβα ή του Κλήμη. Δεν είναι και μείζονος σημασίας ποιος είναι ο πραγματικός συγγραφέας από την στιγμή που είναι έργο ανθρώπου της Εκκλησίας και κερδίζει αναγνώριση μέρα με την ημέρα στις δημόσιες αναγνώσεις στις Εκκλησίες. Αν οι Λατίνοι δεν την δέχονται γενικά ως κανονική Γραφή, με την ίδια ελευθερία, ούτε και οι Έλληνες δέχονται την Αποκάλυψη. Ωστόσο αποδεχόμαστε και τις δύο, δεν ακολουθούμε τα έθιμα της σημερινής εποχής αλλά τα προηγούμενα των παλαιών συγγραφέων, οι οποίοι γενικά κάνουν χρήση λεχθέντων και από τα δύο έργα. Και δεν είναι συνηθισμένο να αναφέρονται σαν σε απόκρυφα κείμενα αλλά τα αντιμετωπίζουν ως κανονικά και εκκλησιαστικά έργα.
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Ιερώνυμος μας λέει ότι η επιστολή κερδίζει έδαφος ενώ ο ίδιος δεν ενδιαφέρεται αν είναι ή όχι του Παύλου, αυτό είναι αδιάφορο, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι έχει γραφτεί από άνθρωπο της Εκκλησίας. Η έκφραση "ανθρώπου της Εκκλησίας" σημαίνει ανθρώπου ορθόδοξου, που έχει την ορθή γνώμη για το δόγμα, δηλαδή όχι αιρετικού.
Αλλού χρησιμοποιεί ακριβώς τις ίδιες λέξεις λέγοντας, εφόσον όλοι οι άνθρωποι της εκκλησίας και πατέρες έχουν φύγει η Ιερουσαλήμ παραδίδεται να γίνει σκόνη, ο αιρετικός λόγος να επικρατήσει σε αυτήν και να γίνει άνδρο δρακόντων. MPL 24,743. Σχολιάζει την περίπτωση που ο Θεός λέει στην Παλαιά ότι η Ιερουσαλήμ και οι πόλεις του Ιούδα θα μείνουν έρημες ενώ οι κάτοικοι θα οδηγηθούν στην εξορία.
Όπως είδαμε και ο Ωριγένης είχε πει το ίδιο, η επιστολή είναι λόγια ανθρώπου της Εκκλησίας, είναι σχολιογράφημα, δηλαδη σχόλια στα λόγια του Παύλου που είχε ακούσει, ωσπερεί σχολιαγραφήσαντος τα ειρημένα υπό του διδασκάλου.
Η επιστολή εν τέλει αρχίζει να γίνεται Κανονική όχι γιατί είναι του Παύλου ή γιατί την συνοδεύουν αδιάσειστες μαρτυρίες αλλά γιατί είναι "λόγια ανθρώπου της Εκκλησίας".
Είναι μια προφορική παράδοση γραμμένη από κάποιον που άκουσε τους Αποστόλους, είναι σχόλια στα Αποστολικά λόγια, είναι έργο ενός πατέρα της Εκκλησίας. Οι φρενοβλαβείς αιρετικοί που απορρίπτουν την Ιερά Παράδοση φέρνουν αυτήν την επιστολή ενάντια στους Πατέρες που την έγραψαν, που την υποστήριξαν, που ορθώς την ερμήνευσαν.
Σε άλλη επιστολή του θα πει για την Προς Εβραίους, αυτοί (εννοεί οι αιρετικοί) πιστεύουν ότι ολόκληρες επιστολές πρέπει να απορριφθούν, η Προς Τιμόθεον, Προς Εβραίους, Προς Τίτον και αν έδιναν κάποιο λόγο τον οποίο αυτές πρέπει να μην θεωρηθούν έργο του αποστόλου θα δίναμε απαντήσεις αλλά όταν με αιρετική αυθεντία λένε "η τάδε επιστολή είναι του Παύλου και η δείνα όχι" Αλλά όταν με αιρετική εξουσία λένε: η "τάδε επιστολή είναι του Παύλου και η δείνα δεν είναι" κρίνουν τον εαυτό τους να διαψευσθούν ως προς την αλήθεια από την ίδια αρχή με την οποία δεν κοκκινίζουν ώστε να αντιπροσωπεύσουν αυτό που είναι ψεύτικο.
Στο έργο του όπου ασχολείται με διάφορες προσωπικότητες, De Viris Illustribus 393μΧ, όταν ομιλεί για τον Παύλο λέει, η επιστολή που αποκαλείται Προς Εβραίους δεν θεωρείται δική του για τον λόγο ότι έχει διαφορά από τις άλλες του Παύλου στο στυλ και στην γλώσσα, αλλά θεωρείται, σύμφωνα με τον Τερτυλλιανό ότι είναι έργο του Βαρνάβα ή σύμφωνα με άλλους ότι είναι του Λουκά ή του Κλήμη Ρώμης ο οποίος, λένε, τακτοποίησε και κόσμησε τις διδαχές του Παύλου στη δική του γλώσσα. Από τη στιγμή που ο Παύλος γράφει στους Εβραίους και ήταν ανυπότακτος μεταξύ τους, μπορεί να έχει παραλείψει το όνομά του από το χαιρετισμό για αυτό το λόγο. Όντας Εβραίος έγραψε Εβραϊκά, αυτή είναι η δική του γλώσσα και την γνώριζε άπταιστα, ενώ τα διδάγματα τα οποία ήταν εύγλωττα στα Εβραϊκά μετατράπηκαν πιο εύγλωττα στα Ελληνικά και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται να διαφέρει η Προς Εβραίους από άλλες επιστολές του Παύλου. Μερικοί διαβάζουν επίσης και μια επιστολή που επιγράφεται Προς Λαοδικείς, αλλά αυτή απορρίπτεται από όλους.
Παρά το ότι ο Ιερώνυμος είναι υποστηρικτής της επιστολής και μεγάλοι Δυτικοί συγγραφείς παραθέτουν από αυτήν παρατηρούμε ότι κοντά στην αρχή του 5ου αιώνα αυτή δεν γινόταν καθολικά αποδεκτή ενώ σίγουρα δεν είχε το βάρος ενός κανονικού βιβλίου της Καινής. Όπως μπορούμε να δούμε και ο
Αυγουστίνος 354 - 430 ο οποίος μετά τον Ιερώνυμο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην αποδοχή της επιστολής δεν την δέχεται χωρίς αναστολές, στο De Doctrina Christiana, Liber II θα πει: όσο αφορά τις κανονικές επιστολές (κάνει λόγο για το ποιες να διαβάζει ο Χριστιανός σαν κανονικές) πρέπει να ακολουθεί την κρίση των περισσότερων Εκκλησιών και ανάμεσα στις Γραφές φυσικά υψηλή θέση πρέπει να δίδεται σε αυτές οι οποίες ήταν έδρες αποστόλου και έλαβαν επιστολές. Συνεπώς ανάμεσα στις κανονικές Γραφές θα πρέπει να κρίνει με το εξής μέτρο. Να προτιμάει αυτές που είναι αποδεκτές από όλες τις Εκκλησίες από εκείνες που είναι αποδεκτές μόνο από ορισμένες. Από αυτές που δεν είναι αποδεκτές από όλους να προτιμάει αυτές που έχουν την αποδοχή των περισσότερων Εκκλησιών και αυτών με την μεγαλύτερη αυθεντία απο εκείνες οι οποίες είναι δεκτές από λιγότερο αριθμό και μικρότερης αυθεντίας. Αν πάλι συναντήσει την περίπτωση κάποια βιβλία να είναι αποδεκτά από μεγαλύτερο αριθμό Εκκλησιών ενώ άλλα απο Εκκλησίες με μεγαλύτερη αυθεντία, αν και αυτό είναι απίθανο να συμβεί, θεωρώ ότι σε αυτήν την περίπτωση πρέπει η αυθεντία των δυο να θεωρηθεί ίση.
Βλέπουμε εδώ ότι η Εκκλησία που κατέχει την ορθή διδαχή, κατέχει εξ αυτού και την αυθεντία καθορισμού του τι είναι Καινή. Η Εκκλησία μίλησε και έγινε η Καινή και όχι η Καινή και έγινε η Εκκλησία. Λίγες προτάσεις μετά όταν θα κάνει λόγο για τον κατάλογο της Καινής θα πει: η Καινή Διαθήκη περιέχεται στα εξής βιβλία, 4 Ευαγγέλια, Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς, Ιωάννης, δεκατέσσερις επιστολές Παύλου, προς Ρωμαίους, δύο προς Κορίνθιους, προς Γαλάτες, προς Εφεσίους, προς Φιληππισίους, δυο προς Θεσσαλονικείς, προς Κολοσσαείς, δυο προς Τιμόθεο, προς Τίτο, προς Φιλήμονα, προς Εβραίους. Πέτρου επιστολές δύο, τρεις του Ιωάννη, μια του Ιούδα. Ένα βιβλίο Πράξεις Αποστόλων και ένα Αποκάλυψη Ιωάννη.
Η τελευταία θέση, έπειτα και από τις επιστολές σε πρόσωπα, δείχνει ότι η Προς Εβραίους ακόμη δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων αφετέρου έγινε αποδεκτή με αρκετή δυσκολία. Το απόσπασμα είναι από το 2ο Βιβλίο άρα προγενέστερο του 400μΧ.
Στο De Peccatorum Meritis Et Remissione Et De Baptismo Parvulorum, έργο του 412, δηλαδή ο Αυγουστίνος γράφει αργότερα από το παραπάνω απόσπασμα, φωτό κάτω, θα πει: αν και η εγκυρότητα της Προς Εβραίους αμφισβητείται από ορισμένους, παρόλα αυτά, όπως εγώ συναντώ κάποιους οι οποίοι αντιτίθενται στην βάπτιση των νηπίων και λένε ότι περιέχει υπέρ τους αποδείξεις έτσι τώρα θα δούμε τις αποδείξεις που περιέχει υπέρ μας και την παραθέτω με εμπιστοσύνη εξ αιτίας της αυθεντίας των Ανατολικών Εκκλησιών οι οποίες ρητά την τοποθετούν ανάμεσα στις Κανονικές Γραφές.
Παρατηρούμε ότι η Ανατολή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην αποδοχή της επιστολής ως Κανονική. Μιλώντας για Ανατολή την ίδια εποχή μπορούμε να διαβάσουμε ότι για το θέμα ο
Χρυσόστομος 354-407 λέει: για αυτό (επειδή οι Ιουδαίοι είναι αγνώμονες αλλά και τον κυνήγησαν) στις άλλες επιστολές έγραψε το όνομά του στην αρχή, στην Προς Εβραίους δεν το έκανε αυτό αλλά απλώς χωρίς να πει ποιος είναι, όπως το συνήθιζε, ξεκίνησε λέγοντας πολυμερώς..... Και αυτό είναι του Παύλου η σοφία, έγραψε τα νοήματα αφαιρώντας το όνομά του κρύβοντας τον εαυτό του και έτσι τους δίνει την διδαχή. Όταν προς κάποιον έχουμε αντίθεση ακόμη και κάτι καλό να μας πει δεν τον δεχόμαστε με προθυμία, για να μην συμβεί αυτό παρέλειψε το όνομά του στην αρχή για να μην γίνει αυτό κώλυμα στην ακρόασή της. Τον μισούσαν όχι μόνο οι άπιστοι στον Χριστό Ιουδαίοι αλλά και αυτοί που πίστευαν. Όταν πήγε στα Ιεροσόλυμα άκουσε τι του είπε ο Ιάκωβος και όλοι οι υπόλοιποι: Βλέπεις αδελφέ πόσες χιλιάδες είναι οι Εβραίοι, που έχουν πιστεύσει στον Κύριο και όλοι αυτοί εξακολουθούν να κρατούν και να μιλούν για τον νόμο του Μωυσή. Άκουσαν δε πολλές φορές και με επιμονή για σένα ότι διδάσκεις όλους τους Ιουδαίους να αποστατήσουν από τον νόμο του Μωυσή.
Ο Χρυσόστομος έχει ασπαστεί την πιο απίθανη περίπτωση, έχει την γνώμη ότι η επιστολή είναι απευθείας γραμμένη από το χέρι του Παύλου. Όπως είναι φανερό μια χαρά θα φαινόταν ποιος ήταν ο συγγραφέας από τους στίχους 13,18 13,19 13,23 οπότε οι Εβραίοι θα καταλάβαιναν εύκολα ότι τους γράφει ο αποστάτης, άρα η παράλειψη του ονόματος θα ήταν μάλλον σαν να κρύβεται πίσω από το δάχτυλό του. Παραμένουμε στην Ανατολή και πάμε προς την Κύπρο όπου ο
Επιφάνιος Κωνσταντίας 315 - 403 θα πει για τους Αρειανούς: αρχικά απορρίπτουν αυτήν την επιστολή, εννοώ την προς Εβραίους, την βγάζουν από τις Παύλειες λέγοντας ότι δεν είναι του αποστόλου και κινούμενοι από την αρρώστια της αίρεσης ερμηνεύουν το χωρίο λανθασμένα εισάγοντας την θεωρία του Υιού κτίσματος από το "πιστόν όντα τω ποιήσαντι αυτόν". Αλλά αν κάποιος τους ρωτήσει πότε έλαβε τον τίτλο του Αρχιερέα ο Χριστός δεν έχουν απάντηση διότι αυτόν τον τίτλο μετά την ενσάρκωση έλαβε. MPG 42, 260. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Αρειανοί είτε διαστρέβλωναν την επιστολή είτε δεν την δέχονταν ως Κανονική είτε και τα δυο, έτσι μάλλον την ίδια εποχή, μπορούμε να διαβάσουμε την
Διάλογική συζήτηση Aνόμοιου με Ορθόδοξο, έργο υπό το όνομα του Μέγα Αθανάσιου 296-373 στην Πατρολογία Migne, στην οποία συζήτηση θα δούμε να λέει ο Ανόμοιος: Που είναι γραμμένο ότι εικόνα της υποστάσεως απαράλλακτη είναι ο Υιός; Ορθόδοξος: Από τον Παύλο στην προς Εβραίους επιστολή. Ανόμοιος: Δεν είναι αποδεκτή από την Εκκλησία. Ορθόδοξος: Αφού κηρύττει το ευαγγέλιο του Χριστού, του Παύλου πιστεύεται ότι είναι η επιστολή. Ανόμοιος: Έχεις διαβάσει ότι σε όλες τις επιστολές είναι γραμμένο το όνομά του αλλά σε αυτήν όχι; Ορθόδοξος: Είναι επειδή έγραψε προς τους Εβραίους, για να μην δουν το όνομά του και την ακοή τους κλείσουν, είχαν διδαχτεί για αυτόν ότι αποστασία κηρύττει, για αυτό και από τους πατέρες ξεκίνησε λέγοντας πολεμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾿ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν υἱῷ. Ότι είναι του Παύλου η επιστολή φαίνεται και από το τέλος της. Κάνει μνεία του Τιμόθεου λέγοντας Γινώσκετε τὸν ἀδελφὸν Τιμόθεον ἀπολελυμένον, μεθ᾿ οὗ, ἐὰν τάχιον ἔρχηται, ὄψομαι ὑμᾶς. Ανόμοιος: Και αν υποθέσουμε ότι είναι του Παύλου η επιστολή, ο χαρακτήρας της υποστάσεως στην υπόσταση έχει το είναι του και όχι στην δική του ζωή;. MPG 28,1124
Ο Ανόμοιος αντιτείνει ότι η επιστολή δεν είναι αποδεκτή από την Εκκλησία ενώ ο συγγραφέας πίσω από αυτόν περνάει στα γρήγορα την συζήτηση-αντίθεση περί γνησιότητας για την επιστολή και αυτό σίγουρα δεν είναι μόνο για τον λόγο ότι έχει άλλο σκοπό, την Θεότητα Υιού. Είναι φυσικά φανερό ότι από ακριβώς τον ίδιο στίχο που έρχεται ως απόδειξη γνησιότητας οι Εβραίοι μια χαρά θα καταλάβαιναν τον αποστάτη συγγραφέα, Τιμόθεος και Παύλος ήταν φίλοι και συνεργάτες, οπότε καταπέφτει η πρώτη απόδειξη γνησιότητας.
Κοιτώντας τον Χριστιανικό κόσμο η επιστολή είναι ακόμη σχετικά αμφισβητήσιμη, κάποιοι Χριστιανοί δέχονται την επιστολή, άλλοι όχι, κάποιοι αιρετικοί δέχονται την επιστολή, άλλοι όχι. Ορισμένοι Χριστιανοί δεν την δέχονται επειδή ευνοεί τους αιρετικούς, ορισμένοι αιρετικοί δεν την δέχονται επειδή ευνοεί τους Χριστιανούς.
Κλείνοντας ο 4ος αιώνας και αρχίζοντας ο 5ος μπορούμε να δούμε ότι ο
Θεοδώρητος 393-457 αποδέχεται την επιστολή ως κανονική ενώ αναφέρει ότι, αυτοί που δέχτηκαν την Αρειανική ασθένεια λένε ότι η Προς Εβραίους είναι νόθα, λίγο αργότερα θα πει, ο Ευσέβιος, του θείου Παύλου αυτή η επιστολή ομολόγησε ότι είναι και είπε ότι έχει όλων των αρχαίων την δόξα, δήλωση η οποία έχει αρκετή δόση υπερβολής από ότι είδαμε. Στην ερμηνεία που έχει για την επιστολή θα καταλήξει λέγοντας η προς Εβραίους γράφτηκε στην Ιταλία και στάλθηκε δια Τιμοθέου. MPG 82,785 Παραδόξως γράφτηκε μεν στην Ιταλία αλλά κανείς Χριστιανός εκεί δεν ήξερε τίποτα για αυτήν και για την δεχτεί η τοπική Εκκλησία θα έπρεπε να περάσουν 400 χρόνια.
Ακόμη και αρκετά μετά την αποδοχή της επιστολής θα δούμε ότι ο
Ευθάλιος διάκονος στην Αλεξάνδρεια, δηλαδή δρα στα μέρη του Πάνταινου, είναι άγνωστο το πότε ακριβώς έζησε, κάπου ανάμεσα στον 4ο εως και 7ο αιώνα, μας λέει ότι, η προς Εβραίους επιστολή φαίνεται ότι δεν είναι του Παύλου, για τον χαρακτήρα της, για το ανυπόγραφο και για τα λόγια, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη, συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι, για την αλλαγή χαρακτήρα είναι φανερή η αιτία, γράφτηκε στην Εβραϊκή και ύστερα λέγεται ότι μεταφράστηκε, κάποιοι λένε ότι αυτό το έκανε ο Λουκάς άλλοι ότι ήταν ο Κλήμης.
Αυτή η μαρτυρία είναι άξια αναφοράς διότι αφενός είναι στην περιοχή του Πάνταινου, ήταν Αθηναίος είχε κατηχητική σχολή στην Αλεξάνδρεια, ενώ αφετέρου είμαστε σε εποχή κατά την οποία η επιστολή έχει γίνει καθολικά αποδεκτή. Ο Ευθάλιος αναφέρει τον στίχο με τον οποίο ο συγγραφέας διαχωρίζει τον εαυτό του από τους ακροατές Αποστόλους, αναφέρει ότι η επιστολή ήταν γραμμένη αρχικά στην Εβραϊκή και λέγεται ότι μεταφράστηκε, κάποιοι θεωρούν μεταφραστή τον Λουκά άλλοι τον Κλήμη, ενώ παρατηρούμε μεν αιτιολογία Αλεξανδρείας για την ανυπαρξία του ονόματος αλλά όχι την γνώμη της για τον συγγραφέα. Η μαρτυρία είναι περίπου όμοια με αυτήν του Ωριγένη. Ας περάσουμε τώρα αρκετά αργότερα, 11ος αιώνας, σε μια μαρτυρία που μας βοηθάει και θα δούμε τι λέει για το θέμα ο
Θεοφύλακτος Βουλγαρίας θα πει για την επιστολή: είτα τοσούτων αιρέσεων ανατρεπομένων εν προοιμίοις ευθύς της επιστολής πως τολμώσι τινες αθετείν αυτήν, ως μη τω Παύλω προσήκουσαν, τεκμήριον τον χαρακτήρα της γραφής ποιουμενοι παρηλλαγμένον του των άλλων επιστολών; Έδει γαρ αυτούς συνιδείν, ότι το μεγαλείον των νοημάτων και η αναντίρρητος αυτών ισχύς, τίνος άλλου ή Παύλου, του τον Χριστόν έχοντες λαλούντα εν εαυτώ; Ει δε τον χαρακτήρα σκάνδαλον τίθενται, μαθέτωσαν ότι Παύλος μεν Εβραΐδι γλώττη την επιστολην υπηγόρευσεν, άτε προς Εβραίους τον λόγον ποιούμενος, εις δε την Ελλάδα μετετέθη, ως μεν τινές υπό Λουκά, ως δε ενιοι φασίν, υπό Κλήμεντος, ου δη και μάλλον σώζει τον χαρακτήρα. MPG 125,193.
Και εδώ παρατηρούμε μια από τις γνωστές γνώμες, αυτή του ότι η επιστολή ήταν αρχικά γραμμένη στα Εβραϊκά και μεταφράστηκε. Μαθέτωσαν ότι Παύλος μεν Εβραΐδι γλώττη την επιστολην υπηγόρευσεν, ο Παύλος είπε στα Εβραϊκά και μετέφρασε ο Λουκάς όπως λένε κάποιοι ή ο Κλήμης όπως λένε άλλοι.
Για να καταλάβει κάποιος το μεγαλείον των νοημάτων πρέπει ήδη να κατέχει υψηλά νοήματα, για να διαγνώσει την ύπαρξη των ορθών νοημάτων πρέπει να κατέχει ήδη τα ορθά νοήματα. Αυτός είναι ο τρόπος που τα νοήματα της επιστολής έχουν αναντίρρητη ισχύ, αναντίρρητος αυτών ισχύς.
Δεν υπάρχει ανάγκη να παρατεθούν περισσότερα αποσπάσματα από τους ίδιους ή και άλλοι συγγραφείς, είναι φανερό ότι οι Ανατολικές Εκκλησίες και οι ειδικοί ιερείς αυτών ήταν εκείνοι που επηρέασαν για την εισαγωγή στον Κανόνα, ήταν αυτοί που παρέδωσαν την επιστολή, ήταν αυτοί που παρέδωσαν την ορθή ερμηνεία.
Είναι φανερό ότι δεν ήταν προϋπόθεση η αποστολική επικεφαλίδα ώστε να γίνει μια επιστολή αποδεκτή, ούτε ήταν αρκετή η μαρτυρία ορισμένων ατόμων ή ακόμη και ολόκληρων Εκκλησιών ότι η επιστολή είναι του τάδε αποστόλου ώστε αυτή να εισαχθεί στον κανόνα άμεσα και να "συζητάμε μόνο από εκεί". Έπρεπε να συμφωνήσει όλη η Χριστιανοσύνη.
Οι αιρετικοί στην Προς Εβραίους βλέπουν τάχα την κατάργηση της ειδικής ιεροσύνης λέγοντας έτσι το κωμικό "έλα παππού μου να σου δείξω τα χωράφια σου". Αν η Προς Εβραίους έκανε λόγο για απαγόρευση συγχωρήσεως βαρέων αμαρτημάτων πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν θα ήταν απορριπτέα και νόθα. Αν το χωρίο τῷ ποιήσαντι αὐτόν έκανε λόγο για δημιουργία Χριστού και για Ιησού κτίσμα θα ήταν ψεύτικη και απορριπτέα. Ομοίως αν έκανε λόγο για ανυπαρξία ειδικής ιεροσύνης η επιστολή θα ήταν νόθα ψεύτικη και δεν θα γινόταν δεκτή στον Κανόνα που καθόρισαν ειδικοί ιερείς. Δεν θα γινόταν δεκτή από τους πρώτους αλλά και επόμενους ειδικούς ιερείς και πολύ εύκολα θα μπορούσε ακόμη να είναι απλά ένα ωφέλιμο κείμενο που διαβάζεται αραιά και που ή αρκετά στην Εκκλησία ανάλογα με την Γεωγραφική περιοχή.
Κανείς δεν υποχρέωσε ούτε θα υποχρέωνε ποτέ τους ειδικούς ιερείς να εισάγουν την Προς Εβραίους στον κανόνα. Θέλοντας ο Θεός να δώσει ένα θανατηφόρο χτύπημα στην αίρεση όρισε το κύρος της να προέρχεται από την Ιερά Παράδοση και κυρίως από την ορθή πίστη που είναι αποθηκευμένη στην Εκκλησία. Την ορθή πίστη η οποία ήταν η βάσανος της επιστολής και μας είπε ότι οι διδαχές που δεν συναντούμε πουθενά αλλού στην Καινή είναι όχι του Παύλου, αυτό είναι αδιάφορο όπως είπε και ο Ιερώνυμος, αλλά ορθές γιατί λένε το τάδε και μόνο.
Τα ζώντα μέσα στο σκοτάδι θύματα του επιτήδειου ψευτοποιμένα στρέφουν αυτήν την επιστολή εναντίων του ειδικού ιερέα Αυγουστίνου, του ειδικού ιερέα Χρυσοστόμου, του ειδικού ιερέα Ιερώνυμου και λαμβάνουν το μέρος τους με τους Νοβατιανούς και τους Αρειανούς. Στρέφουν αυτήν την επιστολή εναντίων των προγόνων της πίστεως προπαθώντας, τι κωμικό και αλαζονικό, να τους δείξουν την περιουσία τους, αυτήν που τόσο καλά γνωρίζουν, αυτήν που τόσο σκληρά εργάστηκαν ώστε να υπάρχει.
Οι πατέρες όμως γνωρίζουν την διδαχή και έχοντας το βλέμμα στον αρχηγό της πίστεως Χριστό είναι οι αθλητές οι οποίοι τρέχουν σαν σε αγώνα δι᾿ ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα, ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν (Εβραίους) σε αυτόν τον δρόμο ταχύτητος συναντούν δυσκολίες Οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι εἶναι καὶ ἑτεροδιδασκαοῦντες μή σε καταπλησσέτωσαν. στῆθι ἑδραῖος ὡς ἄκμων τυπτόμενος. μεγάλου ἐστιν ἀθλητοῦ τὸ δέρεσθαι καὶ νικᾶν. μάλιστα δὲ ἕνεκεν θεοῦ πάντα ὑπομένειν ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομένῃ. (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ.3) σαν καλοί συναθλητές βαστάζουν τα βάρη αλλήλων πάντων τὰς νόσους βάσταζε ὡς τέλειος ἀθλητής, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ. 1) σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον νῆφε, ὡς θεοῦ ἀθλητής·, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ.2) στον κακοτράχαλο δρόμο αποφεύγουν τα ζιζάνια, σαν τον Χριστό και μαζί με τον Χριστό παθαίνουν παρὰ τῷ κυρίῳ, ᾧ καὶ συνέπαθον (Πολύκαρπος Φιλλ. 9.
Σε αυτόν τον δρόμο ταχύτητος συναντούν δυσκολίες οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι εἶναι καὶ ἑτεροδιδασκαοῦντες μή σε καταπλησσέτωσαν. στῆθι ἑδραῖος ὡς ἄκμων τυπτόμενος. μεγάλου ἐστιν ἀθλητοῦ τὸ δέρεσθαι καὶ νικᾶν. μάλιστα δὲ ἕνεκεν θεοῦ πάντα ὑπομένειν ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομένῃ (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 3) όμως με σθένος αγωνίζονται ἀσκεῖν πᾶσαν ὑπομονήν (Πολύκαρπος Φιλλ. 9) και καρτερικά υπομένουν τα παθήματα και τους διωγμούς ἄθλησιν ὑπεμείνατε παθημάτων Εβρ. 10,32 έχοντας στον νου τους αγαπημένους αποστόλους και συνεχιστές αυτών μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν. Εβρ. 13,7. Τους αγαπούν και ακλουθούν αυτά που τους δίδαξαν ἀγαπήσεις ὡς κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ σου πάντα τὸν λαλοῦντά σοι τὸν λόγον κυρίου. (Επ. Βαρνάβα 19) έτσι γίνονται όμοιοι με εκείνους κατά πάντα και παραδείγματα υπομονής οὕτως ἀπηλλάγη τοῦ κόσμου καὶ εἰς τὸν ἅγιον τόπον ἀνελήμφθη, ὑπομονῆς γενόμενος μέγιστος ὑπογραμμός (Κλήμης Α'Κορ. 5) . Σαν καλοί συναθλητές βαστάζουν τα βάρη αλλήλων πάντων τὰς νόσους βάσταζε ὡς τέλειος ἀθλητής, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 1) σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον νῆφε, ὡς θεοῦ ἀθλητής·, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 2) στο κακοτράχαλο μονοπάτι του αγώνα αποφεύγουν τα αιρετικά ζιζάνια, είναι φιλάδελφοι και συμπαραστέκονται στους αδελφούς καὶ γὰρ τοῖς δεσμοῖς μου συνεπαθήσατε Εβρ. 10,34 τὰ δεσμά μου, ἃ οὐχ ὑπερηφανήσατε οὐδὲ ἐπῃσσύνθητε. (Ιγνάτιος Σμυρν 10) οι οποίοι έχουν πέσει θύματα στον αιρετικό
δεν τρέχουν ματαίως οὐκ εἰς κενὸν ἔδραμον (Πολύκαρπος Φιλλ. 9) όπως τα θύματα των αιρετικών διδασκάλων που νομίζουν ότι βρήκαν την αληθινή πίστη.
Δεν ακούν τις ανοησίες αυτών που αγόρασαν μια Γραφή και άνοιξαν Εκκλησία αλλά τις συμβουλές των ηγουμένων πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ ὑπείκετε· αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες· ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο. Εβρ. 13,17 , όπως άκουσαν του Χριστού τον οποίο είχαν παράδειγμα, έτσι έδειξαν στοργή και συμπάθεια στον απόστολο καὶ γὰρ τοῖς δεσμοῖς μου συνεπαθήσατε Εβρ. 10,34.
Είναι οι αδελφοί που συμμετέχουν στην ουράνια κλίση του Θεού κλήσεως ἐπουρανίου μέτοχοι γνωρίζουν τον αρχιερέα Χριστό ἀρχιερέα τῆς ὁμολογίας ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν και τους συνεχιστές που αυτός όρισε δια Αγίου Πνεύματος, αποστρέφουν την ματιά τους από τους Διαβολοκίνητους αιρετικούς ποιμένες και έχουν το βλέμμα στον αρχηγό της πίστεως.
Δεν αφήνουν τον εαυτό τους να παρασύρεται μὴ ταχέως πιστεύοντες κατά τινος Πολύκαρπος Φιλλ. 6 από διάφορες αιρετικές διδαχές, ξένες προς την διδασκαλία του Χριστού διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε· Εβρ. 13,9 οι οποίες κάνουν λόγο για ανυπαρξία ειδικής ιεροσύνης. Έχουν θυσιαστήριο ἔχομεν θυσιαστήριον Εβρ. 13,10 και συντρέχουν σε αυτό συντρέχετε θεοῦ, ὡς ἐπὶ ἓν θυσιαστήριον (Ιγνάτιος προς Μαγνησιείς 7).
Αλλού θα πει: Και τούτου παράδειγμα δώσομεν τα περί τον Ησαΐαν ιστορούμενα, και υπό της προς Εβραίους Επιστολής μαρτυρούμενα, εν ουδενί των φανερών βιβλίων γεγραμμένα· περί γαρ των προφητών διεξερχόμενος, και ων πεπόνθασιν, ο της προς Εβραίους γράψας φησίν·"ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον". Πευσόμεθα γαρ επί τίνα αναφέρηται το "επρίσθησαν" κατά τι έθος αρχαίον ου μόνον Εβραϊκόν, αλλά και Ελληνικόν, πληθυντικώς λεγόμενον περί ενός. Σαφές δ' ότι αι παραδόσεις λέγουσι πεπρίσθαι Ησαΐαν τον προφήτην· και εν τινι αποκρύφω τούτο φέρεται· όπερ τάχα επίτηδες υπό Ιουδαίων ρεραδιούργηται, λέγεις τινάς τας μη πρεπούσας παρεμβεβληκότων τη γραφή, ίν' η όλη απιστηθή· αλλ' εικός τινα, θλιβόμενον από της εις ταύτα αποδείξεως, συγχρήσασθαι τω βουλήματι των αθετούντων την Επιστολήν, ως ου Παύλω γεγραμμένην· προς ον άλλων λόγων κατ' ιδίαν χρήζομεν εις απόδειξιν του είναι Παύλου την επιστολήν. MPG 11,65.
Τελευταία πρόταση: Κάποιος εάν πιεστεί με αυτό το επιχείρημα ίσως προσφύγει στην γνώμη ότι η επιστολή αυτή δεν είναι του Παύλου, στο οποίο πρέπει κάποια άλλη στιγμή να επιχειρηματολογήσω ώστε να αποδείξω ότι είναι του Παύλου. Του Παύλου εντός εισαγωγικών όμως διότι όπως είδαμε ποιός στην πραγματικότητα την έγραψε μόνο ο Θεός ξέρει, Τις δε ο γράψας την Επιστολήν, το μέν αληθές Θεός οίδεν.
Ο Ωριγένης δέχεται την επιστολή ως νοημάτων Παύλου βασιζόμενος όπως λέει σε προφορική παράδοση και διδαχή των παλαιών πατέρων, αρχαίοι άνδρες. Των ίδιων αλλά και των επόμενων αρχαίων πατέρων την διδαχή για τα θέματα της Χριστιανοσύνης οι αιρετικοί πετάνε στο καλάθι των αχρήστων γενόμενοι καταγέλαστοι λέγοντας το κωμικό "δεν μας αφορούν τα λόγια των πατέρων συζητάμε μόνο από την Γραφή" ενώ αυτή από όπου συζητάνε έχει βασιστεί στα λεγόμενα τους.
Όπως είναι φανερό από τα συμφραζόμενα η λέξη γράψας στον Ωριγένη τις δε ο γράψας την Επιστολήν έχει διαφορετική έννοια από το Ρωμ. 16,22 ἀσπάζομαι ὑμᾶς ἐγὼ Τέρτιος ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν ἐν Κυρίῳ. Σας χαιρετώ εν Κυρίω και εγώ ο Τέρτιος που έγραψα αυτήν την επιστολή. Δεν υπαγόρευε ο Παύλος σε κάποιον όπως έγινε με τον Τέρτιο.
Έτσι όταν ο Ωριγένης λέει "η επιστολή είναι του Παύλου" αυτό σημαίνει τα νοήματα της διδαχής του αποστόλου γραμμένα αργότερα από κάποιο ακροατή με δικά του λόγια, η επιστολή είναι σχολιογράφημα στα λόγια του Παύλου, σχολιαγραφήσαντος τα ειρημένα υπό του διδασκάλου. Ακροατή ικανό στον Ελληνικό λόγο, είτε τον Λουκά είτε τον Κλήμη Ρώμης, όχι μια επιστολή υπαγορευμένη από τον Παύλο ή γραμμένη αρχικά στα Εβραϊκά από αυτόν και μεταφρασμένη από άλλον. Οι αρχαίοι άνδρες που δεν την παρέδωσαν τυχαία στην Εκκλησία σαν επιστολή του Παύλου ου γαρ εική οι αρχαίοι άνδρες ως Παύλου αυτήν παραδεδώκασι πρέπει να εννοηθούν ως ο Πάνταινος και ο Κλήμης Αλεξανδρείας.
Την ίδια χρονική στιγμή στην Ευρωπαϊκή Δύση μπορούμε να δούμε ότι ο
Πάπας Γάϊος, πάπας Ρώμης έως το 296μΧ, δεν την θεωρεί Παύλεια, μαρτυρία μέσω Ιερώνυμου De Viris Illustribus: έγραψε μια πολύ σημαντική διατριβή Κατά Πρόκλου, ακόλουθου του Μοντανού, καταδικάζοντάς τον για την υπεράσπισή του προς τη Νέα Προφητεία και στον ίδιο τόμο απαριθμεί μόνο δεκατρείς επιστολές του Παύλου, λέει ότι η δέκατη τέταρτη, η οποία τώρα ονομάζεται Προς Εβραίους, δεν είναι από αυτόν και δεν θεωρείται μέχρι σήμερα μεταξύ των Λατίνων ως γραμμένη από τον απόστολο Παύλο.
Ο Ευσέβιος θα πει για τον Γάϊο ἦλθεν δὲ εἰς ἡμᾶς καὶ Γαΐου, λογιωτάτου ἀνδρός, διάλογος, ἐπὶ Ῥώμης κατὰ Ζεφυρῖνον πρὸς Πρόκλον τῆς κατὰ Φρύγας αἱρέσεως ὑπερμαχοῦντα κεκινημένος· ἐν ᾧ τῶν δι᾿ ἐναντίας τὴν περὶ τὸ συντάττειν καινὰς γραφὰς προπέτειάν τε καὶ τόλμαν ἐπιστομίζων, τῶν τοῦ ἱεροῦ ἀποστόλου δεκατριῶν μόνων ἐπιστολῶν μνημονεύει, τὴν πρὸς Ἑβραίους μὴ συναριθμήσας ταῖς λοιπαῖς, ἐπεὶ καὶ εἰς δεῦρο παρὰ Ῥωμαίων τισὶν οὐ νομίζεται τοῦ ἀποστόλου τυγχάνειν.
Οπότε η φράση του Ιερώνυμου "δεν είναι από αυτόν και δεν θεωρείται ..... Παύλο" έχει την σημασία όχι ότι είναι υπαγορευμένη από τον απόστολο αλλά σημαίνει ότι δεν είναι αποδεκτή σαν Κανονική και φυσικά ότι δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων αποστολικών επιστολών. Αυτή είναι μια μαρτυρία που μας κάνει φανερή όχι μια προσωπική γνώμη αλλά την γνώμη της Εκκλησίας της Ρώμης αφού ο Γάϊος ήταν επικεφαλής σε αυτήν.
Άξιο αναφοράς ότι στην Αφρική παρατηρούμε διαφορετικές γνώμες, στην Αλεξάνδρεια είχε την φήμη ότι ήταν Παύλεια, μάλλον με δυο απόψεις για τον συγγραφέα, είτε μετάφραση από Εβραϊκό πρωτότυπο Παύλου, είτε κάποιος μετέφερε τις ιδέες του Παύλου στα Ελληνικά. Δυτικότερα στην Αφρική η επιστολή ήταν γνωστή αλλά ως έργο του Βαρνάβα έχοντας δευτερεύουσα σημασία ανάμεσα στις άλλες Γραφές. Στην Ευρωπαϊκή Δύση δεν λαμβάνεται υπόψιν και δεν συμπεριλαμβάνεται στις επιστολές του Παύλου. Ας σχεδιάσουμε μια νοητή γραμμή με αρχή από την Σλοβενία συνέχεια στο Ιόνιο Πέλαγος έως την Αφρική. Δεξιά, Δύση, η επιστολή είναι μη αποδεκτή και μειωμένου κύρους, αριστερά, Ανατολή, έχει μεγαλύτερο κύρος θεωρούμενη του Παύλου αλλά αυτό δεν είναι χωρίς αμφισβήτηση.
Είναι φανερό καθώς κλείνει ο 3ος αιώνας ότι την επιστολή δεν κυρώνουν αδιάσειστες αρχαίες μαρτυρίες, ως εκ τούτου δεν έχει καθολική αναγνώριση, είναι μη Κανονική χρησιμοποιείται μεν από ορισμένους Χριστιανούς συγγραφείς αλλά έχει μειωμένο και κυμαινόμενο κύρος. Η όποια ισχύ της και ο νομιζόμενος συγγραφέας έρχονται από διαφορετικές προφορικές φήμες, η δε άποψη άμεσης Παύλειας συγγραφής συναντάται μόνο στην Αλεξάνδρεια ενώ και αυτή βασίζεται όχι σε στοιχεία αλλά σε κάποια άγνωστης προέλευσης προφορική παράδοση του Πάνταινου που μεταφέρει ο Κλήμης και καταγράφει ο Ευσέβιος.
Καθώς κλείνει ο 3ος και ξεκινάει ο 4ος αιώνας ο
Ευσέβιος Καισαρείας 265-340 μάλλον πρέπει να είναι το καλύτερο παράδειγμα ώστε να μας δείξει αφενός την σύγχυση και αφετέρου την μη καθολική αποδοχή της επιστολής.
ὥσπερ οὖν ἀμέλει τοῦ Ἰγνατίου ἐν αἷς κατελέξαμεν ἐπιστολαῖς, καὶ τοῦ Κλήμεντος ἐν τῇ ἀνωμολογημένῃ παρὰ πᾶσιν, ἣν ἐκ προσώπου τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας τῇ Κορινθίων διετυπώσατο· ἐν ᾗ τῆς πρὸς Ἑβραίους πολλὰ νοήματα παραθείς, ἤδη δὲ καὶ αὐτολεξεὶ ῥητοῖς τισιν ἐξ αὐτῆς χρησάμενος, σαφέστατα παρίστησιν ὅτι μὴ νέον ὑπάρχει τὸ σύγγραμμα, ὅθεν δὴ καὶ εἰκότως ἔδοξεν αὐτὸ τοῖς λοιποῖς ἐγκαταλεχθῆναι γράμμασι τοῦ ἀποστόλου. Ἑβραίοις γὰρ διὰ τῆς πατρίου γλώττης ἐγγράφως ὡμιληκότος τοῦ Παύλου, οἳ μὲν τὸν εὐαγγελιστὴν Λουκᾶν, οἳ δὲ τὸν Κλήμεντα τοῦτον αὐτὸν ἑρμηνεῦσαι λέγουσι τὴν γραφήν· ὃ καὶ μᾶλλον ἂν εἴη ἀληθὲς τῷ τὸν ὅμοιον τῆς φράσεως χαρακτῆρα τήν τε τοῦ Κλήμεντος ἐπιστολὴν καὶ τὴν πρὸς Ἑβραίους ἀποσῴζειν καὶ τῷ μὴ πόρρω τὰ ἐν ἑκατέροις τοῖς συγγράμμασι νοήματα καθεστάναι.
Επειδή είναι αδύνατον να απαριθμήσουμε τα ονόματα όλων όσων έγιναν ποιμένες ή Ευαγγελιστές στην Εκκλησία σε όλο τον κόσμο την εποχή αμέσως μετά τους Αποστόλους καταγράψαμε όπως ήταν πρέπον τα ονόματα μόνο αυτών που μας παρέδωσαν την αποστολική διδαχή σε έργα που εξακολουθούν να υπάρχουν. Αυτό ο Ιγνάτιος έκανε στις επιστολές του τις οποίες αναφέραμε το ίδιο και ο Κλήμης στην επιστολή του που είναι αποδεκτή από όλους την οποία έχει γράψει εκ μέρους της Εκκλησίας της Ρώμης προς την Εκκλησία της Κορίνθου. Σε αυτήν την επιστολή έχει πολλές σκέψεις από την Προς Εβραίους και επιπλέον παραθέτει κάποιες από τις εκφράσεις της δείχνοντας ότι αυτή δεν είναι νεώτερο έργο. Έτσι μας φάνηκε λογικό να την αναγνωρίσουμε μαζί με τα άλλα γραπτά του αποστόλου. Στους Εβραίους στην μητρική του γλώσσα έγραψε ο Παύλος και κάποιοι λένε ότι ο Λουκάς μετέφρασε την επιστολή ενώ άλλοι λένε ότι το έκανε ο Κλήμης. Το τελευταίο φαίνεται πιο πιθανό διότι στην επιστολή του Κλήμη και στην Προς Εβραίους υπάρχει το ίδιο στυλ ενώ επιπλέον οι ιδέες που παρουσιάζονται στα δυο γραπτά δεν είναι πολύ διαφορετικές.
Στο ίδιο έργο του θα πει:
ὅθεν εἰκότως κατάλληλον τῇ ὑποθέσει καὶ τὴν προγραφὴν τῶν Στρωματέων πεποίηται κέχρηται δ᾿ ἐν αὐτοῖς καὶ ταῖς ἀπὸ τῶν ἀντιλεγομένων γραφῶν μαρτυρίαις, τῆς τε λεγομένης Σολομῶνος Σοφίας καὶ τῆς Ἰησοῦ τοῦ Σιρὰχ καὶ τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς τῆς τε Βαρναβᾶ καὶ Κλήμεντος καὶ Ἰούδα. Δηλαδή: Ο Κλήμης κάνει χρήση στα έργα του και από τα αμφισβητούμενα βιβλία, Σοφία Σολομώντα και Σειράχ, επιστολές προς Εβραίους, Βαρνάβα, Κλήμη και Ιούδα.
Ο ίδιος καθώς σχολιάζει τον Ψαλμό 2 στίχο 7 διαγγέλλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου. Κύριος εἶπε πρός με· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε θα πει ο απόστολος ως νομομαθής χρησιμοποίησε την μετάφραση των Εβδομήκοντα στην Προς Εβραίους επιστολή, ο δε απόστολος νομομαθής υπάρχων, εν τη προς Εβραίους τη των Εβδομήκοντα εχρήσατο.
Εδώ μπορεί κάποιος να πει ότι έχουμε ασπασμό της άλλης εκδοχής, ότι η επιστολή δεν είναι μετάφραση αλλά απευθείας γραμμένη από το χέρι του Παύλου. Εάν ο απόστολος έγραψε στα Εβραϊκά, ενώ Λουκάς ή Κλήμης μετέφρασαν όπως είχε πει, τότε ο Παύλος θα χρησιμοποίησε αποκλειστικά το Εβραϊκό και είναι ο υποτιθέμενος μεταφραστής ο νομομαθής που το άλλαξε. Ο συντάκτης της επιστολής έχει χρησιμοποιήσει αποκλειστικά την μετάφραση των Ο' ακόμη και εκεί όπου το Εβραϊκό διέφερε.
Αλλού θα πει: Τοῦ δὲ Παύλου πρόδηλοι καὶ σαφεῖς αἱ δεκατέσσαρες· ὅτι γε μήν τινες ἠθετήκασι τὴν πρὸς Ἑβραίους, πρὸς τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας ὡς μὴ Παύλου οὖσαν αὐτὴν ἀντιλέγεσθαι φήσαντες, οὐ δίκαιον ἀγνοεῖν· οι δεκατέσσερις επιστολές του Παύλου είναι αδιαμφισβήτητες, δεν είναι πρέπον όμως να αγνοήσουμε το γεγονός ότι κάποιοι απορρίπτουν την Προς Εβραίους διότι δεν είναι δεκτή από την εκκλησία της Ρώμης με το σκεπτικό ότι δεν είναι γραμμένη από τον Παύλο. Όσο αφορά τις Πράξεις Παύλου δεν τις βρίσκω ανάμεσα στα έργα που δεν αμφισβητούνται.
Αν και λέει ότι είναι "ξεκάθαρες και σαφείς οι 14 του Παύλου" μάλλον υπερβάλλει.
Καθώς προχωρούμε προς το τέλος του 4ου αιώνα θα δούμε ότι ο
Φιλάστριος Βρεσκίας ;-397μΧ αναφέρει: κάποιοι δεν θεωρούν την Προς Εβραίους σαν επιστολή του Παύλου αλλά λένε ότι είναι είτε του Βαρνάβα είτε του Κλήμη Ρώμης, άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι είναι του Λουκά και κάποιοι άλλοι αποδέχονται και μια επιστολή προς Λαοδικείς ως του Παύλου. Κάποιοι προσποιούνται ότι έχουν γίνει προσθήκες από ετερόδοξους και για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να διαβάζεται στην Εκκλησία και ας διαβάζεται από ορισμένους. Αλλά στην Εκκλησία διαβάζονται στους πιστούς οι 13 επιστολές του Παύλου μόνο, η Προς Εβραίους μερικές φορές. Επιπλέον κάποιοι την απορρίπτουν επειδή είναι περισσότερο καλλιεπής από τα άλλα γραπτά του Αποστόλου αλλά και για τους λόγους ότι γράφει ο Χριστός ποιήθηκε και για αυτά που μας λέγει για την μετάνοια, το οποίο οι Νοβατιανοί εκμεταλλεύονται. MPL 12,1201.
Ο Φιλάστριος εννοεί τα: πιστὸν ὄντα τῷ ποιήσαντι αὐτόν και: ἀδύνατον γὰρ τοὺς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς τῆς ἐπουρανίου καὶ μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Ἁγίου και: εκουσίως γὰρ ἁμαρτανόντων ἡμῶν μετὰ τὸ λαβεῖν τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας, οὐκέτι περὶ ἁμαρτιῶν ἀπολείπεται θυσία.
Στην αμέσως προηγούμενη αίρεση, σε αυτό το έργο ασχολείται με τις διάφορες αιρέσεις, όταν κάνει λόγο για το ότι πρέπει να είναι προσεκτικοί οι Χριστιανοί στο τι διαβάζουν και τι όχι δεν συγκαταριθμεί την Προς Εβραίους στις κανονικές Γραφές: ο Νόμος και οι Προφήτες, τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις, Παύλου επιστολές δεκατρείς και επτά άλλες, δύο Πέτρου, τρεις Ιωάννου, Ιούδα μια και Ιακώβου μια. MPL 12,1199
Εκτός του ότι ποτέ μέχρι στιγμής δεν είναι καθολικά αποδεκτή ως γνήσια και Κανονική βλέπουμε ότι διαβάζεται σπανίως στην Εκκλησία μεταξύ άλλων λόγων και για το ότι ορισμένοι θεωρούν ότι το κείμενο της έχει "παρεμβολές από πονηρούς ανθρώπους" ενώ το ότι κάποια χωρία ευνοούν εντός εισαγωγικών τους Αρειανιστές και άλλα τους Νοβατιανούς προφανώς θα κάνει κάποιον Χριστιανό εκεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες αποδοχής.
Μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής: ότι η προς Εβραίους και η Αποκάλυψη δεν είναι ανάμεσα στα βιβλία που παραθέτει, ότι η επιστολή δεν είναι αποδεκτή ως Κανονική, κατ' επέκταση δεν διαβάζεται δημοσίως ή διαβάζεται λίγες φορές.
Είδαμε αναφορά ανάγνωσης επιστολών στις εκκλησίες, εκεί γινόταν ανάγνωση Ευαγγελικών και Αποστολικών περικοπών ανάλογα την εορτή, όπως γίνεται και σήμερα. Μας λέει ο Χρυσόστομος, την ημέρα του Σταυρού τα γεγονότα περί του σταυρού διαβάζουμε, το μεγάλο Σάββατο διαβάζουμε ότι παραδόθηκε ο Κύριος ότι σταυρώθηκε ότι πέθανε ότι θάφτηκε. Σε άλλο σημείο: του Σταυρού τα περί του σταυρού διαβάζουμε και στην Ανάσταση το ίδιο γίνεται και σε κάθε εορτή διαβάζουμε τα γεγονότα της, τα θαύματα που έκαναν οι Απόστολοι στις ημέρες των αποστολικών σημείων τα διαβάζουμε. Γιατί γίνεται αυτό και τα διαβάζουμε αμέσως μετά τον Σταυρό και την Ανάσταση ακούστε την αιτία. Μετά τον σταυρό αμέσως την ανάσταση ομολογούμε του Χριστού, της ανάστασης απόδειξη είναι τα αποστολικά θαύματα.
Και ο Αυγουστίνος στην Δύση μας λέει ότι την εορτή του Πάσχα διαβάζονται επί τέσσερις συνεχόμενες ημέρες οι περικοπές από τα τέσσερα Ευαγγέλια. MPL 38,1130. Επιπλέον μας δίνει την πληροφορία ότι την ημέρα των παθών γίνεται ανάγνωση των παθών μόνο από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, MPL 38,1108 ενώ μεταξύ Πάσχα και Πεντηκοστής λέει ότι διαβάζονται οι Πράξεις των Αποστόλων. MPL 35,1433.
Παραμένουμε στην Δύση και επόμενος θα είναι ο
Ιερώνυμος 347-420μΧ όπου για την επιστολή λέει ότι ο Παύλος έχει γράψει σε επτά Εκκλησίες, η όγδοη επιστολή, αυτή προς Εβραίους, γενικά δεν συγκαταριθμείται ανάμεσα στις άλλες. Διδάσκει τον Τιμόθεο και τον Τίτο, μεσολαβεί στον Φιλήμονα για τον δούλο.
Σε άλλη επιστολή γραμμένη 20 χρόνια αργότερα μπορούμε να διαβάσουμε τα εξής: πρέπει να ειπωθεί ότι η επιστολή που τιτλοφορείται Προς Εβραίους σαν του αποστόλου Παύλου είναι αποδεκτή όχι μόνο από τις εκκλησίες της Ανατολής αλλά και από όλους τους αρχαίους συγγραφείς που έχουν γράψει στην Ελληνική αν και οι περισσότεροι κρίνουν ότι είναι του Βαρνάβα ή του Κλήμη. Δεν είναι και μείζονος σημασίας ποιος είναι ο πραγματικός συγγραφέας από την στιγμή που είναι έργο ανθρώπου της Εκκλησίας και κερδίζει αναγνώριση μέρα με την ημέρα στις δημόσιες αναγνώσεις στις Εκκλησίες. Αν οι Λατίνοι δεν την δέχονται γενικά ως κανονική Γραφή, με την ίδια ελευθερία, ούτε και οι Έλληνες δέχονται την Αποκάλυψη. Ωστόσο αποδεχόμαστε και τις δύο, δεν ακολουθούμε τα έθιμα της σημερινής εποχής αλλά τα προηγούμενα των παλαιών συγγραφέων, οι οποίοι γενικά κάνουν χρήση λεχθέντων και από τα δύο έργα. Και δεν είναι συνηθισμένο να αναφέρονται σαν σε απόκρυφα κείμενα αλλά τα αντιμετωπίζουν ως κανονικά και εκκλησιαστικά έργα.
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Ιερώνυμος μας λέει ότι η επιστολή κερδίζει έδαφος ενώ ο ίδιος δεν ενδιαφέρεται αν είναι ή όχι του Παύλου, αυτό είναι αδιάφορο, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι έχει γραφτεί από άνθρωπο της Εκκλησίας. Η έκφραση "ανθρώπου της Εκκλησίας" σημαίνει ανθρώπου ορθόδοξου, που έχει την ορθή γνώμη για το δόγμα, δηλαδή όχι αιρετικού.
Αλλού χρησιμοποιεί ακριβώς τις ίδιες λέξεις λέγοντας, εφόσον όλοι οι άνθρωποι της εκκλησίας και πατέρες έχουν φύγει η Ιερουσαλήμ παραδίδεται να γίνει σκόνη, ο αιρετικός λόγος να επικρατήσει σε αυτήν και να γίνει άνδρο δρακόντων. MPL 24,743. Σχολιάζει την περίπτωση που ο Θεός λέει στην Παλαιά ότι η Ιερουσαλήμ και οι πόλεις του Ιούδα θα μείνουν έρημες ενώ οι κάτοικοι θα οδηγηθούν στην εξορία.
Όπως είδαμε και ο Ωριγένης είχε πει το ίδιο, η επιστολή είναι λόγια ανθρώπου της Εκκλησίας, είναι σχολιογράφημα, δηλαδη σχόλια στα λόγια του Παύλου που είχε ακούσει, ωσπερεί σχολιαγραφήσαντος τα ειρημένα υπό του διδασκάλου.
Η επιστολή εν τέλει αρχίζει να γίνεται Κανονική όχι γιατί είναι του Παύλου ή γιατί την συνοδεύουν αδιάσειστες μαρτυρίες αλλά γιατί είναι "λόγια ανθρώπου της Εκκλησίας".
Είναι μια προφορική παράδοση γραμμένη από κάποιον που άκουσε τους Αποστόλους, είναι σχόλια στα Αποστολικά λόγια, είναι έργο ενός πατέρα της Εκκλησίας. Οι φρενοβλαβείς αιρετικοί που απορρίπτουν την Ιερά Παράδοση φέρνουν αυτήν την επιστολή ενάντια στους Πατέρες που την έγραψαν, που την υποστήριξαν, που ορθώς την ερμήνευσαν.
Σε άλλη επιστολή του θα πει για την Προς Εβραίους, αυτοί (εννοεί οι αιρετικοί) πιστεύουν ότι ολόκληρες επιστολές πρέπει να απορριφθούν, η Προς Τιμόθεον, Προς Εβραίους, Προς Τίτον και αν έδιναν κάποιο λόγο τον οποίο αυτές πρέπει να μην θεωρηθούν έργο του αποστόλου θα δίναμε απαντήσεις αλλά όταν με αιρετική αυθεντία λένε "η τάδε επιστολή είναι του Παύλου και η δείνα όχι" Αλλά όταν με αιρετική εξουσία λένε: η "τάδε επιστολή είναι του Παύλου και η δείνα δεν είναι" κρίνουν τον εαυτό τους να διαψευσθούν ως προς την αλήθεια από την ίδια αρχή με την οποία δεν κοκκινίζουν ώστε να αντιπροσωπεύσουν αυτό που είναι ψεύτικο.
Στο έργο του όπου ασχολείται με διάφορες προσωπικότητες, De Viris Illustribus 393μΧ, όταν ομιλεί για τον Παύλο λέει, η επιστολή που αποκαλείται Προς Εβραίους δεν θεωρείται δική του για τον λόγο ότι έχει διαφορά από τις άλλες του Παύλου στο στυλ και στην γλώσσα, αλλά θεωρείται, σύμφωνα με τον Τερτυλλιανό ότι είναι έργο του Βαρνάβα ή σύμφωνα με άλλους ότι είναι του Λουκά ή του Κλήμη Ρώμης ο οποίος, λένε, τακτοποίησε και κόσμησε τις διδαχές του Παύλου στη δική του γλώσσα. Από τη στιγμή που ο Παύλος γράφει στους Εβραίους και ήταν ανυπότακτος μεταξύ τους, μπορεί να έχει παραλείψει το όνομά του από το χαιρετισμό για αυτό το λόγο. Όντας Εβραίος έγραψε Εβραϊκά, αυτή είναι η δική του γλώσσα και την γνώριζε άπταιστα, ενώ τα διδάγματα τα οποία ήταν εύγλωττα στα Εβραϊκά μετατράπηκαν πιο εύγλωττα στα Ελληνικά και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται να διαφέρει η Προς Εβραίους από άλλες επιστολές του Παύλου. Μερικοί διαβάζουν επίσης και μια επιστολή που επιγράφεται Προς Λαοδικείς, αλλά αυτή απορρίπτεται από όλους.
Παρά το ότι ο Ιερώνυμος είναι υποστηρικτής της επιστολής και μεγάλοι Δυτικοί συγγραφείς παραθέτουν από αυτήν παρατηρούμε ότι κοντά στην αρχή του 5ου αιώνα αυτή δεν γινόταν καθολικά αποδεκτή ενώ σίγουρα δεν είχε το βάρος ενός κανονικού βιβλίου της Καινής. Όπως μπορούμε να δούμε και ο
Αυγουστίνος 354 - 430 ο οποίος μετά τον Ιερώνυμο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην αποδοχή της επιστολής δεν την δέχεται χωρίς αναστολές, στο De Doctrina Christiana, Liber II θα πει: όσο αφορά τις κανονικές επιστολές (κάνει λόγο για το ποιες να διαβάζει ο Χριστιανός σαν κανονικές) πρέπει να ακολουθεί την κρίση των περισσότερων Εκκλησιών και ανάμεσα στις Γραφές φυσικά υψηλή θέση πρέπει να δίδεται σε αυτές οι οποίες ήταν έδρες αποστόλου και έλαβαν επιστολές. Συνεπώς ανάμεσα στις κανονικές Γραφές θα πρέπει να κρίνει με το εξής μέτρο. Να προτιμάει αυτές που είναι αποδεκτές από όλες τις Εκκλησίες από εκείνες που είναι αποδεκτές μόνο από ορισμένες. Από αυτές που δεν είναι αποδεκτές από όλους να προτιμάει αυτές που έχουν την αποδοχή των περισσότερων Εκκλησιών και αυτών με την μεγαλύτερη αυθεντία απο εκείνες οι οποίες είναι δεκτές από λιγότερο αριθμό και μικρότερης αυθεντίας. Αν πάλι συναντήσει την περίπτωση κάποια βιβλία να είναι αποδεκτά από μεγαλύτερο αριθμό Εκκλησιών ενώ άλλα απο Εκκλησίες με μεγαλύτερη αυθεντία, αν και αυτό είναι απίθανο να συμβεί, θεωρώ ότι σε αυτήν την περίπτωση πρέπει η αυθεντία των δυο να θεωρηθεί ίση.
Βλέπουμε εδώ ότι η Εκκλησία που κατέχει την ορθή διδαχή, κατέχει εξ αυτού και την αυθεντία καθορισμού του τι είναι Καινή. Η Εκκλησία μίλησε και έγινε η Καινή και όχι η Καινή και έγινε η Εκκλησία. Λίγες προτάσεις μετά όταν θα κάνει λόγο για τον κατάλογο της Καινής θα πει: η Καινή Διαθήκη περιέχεται στα εξής βιβλία, 4 Ευαγγέλια, Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς, Ιωάννης, δεκατέσσερις επιστολές Παύλου, προς Ρωμαίους, δύο προς Κορίνθιους, προς Γαλάτες, προς Εφεσίους, προς Φιληππισίους, δυο προς Θεσσαλονικείς, προς Κολοσσαείς, δυο προς Τιμόθεο, προς Τίτο, προς Φιλήμονα, προς Εβραίους. Πέτρου επιστολές δύο, τρεις του Ιωάννη, μια του Ιούδα. Ένα βιβλίο Πράξεις Αποστόλων και ένα Αποκάλυψη Ιωάννη.
Η τελευταία θέση, έπειτα και από τις επιστολές σε πρόσωπα, δείχνει ότι η Προς Εβραίους ακόμη δεν είχε το κύρος των υπόλοιπων αφετέρου έγινε αποδεκτή με αρκετή δυσκολία. Το απόσπασμα είναι από το 2ο Βιβλίο άρα προγενέστερο του 400μΧ.
Στο De Peccatorum Meritis Et Remissione Et De Baptismo Parvulorum, έργο του 412, δηλαδή ο Αυγουστίνος γράφει αργότερα από το παραπάνω απόσπασμα, φωτό κάτω, θα πει: αν και η εγκυρότητα της Προς Εβραίους αμφισβητείται από ορισμένους, παρόλα αυτά, όπως εγώ συναντώ κάποιους οι οποίοι αντιτίθενται στην βάπτιση των νηπίων και λένε ότι περιέχει υπέρ τους αποδείξεις έτσι τώρα θα δούμε τις αποδείξεις που περιέχει υπέρ μας και την παραθέτω με εμπιστοσύνη εξ αιτίας της αυθεντίας των Ανατολικών Εκκλησιών οι οποίες ρητά την τοποθετούν ανάμεσα στις Κανονικές Γραφές.
Παρατηρούμε ότι η Ανατολή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην αποδοχή της επιστολής ως Κανονική. Μιλώντας για Ανατολή την ίδια εποχή μπορούμε να διαβάσουμε ότι για το θέμα ο
Χρυσόστομος 354-407 λέει: για αυτό (επειδή οι Ιουδαίοι είναι αγνώμονες αλλά και τον κυνήγησαν) στις άλλες επιστολές έγραψε το όνομά του στην αρχή, στην Προς Εβραίους δεν το έκανε αυτό αλλά απλώς χωρίς να πει ποιος είναι, όπως το συνήθιζε, ξεκίνησε λέγοντας πολυμερώς..... Και αυτό είναι του Παύλου η σοφία, έγραψε τα νοήματα αφαιρώντας το όνομά του κρύβοντας τον εαυτό του και έτσι τους δίνει την διδαχή. Όταν προς κάποιον έχουμε αντίθεση ακόμη και κάτι καλό να μας πει δεν τον δεχόμαστε με προθυμία, για να μην συμβεί αυτό παρέλειψε το όνομά του στην αρχή για να μην γίνει αυτό κώλυμα στην ακρόασή της. Τον μισούσαν όχι μόνο οι άπιστοι στον Χριστό Ιουδαίοι αλλά και αυτοί που πίστευαν. Όταν πήγε στα Ιεροσόλυμα άκουσε τι του είπε ο Ιάκωβος και όλοι οι υπόλοιποι: Βλέπεις αδελφέ πόσες χιλιάδες είναι οι Εβραίοι, που έχουν πιστεύσει στον Κύριο και όλοι αυτοί εξακολουθούν να κρατούν και να μιλούν για τον νόμο του Μωυσή. Άκουσαν δε πολλές φορές και με επιμονή για σένα ότι διδάσκεις όλους τους Ιουδαίους να αποστατήσουν από τον νόμο του Μωυσή.
Ο Χρυσόστομος έχει ασπαστεί την πιο απίθανη περίπτωση, έχει την γνώμη ότι η επιστολή είναι απευθείας γραμμένη από το χέρι του Παύλου. Όπως είναι φανερό μια χαρά θα φαινόταν ποιος ήταν ο συγγραφέας από τους στίχους 13,18 13,19 13,23 οπότε οι Εβραίοι θα καταλάβαιναν εύκολα ότι τους γράφει ο αποστάτης, άρα η παράλειψη του ονόματος θα ήταν μάλλον σαν να κρύβεται πίσω από το δάχτυλό του. Παραμένουμε στην Ανατολή και πάμε προς την Κύπρο όπου ο
Επιφάνιος Κωνσταντίας 315 - 403 θα πει για τους Αρειανούς: αρχικά απορρίπτουν αυτήν την επιστολή, εννοώ την προς Εβραίους, την βγάζουν από τις Παύλειες λέγοντας ότι δεν είναι του αποστόλου και κινούμενοι από την αρρώστια της αίρεσης ερμηνεύουν το χωρίο λανθασμένα εισάγοντας την θεωρία του Υιού κτίσματος από το "πιστόν όντα τω ποιήσαντι αυτόν". Αλλά αν κάποιος τους ρωτήσει πότε έλαβε τον τίτλο του Αρχιερέα ο Χριστός δεν έχουν απάντηση διότι αυτόν τον τίτλο μετά την ενσάρκωση έλαβε. MPG 42, 260. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Αρειανοί είτε διαστρέβλωναν την επιστολή είτε δεν την δέχονταν ως Κανονική είτε και τα δυο, έτσι μάλλον την ίδια εποχή, μπορούμε να διαβάσουμε την
Διάλογική συζήτηση Aνόμοιου με Ορθόδοξο, έργο υπό το όνομα του Μέγα Αθανάσιου 296-373 στην Πατρολογία Migne, στην οποία συζήτηση θα δούμε να λέει ο Ανόμοιος: Που είναι γραμμένο ότι εικόνα της υποστάσεως απαράλλακτη είναι ο Υιός; Ορθόδοξος: Από τον Παύλο στην προς Εβραίους επιστολή. Ανόμοιος: Δεν είναι αποδεκτή από την Εκκλησία. Ορθόδοξος: Αφού κηρύττει το ευαγγέλιο του Χριστού, του Παύλου πιστεύεται ότι είναι η επιστολή. Ανόμοιος: Έχεις διαβάσει ότι σε όλες τις επιστολές είναι γραμμένο το όνομά του αλλά σε αυτήν όχι; Ορθόδοξος: Είναι επειδή έγραψε προς τους Εβραίους, για να μην δουν το όνομά του και την ακοή τους κλείσουν, είχαν διδαχτεί για αυτόν ότι αποστασία κηρύττει, για αυτό και από τους πατέρες ξεκίνησε λέγοντας πολεμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾿ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν υἱῷ. Ότι είναι του Παύλου η επιστολή φαίνεται και από το τέλος της. Κάνει μνεία του Τιμόθεου λέγοντας Γινώσκετε τὸν ἀδελφὸν Τιμόθεον ἀπολελυμένον, μεθ᾿ οὗ, ἐὰν τάχιον ἔρχηται, ὄψομαι ὑμᾶς. Ανόμοιος: Και αν υποθέσουμε ότι είναι του Παύλου η επιστολή, ο χαρακτήρας της υποστάσεως στην υπόσταση έχει το είναι του και όχι στην δική του ζωή;. MPG 28,1124
Ο Ανόμοιος αντιτείνει ότι η επιστολή δεν είναι αποδεκτή από την Εκκλησία ενώ ο συγγραφέας πίσω από αυτόν περνάει στα γρήγορα την συζήτηση-αντίθεση περί γνησιότητας για την επιστολή και αυτό σίγουρα δεν είναι μόνο για τον λόγο ότι έχει άλλο σκοπό, την Θεότητα Υιού. Είναι φυσικά φανερό ότι από ακριβώς τον ίδιο στίχο που έρχεται ως απόδειξη γνησιότητας οι Εβραίοι μια χαρά θα καταλάβαιναν τον αποστάτη συγγραφέα, Τιμόθεος και Παύλος ήταν φίλοι και συνεργάτες, οπότε καταπέφτει η πρώτη απόδειξη γνησιότητας.
Κοιτώντας τον Χριστιανικό κόσμο η επιστολή είναι ακόμη σχετικά αμφισβητήσιμη, κάποιοι Χριστιανοί δέχονται την επιστολή, άλλοι όχι, κάποιοι αιρετικοί δέχονται την επιστολή, άλλοι όχι. Ορισμένοι Χριστιανοί δεν την δέχονται επειδή ευνοεί τους αιρετικούς, ορισμένοι αιρετικοί δεν την δέχονται επειδή ευνοεί τους Χριστιανούς.
Κλείνοντας ο 4ος αιώνας και αρχίζοντας ο 5ος μπορούμε να δούμε ότι ο
Θεοδώρητος 393-457 αποδέχεται την επιστολή ως κανονική ενώ αναφέρει ότι, αυτοί που δέχτηκαν την Αρειανική ασθένεια λένε ότι η Προς Εβραίους είναι νόθα, λίγο αργότερα θα πει, ο Ευσέβιος, του θείου Παύλου αυτή η επιστολή ομολόγησε ότι είναι και είπε ότι έχει όλων των αρχαίων την δόξα, δήλωση η οποία έχει αρκετή δόση υπερβολής από ότι είδαμε. Στην ερμηνεία που έχει για την επιστολή θα καταλήξει λέγοντας η προς Εβραίους γράφτηκε στην Ιταλία και στάλθηκε δια Τιμοθέου. MPG 82,785 Παραδόξως γράφτηκε μεν στην Ιταλία αλλά κανείς Χριστιανός εκεί δεν ήξερε τίποτα για αυτήν και για την δεχτεί η τοπική Εκκλησία θα έπρεπε να περάσουν 400 χρόνια.
Ακόμη και αρκετά μετά την αποδοχή της επιστολής θα δούμε ότι ο
Ευθάλιος διάκονος στην Αλεξάνδρεια, δηλαδή δρα στα μέρη του Πάνταινου, είναι άγνωστο το πότε ακριβώς έζησε, κάπου ανάμεσα στον 4ο εως και 7ο αιώνα, μας λέει ότι, η προς Εβραίους επιστολή φαίνεται ότι δεν είναι του Παύλου, για τον χαρακτήρα της, για το ανυπόγραφο και για τα λόγια, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη, συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι, για την αλλαγή χαρακτήρα είναι φανερή η αιτία, γράφτηκε στην Εβραϊκή και ύστερα λέγεται ότι μεταφράστηκε, κάποιοι λένε ότι αυτό το έκανε ο Λουκάς άλλοι ότι ήταν ο Κλήμης.
Αυτή η μαρτυρία είναι άξια αναφοράς διότι αφενός είναι στην περιοχή του Πάνταινου, ήταν Αθηναίος είχε κατηχητική σχολή στην Αλεξάνδρεια, ενώ αφετέρου είμαστε σε εποχή κατά την οποία η επιστολή έχει γίνει καθολικά αποδεκτή. Ο Ευθάλιος αναφέρει τον στίχο με τον οποίο ο συγγραφέας διαχωρίζει τον εαυτό του από τους ακροατές Αποστόλους, αναφέρει ότι η επιστολή ήταν γραμμένη αρχικά στην Εβραϊκή και λέγεται ότι μεταφράστηκε, κάποιοι θεωρούν μεταφραστή τον Λουκά άλλοι τον Κλήμη, ενώ παρατηρούμε μεν αιτιολογία Αλεξανδρείας για την ανυπαρξία του ονόματος αλλά όχι την γνώμη της για τον συγγραφέα. Η μαρτυρία είναι περίπου όμοια με αυτήν του Ωριγένη. Ας περάσουμε τώρα αρκετά αργότερα, 11ος αιώνας, σε μια μαρτυρία που μας βοηθάει και θα δούμε τι λέει για το θέμα ο
Θεοφύλακτος Βουλγαρίας θα πει για την επιστολή: είτα τοσούτων αιρέσεων ανατρεπομένων εν προοιμίοις ευθύς της επιστολής πως τολμώσι τινες αθετείν αυτήν, ως μη τω Παύλω προσήκουσαν, τεκμήριον τον χαρακτήρα της γραφής ποιουμενοι παρηλλαγμένον του των άλλων επιστολών; Έδει γαρ αυτούς συνιδείν, ότι το μεγαλείον των νοημάτων και η αναντίρρητος αυτών ισχύς, τίνος άλλου ή Παύλου, του τον Χριστόν έχοντες λαλούντα εν εαυτώ; Ει δε τον χαρακτήρα σκάνδαλον τίθενται, μαθέτωσαν ότι Παύλος μεν Εβραΐδι γλώττη την επιστολην υπηγόρευσεν, άτε προς Εβραίους τον λόγον ποιούμενος, εις δε την Ελλάδα μετετέθη, ως μεν τινές υπό Λουκά, ως δε ενιοι φασίν, υπό Κλήμεντος, ου δη και μάλλον σώζει τον χαρακτήρα. MPG 125,193.
Και εδώ παρατηρούμε μια από τις γνωστές γνώμες, αυτή του ότι η επιστολή ήταν αρχικά γραμμένη στα Εβραϊκά και μεταφράστηκε. Μαθέτωσαν ότι Παύλος μεν Εβραΐδι γλώττη την επιστολην υπηγόρευσεν, ο Παύλος είπε στα Εβραϊκά και μετέφρασε ο Λουκάς όπως λένε κάποιοι ή ο Κλήμης όπως λένε άλλοι.
Για να καταλάβει κάποιος το μεγαλείον των νοημάτων πρέπει ήδη να κατέχει υψηλά νοήματα, για να διαγνώσει την ύπαρξη των ορθών νοημάτων πρέπει να κατέχει ήδη τα ορθά νοήματα. Αυτός είναι ο τρόπος που τα νοήματα της επιστολής έχουν αναντίρρητη ισχύ, αναντίρρητος αυτών ισχύς.
Δεν υπάρχει ανάγκη να παρατεθούν περισσότερα αποσπάσματα από τους ίδιους ή και άλλοι συγγραφείς, είναι φανερό ότι οι Ανατολικές Εκκλησίες και οι ειδικοί ιερείς αυτών ήταν εκείνοι που επηρέασαν για την εισαγωγή στον Κανόνα, ήταν αυτοί που παρέδωσαν την επιστολή, ήταν αυτοί που παρέδωσαν την ορθή ερμηνεία.
Είναι φανερό ότι δεν ήταν προϋπόθεση η αποστολική επικεφαλίδα ώστε να γίνει μια επιστολή αποδεκτή, ούτε ήταν αρκετή η μαρτυρία ορισμένων ατόμων ή ακόμη και ολόκληρων Εκκλησιών ότι η επιστολή είναι του τάδε αποστόλου ώστε αυτή να εισαχθεί στον κανόνα άμεσα και να "συζητάμε μόνο από εκεί". Έπρεπε να συμφωνήσει όλη η Χριστιανοσύνη.
Οι αιρετικοί στην Προς Εβραίους βλέπουν τάχα την κατάργηση της ειδικής ιεροσύνης λέγοντας έτσι το κωμικό "έλα παππού μου να σου δείξω τα χωράφια σου". Αν η Προς Εβραίους έκανε λόγο για απαγόρευση συγχωρήσεως βαρέων αμαρτημάτων πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν θα ήταν απορριπτέα και νόθα. Αν το χωρίο τῷ ποιήσαντι αὐτόν έκανε λόγο για δημιουργία Χριστού και για Ιησού κτίσμα θα ήταν ψεύτικη και απορριπτέα. Ομοίως αν έκανε λόγο για ανυπαρξία ειδικής ιεροσύνης η επιστολή θα ήταν νόθα ψεύτικη και δεν θα γινόταν δεκτή στον Κανόνα που καθόρισαν ειδικοί ιερείς. Δεν θα γινόταν δεκτή από τους πρώτους αλλά και επόμενους ειδικούς ιερείς και πολύ εύκολα θα μπορούσε ακόμη να είναι απλά ένα ωφέλιμο κείμενο που διαβάζεται αραιά και που ή αρκετά στην Εκκλησία ανάλογα με την Γεωγραφική περιοχή.
Κανείς δεν υποχρέωσε ούτε θα υποχρέωνε ποτέ τους ειδικούς ιερείς να εισάγουν την Προς Εβραίους στον κανόνα. Θέλοντας ο Θεός να δώσει ένα θανατηφόρο χτύπημα στην αίρεση όρισε το κύρος της να προέρχεται από την Ιερά Παράδοση και κυρίως από την ορθή πίστη που είναι αποθηκευμένη στην Εκκλησία. Την ορθή πίστη η οποία ήταν η βάσανος της επιστολής και μας είπε ότι οι διδαχές που δεν συναντούμε πουθενά αλλού στην Καινή είναι όχι του Παύλου, αυτό είναι αδιάφορο όπως είπε και ο Ιερώνυμος, αλλά ορθές γιατί λένε το τάδε και μόνο.
Τα ζώντα μέσα στο σκοτάδι θύματα του επιτήδειου ψευτοποιμένα στρέφουν αυτήν την επιστολή εναντίων του ειδικού ιερέα Αυγουστίνου, του ειδικού ιερέα Χρυσοστόμου, του ειδικού ιερέα Ιερώνυμου και λαμβάνουν το μέρος τους με τους Νοβατιανούς και τους Αρειανούς. Στρέφουν αυτήν την επιστολή εναντίων των προγόνων της πίστεως προπαθώντας, τι κωμικό και αλαζονικό, να τους δείξουν την περιουσία τους, αυτήν που τόσο καλά γνωρίζουν, αυτήν που τόσο σκληρά εργάστηκαν ώστε να υπάρχει.
Οι πατέρες όμως γνωρίζουν την διδαχή και έχοντας το βλέμμα στον αρχηγό της πίστεως Χριστό είναι οι αθλητές οι οποίοι τρέχουν σαν σε αγώνα δι᾿ ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα, ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν (Εβραίους) σε αυτόν τον δρόμο ταχύτητος συναντούν δυσκολίες Οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι εἶναι καὶ ἑτεροδιδασκαοῦντες μή σε καταπλησσέτωσαν. στῆθι ἑδραῖος ὡς ἄκμων τυπτόμενος. μεγάλου ἐστιν ἀθλητοῦ τὸ δέρεσθαι καὶ νικᾶν. μάλιστα δὲ ἕνεκεν θεοῦ πάντα ὑπομένειν ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομένῃ. (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ.3) σαν καλοί συναθλητές βαστάζουν τα βάρη αλλήλων πάντων τὰς νόσους βάσταζε ὡς τέλειος ἀθλητής, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ. 1) σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον νῆφε, ὡς θεοῦ ἀθλητής·, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο κεφ.2) στον κακοτράχαλο δρόμο αποφεύγουν τα ζιζάνια, σαν τον Χριστό και μαζί με τον Χριστό παθαίνουν παρὰ τῷ κυρίῳ, ᾧ καὶ συνέπαθον (Πολύκαρπος Φιλλ. 9.
Σε αυτόν τον δρόμο ταχύτητος συναντούν δυσκολίες οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι εἶναι καὶ ἑτεροδιδασκαοῦντες μή σε καταπλησσέτωσαν. στῆθι ἑδραῖος ὡς ἄκμων τυπτόμενος. μεγάλου ἐστιν ἀθλητοῦ τὸ δέρεσθαι καὶ νικᾶν. μάλιστα δὲ ἕνεκεν θεοῦ πάντα ὑπομένειν ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομένῃ (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 3) όμως με σθένος αγωνίζονται ἀσκεῖν πᾶσαν ὑπομονήν (Πολύκαρπος Φιλλ. 9) και καρτερικά υπομένουν τα παθήματα και τους διωγμούς ἄθλησιν ὑπεμείνατε παθημάτων Εβρ. 10,32 έχοντας στον νου τους αγαπημένους αποστόλους και συνεχιστές αυτών μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν. Εβρ. 13,7. Τους αγαπούν και ακλουθούν αυτά που τους δίδαξαν ἀγαπήσεις ὡς κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ σου πάντα τὸν λαλοῦντά σοι τὸν λόγον κυρίου. (Επ. Βαρνάβα 19) έτσι γίνονται όμοιοι με εκείνους κατά πάντα και παραδείγματα υπομονής οὕτως ἀπηλλάγη τοῦ κόσμου καὶ εἰς τὸν ἅγιον τόπον ἀνελήμφθη, ὑπομονῆς γενόμενος μέγιστος ὑπογραμμός (Κλήμης Α'Κορ. 5) . Σαν καλοί συναθλητές βαστάζουν τα βάρη αλλήλων πάντων τὰς νόσους βάσταζε ὡς τέλειος ἀθλητής, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 1) σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον νῆφε, ὡς θεοῦ ἀθλητής·, (Ιγνάτιος προς Πολύκαρπο 2) στο κακοτράχαλο μονοπάτι του αγώνα αποφεύγουν τα αιρετικά ζιζάνια, είναι φιλάδελφοι και συμπαραστέκονται στους αδελφούς καὶ γὰρ τοῖς δεσμοῖς μου συνεπαθήσατε Εβρ. 10,34 τὰ δεσμά μου, ἃ οὐχ ὑπερηφανήσατε οὐδὲ ἐπῃσσύνθητε. (Ιγνάτιος Σμυρν 10) οι οποίοι έχουν πέσει θύματα στον αιρετικό
δεν τρέχουν ματαίως οὐκ εἰς κενὸν ἔδραμον (Πολύκαρπος Φιλλ. 9) όπως τα θύματα των αιρετικών διδασκάλων που νομίζουν ότι βρήκαν την αληθινή πίστη.
Δεν ακούν τις ανοησίες αυτών που αγόρασαν μια Γραφή και άνοιξαν Εκκλησία αλλά τις συμβουλές των ηγουμένων πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ ὑπείκετε· αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες· ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο. Εβρ. 13,17 , όπως άκουσαν του Χριστού τον οποίο είχαν παράδειγμα, έτσι έδειξαν στοργή και συμπάθεια στον απόστολο καὶ γὰρ τοῖς δεσμοῖς μου συνεπαθήσατε Εβρ. 10,34.
Είναι οι αδελφοί που συμμετέχουν στην ουράνια κλίση του Θεού κλήσεως ἐπουρανίου μέτοχοι γνωρίζουν τον αρχιερέα Χριστό ἀρχιερέα τῆς ὁμολογίας ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν και τους συνεχιστές που αυτός όρισε δια Αγίου Πνεύματος, αποστρέφουν την ματιά τους από τους Διαβολοκίνητους αιρετικούς ποιμένες και έχουν το βλέμμα στον αρχηγό της πίστεως.
Δεν αφήνουν τον εαυτό τους να παρασύρεται μὴ ταχέως πιστεύοντες κατά τινος Πολύκαρπος Φιλλ. 6 από διάφορες αιρετικές διδαχές, ξένες προς την διδασκαλία του Χριστού διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε· Εβρ. 13,9 οι οποίες κάνουν λόγο για ανυπαρξία ειδικής ιεροσύνης. Έχουν θυσιαστήριο ἔχομεν θυσιαστήριον Εβρ. 13,10 και συντρέχουν σε αυτό συντρέχετε θεοῦ, ὡς ἐπὶ ἓν θυσιαστήριον (Ιγνάτιος προς Μαγνησιείς 7).
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου