Εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια Μνημόσυνα

Σήμερα 2/10/2016 εορτή Αγίου Κυπριανού

Εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια - Μνημόσυνα

ωφελούν τα μνημόσυνα ;

Περί μνημοσύνων

1. Ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει
2. Ο Άγιος περιμένει έως και 40 χρόνια
3. Μωραίνει κύριος ον βούλεται απολέσαι
4. Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα 
5. Εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια
6. Αμαρτία εξομολογημένη ουκ έστι αμαρτία

Αγαπητοί στην μικρή σειρά ρητών που παρουσιάζονται στο Ορθόδοξον Ιστολόγιον σήμερα θα δούμε το γνωστό απόφθεγμα εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια.

[το ρητό και η μη Βιβλική προέλευση]

Ξεκινώντας θα πρέπει να ειπωθεί ότι το ρητό αυτό δεν το συναντούμε πουθενά στην Αγία Γραφή, επίσης το συγκεκριμένο ρητό έχει μια ιδιαιτερότητα και αυτή είναι ότι μετατρέπεται σε αντίΒιβλικό ή σύμφωνο με την Χριστιανική διδασκαλία ανάλογα με το νόημα των λόγων αυτού που το αναφέρει. Είναι ορθό όταν προτρέπει προς μετάνοια στην εδώ ζωή και αντιΒιβλικό όταν απευθύνεται εναντίων των μνημοσύνων, δηλαδή υπό την έννοια ότι δεν γίνεται οτιδήποτε και για κανέναν πέραν του τάφου και θα δούμε στην συνέχεια πως αυτά τα δύο συμβιβάζονται. Το συγκεκριμένο ρητό δεν υπάρχει στην Γραφή, υπάρχει όμως ένα κάπως όμοιο το οποίο είναι γραμμένο στους Ψαλμούς και λέει εν τω Άδη τις εξομολογήσεταί σοι. Βρίσκεται στον Ψαλμό 6 στίχος 6 και εκεί επί λέξη μπορούμε να διαβάσουμε τα εξής:  

ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μνημονεύων σου· ἐν δὲ τῷ ᾅδῃ τίς ἐξομολογήσεταί σοι;. 

Ξεκινώντας την σύντομη παρουσίαση θα πρέπει να ειπωθεί ότι η φράση ἐξομολογήσεταί σοι, εξομολόγηση, δεν έχει μόνο την έννοια εκ-ομολογώ ➞ εξ-ομολογώ, όπως όταν εννοούμε εξομολόγηση αμαρτιών αλλά έχει και την έννοια δοξολογώ. 

Μάλιστα αυτή η έννοια, ομολογώ τον Θεό, τον δοξολογώ, είναι η πιο διαδεδομένη στην Βίβλο για την λέξη εξομολόγηση, το εξομολογώ υπό την σημασία εξαγορεύω αμαρτίες είναι η μειοψηφία των περιπτώσεων. Αυτήν την έννοια του δοξολογώ βλέπουμε και σε άλλους Ψαλμούς, επί παραδείγματι στον 29ο στίχος 5. Ψάλατε τῷ Κυρίῳ, οἱ ὅσιοι αὐτοῦ, καὶ ἐξομολογεῖσθε τῇ μνήμῃ τῆς ἁγιωσύνης αὐτοῦ· δηλαδή, ας δοξολογήσουν τον Κύριο όλοι όσοι είναι αφοσιωμένοι σε αυτόν. Διατηρήστε στο νου και την καρδιά σας την ανάμνηση της αγιότητάς του και να δοξολογείτε το Άγιο όνομά του. Ή την βλέπουμε στον Ψαλμό 105ο στίχος 47 σῶσον ἡμᾶς, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ ἐπισυνάγαγε ἡμᾶς ἐκ τῶν ἐθνῶν τοῦ ἐξομολογήσασθαι τῷ ὀνόματί σου τῷ ἁγίῳ, τοῦ ἐγκαυχᾶσθαι ἐν τῇ αἰνέσει σου. Δηλαδή, σε παρακαλούμε Κύριε και Θεέ μας, σώσε μας και συνάθροισε μας πάλι από τα διάφορα έθνη ελεύθερους στην πατρίδα μας για να δοξολογήσουμε το άγιο όνομά σου και να λατρεύουμε και υμνούμε εσένα, τον αληθινό Θεό.
Στην προς Ρωμαίους επιστολή κεφάλαιο 15 στίχος 9 διαβάζουμε: τὰ δὲ ἔθνη ὑπὲρ ἐλέους δοξάσαι τὸν Θεόν, καθὼς γέγραπται· διὰ τοῦτο ἐξομολογήσομαί σοι ἐν ἔθνεσι, Κύριε, καὶ τῷ ὀνοματί σου ψαλῶ. Αυτό σημαίνει το εξής: να καλέσει και τα έθνη να δοξάσουν τον Θεό όπως άλλωστε έχει γραφτεί στους ψαλμούς, όπου εκεί λέει ο Χριστός "για αυτό Κύριε θα σε δοξάσω μεταξύ των εθνών και θα υμνολογήσω το όνομά σου". Εδώ ο συγγραφέας της προς Ρωμαίους επιστολής απόστολος Παύλος κάνει αναφορά στον Ψαλμό 17 στίχο 50 ο οποίος λέει διὰ τοῦτο ἐξομολογήσομαί σοι ἐν ἔθνεσι, Κύριε, καὶ τῷ ὀνόματί σου ψαλῶ.
Βλέπουμε λοιπόν αφενός ότι το, εξομολογήσομαι - εξομολόγηση, σημαίνει και δοξολογώ - δοξολογία, και αφετέρου ότι αυτό χρησιμοποιείται σε βάθος χρόνου υπό την ίδια έννοια, Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Αυτά τα παραδείγματα είναι αρκετά ώστε να γίνει φανερό ότι ο στίχος 6 του Ψαλμού 6 που αναφέρει ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μνημονεύων σου· ἐν δὲ τῷ ᾅδῃ τίς ἐξομολογήσεταί σοι; δεν εννοεί, στον Άδη ποιος θα εξομολογηθεί τις αμαρτίες του, αλλά μεταφράζεται ως εξής: Εάν πεθάνει κανείς αμετανόητος και κατεβεί στον Άδη, δεν είναι δυνατόν να σε θυμάται Κύριε. Στον Άδη ποιος αμετανόητος είναι δυνατόν να σε δοξολογήσει; Ο Δαυίδ που έγραψε τον ψαλμό αυτόν έχει αμαρτήσει και ζητάει το έλεος του Θεού διότι όπως λέει στον Άδη δεν υπάρχει δυνατότητα δοξολογίας Θεού, δεν υπάρχει η ορθή δόξα, η ορθή πίστη προς τον Θεό, εκεί ο άνθρωπος κουβαλάει την επίγεια προετοιμασία του. Εδώ σε αυτόν τον στίχο γίνεται λόγος για τον πασίγνωστο Άδη ο οποίος ήταν σύμφωνα με την Γραφή ένας κοινός τόπος ο οποίος βρίσκονταν οι ψυχές προ Χριστού. Ως γνωστόν ο Χριστός μετά τον σταυρικό του θάνατο πήγε στον Άδη με την ανθρώπινη ψυχή του ενωμένη με την Θεότητα ώστε να κηρύξει στους νεκρούς, ἐν ᾧ καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι πορευθεὶς ἐκήρυξεν, Α' Πετρ. 3,19. Για την κάθοδο του Χριστού στον Άδη μας βεβαιώνει όπως είδαμε η Γραφή αλλά και οι μαρτυρίες των αρχαίων Χριστιανών συγγραφέων τις οποίες μπορείτε να βρείτε στην ανάρτηση:
Η Κάθοδος Του Χριστού Στον Άδη.
Εφόσον όμως το κήρυγμα του Χριστού στον Άδη χαρακτηρίζεται από την Γραφή ως κήρυγμα και όχι ως αναγγελία, δηλαδή δεν ήταν απλά μια ανακοίνωση σε ορισμένους ότι ήρθε η ώρα της ελευθερώσεως τους από τον Άδη, ενώ ταυτόχρονα έχουμε και το λεχθέν περί κηρύγματος σε απειθήσαντες, θανατωθεὶς μὲν σαρκί, ζωοποιηθεὶς δὲ πνεύματι· ἐν ᾧ καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι πορευθεὶς ἐκήρυξεν, ἀπειθήσασί ποτέ, ὅτε ἀπεξεδέχετο ἡ τοῦ Θεοῦ μακροθυμία ἐν ἡμέραις Νῶε κατασκευαζομένης κιβωτοῦ καταρρίπτεται άμεσα η αιρετική διδασκαλία ότι τα μνημόσυνα είναι ανώφελα. Έτσι κατ' επέκταση είναι αντιΒιβλικό το νόημα και η χρήση του ρητού όταν γίνεται υπό την έννοια ότι δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή καταστάσεως για τους πέραν του τάφου. Η τελική κρίση δεν έχει γίνει ακόμη, με τον θάνατο γίνεται μια διαλογή, ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν, μετὰ δὲ τοῦτο κρίσις, Εβρ. 9,27.
[ενέργειες υπέρ κεκοιμημένων στον αρχαίο Ισραήλ]

Στην Βίβλο έχουμε μαρτυρίες οι οποίες συνηγορούν άμεσα ή έμμεσα υπέρ των μνημοσύνων. Ας δούμε αυτές από την Παλαιά Διαθήκη. Στο βιβλίο του προφήτη Νεεμία βλέπουμε τα εξής Καὶ ἐν ἡμέρᾳ εἰκοστῇ καὶ τετάρτῃ τοῦ μηνὸς τούτου συνήχθησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐν νηστείᾳ καὶ ἐν σάκκοις καὶ σποδῷ ἐπὶ κεφαλῆς αὐτῶν καὶ ἐχωρίσθησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἀπὸ παντὸς υἱοῦ ἀλλοτρίου καὶ ἔστησαν καὶ ἐξηγόρευσαν τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν καὶ τὰς ἀνομίας τῶν πατέρων αὐτῶν καὶ ἔστησαν ἐπὶ τῇ στάσει αὐτῶν καὶ ἀνέγνωσαν ἐν βιβλίῳ νόμου Κυρίου Θεοῦ αὐτῶν καὶ ἦσαν ἐξαγορεύοντες τῷ Κυρίῳ καὶ προσκυνοῦντες τῷ Κυρίῳ Θεῷ αὐτῶν. Νεεμ. 9,1-3. Κατά την εικοστή τέταρτη ημέρα του εβδόμου μήνα οι Ισραηλίτες συγκεντρώθηκαν για να νηστέψουν. Φορούσαν σάκους και είχαν ρίξει στο κεφάλι τους στάχτη. Χωρίστηκαν από όλους τους άλλους και όρθιοι εξομολογούνταν τις δικές τους αμαρτίες όπως και τις παρανομίες των προγόνων τους. Όρθιοι διάβαζαν το βιβλίο του Νόμου και εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους προς τον Κύριο και προσκυνούσαν τον Θεό. Εδώ δηλαδή έχουμε τον λαό να στέκεται όρθιος και να εξομολογείται τις αμαρτίες δικές του ή των πατέρων ώστε να τους ελεήσει ο Θεός. Αυτή η αναφορά των αμαρτιών των πατέρων δεν ήταν ούτε λόγω εντύπωσης συλλογικής ευθύνης ούτε ήταν θεατρικού χαρακτήρος αλλά έγινε ώστε να προκύψει ωφέλεια. Παρατηρούμε την φράση τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν καὶ τὰς ἀνομίας τῶν πατέρων αὐτῶν δηλαδή έχουμε έναν διαχωρισμό. Αυτός ο διαχωρισμός πρώτον διαχωρίζει ζώντες αὐτῶν και κεκοιμημένους πατέρων και δεύτερον και κύριον διαχωρίζει τα αμαρτήματα σε συγκεκριμένα τα οποία είχε διαπράξει ο κάθε ένας ζώντας και τα γνώριζε ἁμαρτίας, και σε γενική καταφρόνηση των εντολών από τους πατέρες, ἀνομίας. Η φράση τὰς ἀνομίας τῶν πατέρων αὐτῶν σημαίνει: ότι παράβαση του Νόμου είχε κάνει ο κάθε ένας πρόγονος τους. Το σχήμα ἁμαρτίας -- ἀνομίας είναι δηλωτικό ενέργειας υπέρ των νεκρών για όσες και όποιες παραβάσεις του Νόμου είχε διαπράξει ο κάθε ένας.  Ας δούμε κάποια χωρία ώστε να κατανοήσουμε την φρασεολογία του Νεεμία. Καὶ ἡ γῆ ἐγκαταλειφθήσεται ἀπ᾿ αὐτῶν· τότε προσδέξεται ἡ γῆ τὰ σάββατα αὐτῆς, ἐν τῷ ἐρημωθῆναι αὐτὴν δι᾿ αὐτούς, καὶ αὐτοὶ προσδέξονται τὰς αὐτῶν ἀνομίας, ἀνθ᾿ ὧν τὰ κρίματά μου ὑπερεῖδον, καὶ τοῖς προστάγμασί μου προσώχθισαν τῇ ψυχῇ αὐτῶν. Λευ. 26,43. Θα θυμηθώ ότι η γη Χαναάν εγκαταλείφθηκε από εσάς τους Ισραηλίτες και καθώς έμεινε έρημη έλαβε όλα τα σάββατά της, τις αργίες και αναπαύσεις της για την ερήμωση της εξ αιτίας των κατοίκων της. Και αυτοί οι ίδιοι έλαβαν τιμωρίες σύμφωνα με τις ανομίες αυτών διότι καταφρόνησαν τις εντολές μου και δυσφόρησαν στα προστάγματα μου με όλη τους την ψυχή. Ὅτι οὐκ ἀφήσει Κύριος τὴν ῥάβδον τῶν ἁμαρτωλῶν ἐπὶ τὸν κλῆρον τῶν δικαίων, ὅπως ἂν μὴ ἐκτείνωσιν οἱ δίκαιοι ἐν ἀνομίαις χεῖρας αὐτῶν. Ψαλ. 124,3 Δεν θα επιτρέψει ο Κύριος να πέσει βασανιστική η ράβδος και η εξουσία των αμαρτωλών εναντίον της κληρονομιάς των δικαίων και αυτό για να μη σκανδαλιστούν οι δίκαιοι από τον θρίαμβο του κακού και απλώσουν και αυτοί τα χέρια τους σε έργα παρανομίες. Εν τῷ ἀνατεῖλαι ἁμαρτωλοὺς ὡσεὶ χόρτον καὶ διέκυψαν πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν, ὅπως ἂν ἐξολοθρευθῶσιν εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. Ψαλ. 91,8. Οι ασύνετοι αμαρτωλοί φυτρώνουν γρήγορα και αυξάνουν και ανθοφορούν σαν το χορτάρι. Όλοι οι εργάτες της ανομίας σηκώνουν το κεφάλι τους και υπερηφανεύονται, ματαίως όμως διότι το κατάντημά τους θα είναι ο αιώνιος όλεθρος. Πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν, οὐκ ἔστι ποιῶν ἀγαθόν, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός. οὐχί γνώσονται πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν; Ψαλ. 52,4-5. Είδε ο Θεός εξ ουρανού ότι όλοι έχουν παρεκκλίνει από την ορθή οδό. Έγιναν διεφθαρμένοι και αχρείοι. Δεν υπάρχει κανείς που να ζητά το αγαθό, δεν υπάρχει ούτε ένας. Δεν θα βάλουν επί τέλους ποτέ μυαλό όλοι αυτοί  οι οποίοι διαπράττουν τις παρανομίες; Η φράση του Νεεμία "και τις ανομίες των πατέρων" σημαίνει: και όσες ανομίες είχε εργαστεί ο κάθε ένας πρόγονός ή όλο μαζί το χωρίο σημαίνει: τις αμαρτίες των ζώντων και όλες τις παραβάσεις γνωστές και άγνωστες των κεκοιμημένων, φράση η οποία μας δηλώνει ενέργεια υπέρ των κεκοιμημένων. Οι Ισραηλίτες δεν εξαγόρευσαν επειδή θεωρούσαν ότι από τις αμαρτίες των πατέρων τιμωρούνταν, υπήρχε ήδη εξάλλου η ρητή οδηγία για το θέμα. Οὐκ ἀποθανοῦνται πατέρες ὑπὲρ τέκνων, καὶ οἱ υἱοὶ οὐκ ἀποθανοῦνται ὑπὲρ πατέρων· ἕκαστος ἐν τῇ ἑαυτοῦ ἁμαρτίᾳ ἀποθανεῖται. Δευτ. 24,16. Δεν θα τιμωρηθούν δια θανάτου οι πατέρες εξ αιτίας των παιδιών ούτε τα παιδιά εξ αιτίας των πατέρων. Ο καθένας θα τιμωρείται για την δική του αμαρτία. Ο στίχος μας δηλώνει ξεκάθαρα ότι στον αρχαίο Ισραήλ υπάρχει ενέργεια υπέρ κεκοιμημένων ώστε να προκύψει ωφέλεια. Και σε άλλο σημείο στην Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε το ίδιο να γίνεται για νεκρούς, είναι στο βιβλίο Β' Μακκαβαίων. Ποιησάμενός τε κατ᾿ ἀνδραλογίαν κατασκευάσματα εἰς ἀργυρίου δραχμὰς δισχιλίας, ἀπέστειλεν εἰς Ἱεροσόλυμα προσαγαγεῖν περὶ ἁμαρτίας θυσίαν, πάνυ καλῶς καὶ ἀστείως πράττων ὑπὲρ ἀναστάσεως διαλογιζόμενος· εἰ γὰρ μὴ τοὺς προπεπτωκότας ἀναστῆναι προσεδόκα, περισσὸν ἂν ἦν καὶ ληρῶδες ὑπὲρ νεκρῶν προσεύχεσθαι εἶτ᾿ ἐμβλέπων τοῖς μετ᾿ εὐσεβείας κοιμωμένοις κάλλιστον ἀποκείμενον χαριστήριον, ὁσία καὶ εὐσεβὴς ἡ ἐπίνοια· ὅθεν περὶ τῶν τεθνηκότων τὸν ἐξιλασμὸν ἐποιήσαντο τῆς ἁμαρτίας ἀπολυθῆναι. Β' Μακ. 12,39-45. Οι στρατιώτες Ιούδα όπως επέβαλλε ο Νόμος μάζεψαν τα πτώματα όσων είχαν σκοτωθεί στην μάχη. Βρήκαν όμως κάτω από τον χιτώνα κάθε σκοτωμένου ειδώλια προερχόμενα από τα είδωλα της Ιαμνείας. Έτσι σε όλους έγινε φανερή η αιτία για την οποία αυτοί είχαν σκοτωθεί. Όλοι δόξασαν τον δίκαιο κριτή ο οποίος φανερώνει και τα πλέον απόκρυφα γεγονότα, έπειτα έκαναν προσευχή και παρακάλεσαν τον Θεό να εξαλειφθεί πλήρως η αμαρτία των σκοτωμένων. Ο Ιούδας παρακάλεσε τον λαό να κρατάει τον εαυτό του καθαρό από τέτοιες παραβάσεις έχοντας μπροστά στα μάτια του τα επακόλουθα της αμαρτίας. Ύστερα έκανε έρανο μεταξύ των ανδρών και συνέλεξε το ποσό των 2000 δραχμών. Το ποσό έστειλε στην Ιερουσαλήμ ώστε να προσφερθεί εξιλαστήρια θυσία υπέρ αυτών των στρατιωτών. Πολύ καλά και θεάρεστα έπραξε αναλογιζόμενος την αλήθεια της αναστάσεως των νεκρών. Γιατί εάν δεν πίστευε ότι θα αναστηθούν οι σκοτωμένοι στρατιώτες θα ήταν ανόητο να προσεύχεται κανείς υπέρ των νεκρών. Διαβλέποντας όμως την άριστη αμοιβή η οποία επιφυλάσσεται σε εκείνους που πέθαναν ευσεβείς έκανε την ευσεβή αυτή σκέψη. Για αυτό και προσέφεραν την εξιλαστήρια θυσία υπέρ των νεκρών, για να απαλλαγούν αυτοί από τις αμαρτίες τους. Εδώ έχουμε να προσφέρεται θυσία υπέρ των κεκοιμημένων ώστε να συγχωρηθούν. Οπότε σύμφωνα με Νεεμία και Μακκαβαίους παρατηρούμε ότι στον Ισραήλ δεν ήταν άγνωστο το σκεπτικό ενέργειας υπέρ των νεκρών. 

[Ο Χριστός αποσαφηνίζει το θέμα γκρεμίζοντας τις αιρετικές δοξασίες]

Σε αυτό το σημείο ας δούμε την Καινή Διαθήκη περί του θέματος. Θα μας βοηθήσει τα μέγιστα η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου. Είναι διδακτικότατη και θα ρίξει άπλετο φως στο θέμα. Ἄνθρωπος δέ τις ἦν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον εὐφραινόμενος καθ’ ἡμέραν λαμπρῶς, πτωχὸς δέ τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ ἡλκωμένος καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ. ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν καὶ ἀπενεχθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον Ἀβραάμ· ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. καὶ ἐν τῷ ᾅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. καὶ αὐτὸς φωνήσας εἶπε· πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με καὶ πέμψον Λάζαρον ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος καὶ καταψύξῃ τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. εἶπε δὲ Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι· καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν. εἶπε δέ· ἐρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμψῃς αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου· ἔχω γὰρ πέντε ἀδελφούς· ὅπως διαμαρτύρηται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ ἔλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου. λέγει αὐτῷ Ἀβραάμ· ἔχουσι Μωυσέα καὶ τοὺς προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. ὁ δὲ εἶπεν· οὐχί, πάτερ Ἀβραάμ, ἀλλ’ ἐάν τις ἀπὸ νεκρῶν πορευθῇ πρὸς αὐτούς, μετανοήσουσιν. εἶπε δὲ αὐτῷ· εἰ Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται. Ο πλούσιος στον Άδη δεν δέχεται τα λεγόμενα του Αβραάμ με αποκορύφωμα την απάντηση "οὐχί, πάτερ Ἀβραάμ", όχι πάτερ Αβραάμ. Εν ζωή καταφρονούσε τον φτωχό και άσημο Λάζαρο ενώ τώρα στον Άδη με την προπαρασκευή της επίγειας ζωής περιφρονεί τον ίδιο τον Θεό αλλά και τον γενάρχη και πατέρα του όπως ονομάζει τον Αβραάμ. Απιστεί και εναντιώνεται στον Θεό που τα πάντα εν σοφία εποίησε και θέλει να γίνει το δικό του λες και γνωρίζει καλύτερα από τον Θεό που όρισε αυτόν τον τρόπο, δηλαδή μέσω των προφητών να καλέσει. Επιπλέον έχει εναντίωση και στον Αβραάμ αφού ούτε η γνώμη του Αβραάμ αναγνωρίζεται από τον πλούσιο. Έτσι ακόμη και η προσφώνηση πάτερ ακούγεται σαν κοροϊδία γιατί δεν γίνεται να τον αποκαλεί πατέρα ενώ δεν τον αναγνώρισε πραγματικά ως τέτοιο ούτε στην επίγεια ζωή ώστε να ακολουθήσει τις διδαχές του ούτε τώρα αφού του φέρνει αντιρρήσεις.
Βλέπουμε εδώ μια μετάνοια η οποία είναι στρεβλή, δεν έχουμε δηλαδή μετάνοια στην πραγματικότητα. Επιπλέον παρατηρούμε ότι ο πλούσιος για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει πέραν του τάφου ρίχνει κρυφίως το φταίξιμο στον Θεό. Αν πήγαινε νεκρός θα πίστευε και αυτός, τουλάχιστον τώρα ο μη ορθώς ενεργών ή και εντελώς αδρανής Θεός ας σώσει τα αδέλφια του. Αν δούμε το αίτημα "στείλε τον Λάζαρο" και την απάντηση του Αβραάμ "έχουν τον Μωυσή και τους προφήτες"  θα σκεφτούμε ότι κάποιος είναι δικαιολογημένος να μην πιστέψει εύκολα "τον Μωυσή και τους προφήτες", δηλαδή έναν ή κάποιους οι οποίοι του παρουσιάζονται ως Θεϊκοί απεσταλμένοι και μια νεκρανάσταση ή θέαση νεκρού ο οποίος βεβαιώνει για τα πέραν του τάφου, είναι απείρως πιο πειστική και άρα είναι πολύ λογικό το αίτημα "όχι πάτερ Αβραάμ δεν θα ακούσουν, εάν όμως πάει σε αυτούς κάποιος από τούς νεκρούς θα με­τανοήσουν". Στην Γραφή υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις αναστάσεως νεκρών ή υπερφυσικά γεγονότα, οι αναστάσεις και οι θεραπείες είναι πρώτιστα για πνευματικό σκοπό, όλα τα σημεία δεν είναι χάριν επιδείξεως, ούτε κύριο σκοπό έχουν την σωματική θεραπεία. Οι Φαρισαίοι όταν έγιναν αναστάσεις, επί παραδείγματι αυτή του Λαζάρου, μπορεί να μην πίστεψαν, όμως κάποιοι από αυτούς που τις είδαν πίστεψαν όπως ακριβώς έγινε και με όλα τα άλλα θαύματα. Ἦν δὲ ἄνθρωπος ἐκ τῶν Φαρισαίων, Νικόδημος ὄνομα αὐτῷ, ἄρχων τῶν Ἰουδαίων οὗτος ἦλθε πρὸς αὐτὸν νυκτὸς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ῥαββί, οἴδαμεν ὅτι ἀπὸ Θεοῦ ἐλήλυθας διδάσκαλος· οὐδεὶς γὰρ ταῦτα τὰ σημεῖα δύναται ποιεῖν ἃ σὺ ποιεῖς, ἐὰν μὴ ᾖ ὁ Θεὸς μετ᾿ αὐτοῦ. Ιω. 3,1-2. Ήρθε ο Νικόδημος που ήταν Φαρισαίος και είπε στον Χριστό, γνωρίζουμε ότι ήλθες από τον Θεό γιατί αυτά τα καταπληκτικά θαύματα που κάνεις δεν γίνονται αν δεν είσαι του Θεού. Γνωστόν δέ ἐγένετο καθ᾿ ὅλης τῆς Ἰόππης, καί πολλοί ἐπίστευσαν ἐπί τόν Κύριον Πραξ. 9,42. Έγινε γνωστό το θαύμα της αναστάσεως της Ταβιθά σε όλη την Ιόππη και πολλοί πίστεψαν στον Κύριο. Ο Χριστός επιτέλεσε και θαύματα αναστάσεως νεκρών, δεν απαντούσε "ακούστε τι λέω διαβάστε και τους προφήτες", ούτε ενεργεί με υποθέσεις και πιθανολογίες. Δεν πίστεψαν με το τάδε δεν το βλέπω να πιστέουν ούτε με το δείνα και ας είναι μεγαλύτερο θαύμα. Ούτε επειδή τότε ή σήμερα είναι εδραιωμένη η πίστη, το χάρισμα που λάμβανε ο προφήτης Ηλίας ο προφήτης Ησαΐας ή άγιοι όπως ο γέροντας Παΐσιος ή ο γέροντας Πορφύριος είναι να μοιράζουν στον κόσμο την Βίβλο. Γιατί λοιπόν να μην γίνει και εδώ ένα σημείο αν πρόκειται να σωθούν οι ψυχές των αδερφών του πλουσίου; Ας δούμε την απάντηση του Αβραάμ και θα εξάγουμε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα. Αρχικώς παρατηρούμε ότι όταν ο Αβραάμ απαντάει στο αίτημα δεν λέει "περίμενε να ρωτήσω τον Θεό" αλλά πληροφορείται άμεσα, ακαριαία από το Άγιο Πνεύμα. Άρα ξεκινώντας έχουμε να μας δηλώνεται η πληροφόρηση εκ Θεού που έχουν οι Άγιοι. Στην απάντηση του Αβραάμ δεν έχουμε το νόημα να πιστέψουν μόνο τον λόγο του Μωυσή ή των προφητών οι όμοιοι του πλουσίου, τα εν ζωή λόγια τους ή αργότερα την Βίβλο. Δεν λέει ας διαβάσουν αλλά ας ακούσουν, δηλαδή μας δηλώνει ότι συνεχώς ο Θεός ενεργεί προς την σωτηρία, κάθε εποχή ενεργεί, προσωπικά ενεργεί. Ούτε λέει μόνο Μωυσή που είναι οι εντολές, ο νόμος, σε αυτόν δόθηκαν οι εντολές, αλλά λέει Μωυσή και τους προφήτες, είναι η σε κάθε εποχή διδαχή ερμηνεία και βεβαίωση. Οι προφήτες εκτός από την διδασκαλία υπό την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, αυτό είναι κυρίως ο προφήτης, διδάσκαλος, έχουν και γνώση μελλοντικών γεγονότων, γνώση πληροφοριών που τις ξέρουν λίγοι ή ένας ή επιτελούν διάφορα υπερφυσικά σημεία. Ας θυμηθούμε τους γέροντες Αγίους Παΐσιο και Πορφύριο ή τον γέροντα Ευμένιο Σαριδάκη ή τον γέροντα Ιάκωβο Τσαλίκη. Σε αυτούς εκτός από την διδαχή και τις ερμηνείες της, βλέπουμε και σημεία που επιβεβαίωναν την διδαχή σε όσους δεν ήταν αρκετός ο λόγος. Σε κάθε εποχή ο Θεός έχει αυτούς που μαρτυρούν ότι ζει, ότι υπάρχει, ο Θεός ποτέ δεν μένει αμαρτύρητος. Αυτά όμως τα σημεία έχουν αγνοηθεί παντελώς από τον πλούσιο. Δεν τους έδωσε καμία σημασία προφανώς γιατί δεν του άρεσε η διδασκαλία που τα συνόδευε. Αυτός και τα αδέλφια του είχαν αγαπήσει μᾶλλον τὸ σκότος ἢ τὸ φῶς· ἦν γὰρ πονηρὰ αὐτῶν τὰ ἔργα. Τώρα τυφλός και εκτός εαυτού ρίχνει το φταίξιμο στον Θεό. Στον Άδη ο πλούσιος κουβαλάει από την Γη, την φιλαυτία, την ασπλαχνία, την σκληρότητά του, τον εγωισμό του, αλλά και την περιφρόνηση και απιστία του στον Θεό και στο σχέδιο του για το πως θα αποκαλυφθεί και θα οδηγήσει τον άνθρωπο προς αυτόν. Με την πληροφόρηση εξ Αγίου Πνεύματος ο Αβραάμ γνωρίζει πέραν πάσης αμφιβολίας χωρίς να υποθέτει ότι οι αδελφοί του πλουσίου διέπονται από την ίδια αμετανοησία και εάν πάει νεκρός το μόνο που θα γίνει θα είναι να χειροτερεύσουν την θέση τους στην επερχόμενη κόλαση από το εκ παραγγελίας θαύμα. Το αίτημα του πλουσίου δεν απέχει από τα αποτελέσματα που θα είχε το αίτημα τότε ἀπεκρίθησάν τινες τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων λέγοντες· Διδάσκαλε, θέλομεν ἀπὸ σοῦ σημεῖον ἰδεῖν και για αυτό δεν γίνεται δεκτό. Οι φιμωμένοι αλλά παμπόνηροι Φαρισαίοι επειδή δεν έχουν κάτι άλλο να πουν στον Χριστό ζητούν θαύμα με σκοπό να το διαστρέψουν οπότε να μπορέσουν να καταφερθούν εναντίων του. Εκτός από την διαπίστωση ότι η Βίβλος ξεκάθαρα κάνει λόγο για πληροφόρηση εκ Θεού όσων είναι στον ουρανό η οποία αφορά το θέμα των πρεσβειών των Αγίων, όλα τα ανωτέρω είναι εξαιρετικά χρήσιμα στο θέμα διότι θα μας βοηθήσουν καθώς προχωρούμε ώστε να κατανοήσουμε πολλά όπως επί παραδείγματι τον στίχο 26 τον οποίο διαστρεβλώνουν οι αιρετικοί.  

[Το τριπλό έλεος. Ο πλούσιος λαμβάνει απάντηση] 

Στην παραβολή παρατηρήσαμε ευσπλαχνία, ο Αβραάμ απαντάει στον πλούσιο και δεν τον αφήνει χωρίς απάντηση και μόνο στον πόνο όπως άφησε αυτός τον Λάζαρο, εἶπε δὲ Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι. 

[Το τριπλό έλεος. Ο Κύριος διακόπτει φλόγα πυρός]  

Επιπλέον αυτών κατανοούμε ότι το Άγιο Πνεύμα βοηθεί τους ζώντες αλλά και τον οδυνόμενο στην φωτιά διότι αυτό είναι το οποίο αρχικά ενεργεί ώστε ο πλούσιος έχει την δυνατότητα να θεωρεί μια εικόνα της ουράνιας μακαριότητας των δικαίων. Λέει ο απόστολος Παύλος ἅ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ· Α Κορ. 2,9 τα άρρητα που έχει ετοιμάσει ο Θεός προ καταβολής κόσμου για όσους τον αγαπούν, σε εμάς τους πιστούς φανέρωσε με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Η όραση των ητοιμασμένων γίνεται δια ενεργείας του Αγίου Πνεύματος, το Άγιο Πνεύμα ενέργησε αρχικά και μπόρεσε ο πλούσιος να δει μια εικόνα της ουράνιας μακαριότητος των δικαίων. Για αυτό και ο Χριστός δεν είπε ο πλούσιος είδε τον Λάζαρο μαζί τον Αβραάμ, αλλά είπε είδε τον Λάζαρο στην αγκάλη του Αβραάμ.  

Για να μπορέσει να γίνει η στιχομυθία πλουσίου και Αβραάμ η "φωνή Κυρίου διαχώρισε φλόγα πυρός" Ψαλμ. 28,7 φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός. Εδώ διέκοψε μέρος από το ένα μέρος, το καυστικό. Ας θυμηθούμε και τον Αββά Μακάριο στον οποίον ο ιερέας των ειδώλων είπε: "Όταν προσεύχεσθε για εμάς μπορούμε και βλέπουμε ο ένας το πρόσωπο του άλλου και παρηγορούμαστε". Οι προσευχές υπέρ των ασεβώς κεκοιμημένων διακόπτουν φλόγα πυρός. "Όσο απέχει ο ουρανός από τη γη τόση είναι η φωτιά από κάτω μας και από τα πόδια μέχρι το κεφάλι στεκόμαστε μέσα στις φλόγες". Στην κατάσταση του πλουσίου υπάρχει καυστικό πυρ αλλά όχι φως Θεού. Η φλόγα αυτή καίει αλλά δεν φωτίζει τον αμαρτωλό, έτσι στον Άδη και αργότερα στην Κόλαση έχουμε ακραίο σκοτάδι, σκότος τὸ ἐξώτερον· Ματθ. 8,12 έχουμε σκοτάδι πυκνότατο, ψηλαφητὸν σκότος, Εξ. 10,21.
"Ψηλαφητό σκοτάδι" είχε πέσει στην Αίγυπτο, τότε οι Ισραηλίτες έβλεπαν ενώ οι Αιγύπτιοι όχι και αυτό που συνέβη είναι προτύπωση του πνευματικού φωτός που έχει και θα έχει ο πολίτης του Νέου Ισραήλ και του πνευματικού σκοταδιού που έχει και θα έχει ο οπαδός του νοητού Φαραώ στην Γη στον Άδη και μετά την Κρίση στην Κόλαση. Στην πρόγευση Παραδείσου και στον Παράδεισο έχει πνευματικό φως το οποίο προέρχεται από τον Θεό καὶ ἡ πόλις οὐ χρείαν ἔχει τοῦ ἡλίου οὐδὲ τῆς σελήνης ἵνα φαίνωσιν αὐτῇ· ἡ γὰρ δόξα τοῦ Θεοῦ ἐφώτισεν αὐτήν, καὶ ὁ λύχνος αὐτῆς τὸ ἀρνίον. Αποκ. 21,23 Και η πόλη δεν είχε ανάγκη από τον ήλιο ούτε από την σελήνη για να την φωτίζουν. Διότι η δόξα του Θεού την πλημμύριζε στο φως, ακτινοβόλο λυχνάρι της έχει το Αρνίο. Οι φράσεις ὑπάρχων ἐν βασάνοις -- Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ -- ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ -- τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου δηλώνουν μυστικώς τον Καινοδιαθηκικό Άδη και την πρόγευση της κολάσεως, ο οποίος Καινοδιαθηκικός Άδης έχει διαφορετική σύνθεση πληθυσμού, σε αυτόν δεν υπάρχουν δίκαιοι, και έτσι ο πλούσιος δεν βλέπει τον Λάζαρο και τον Αβραάμ αλλά θεωρεί εικόνα αγαλλιάσεως και ευφροσύνης των αγίων. Ο Κύριος μας διδάσκει την προσευχή υπέρ των κεκοιμημένων και δηλώνει ότι όλοι λαμβάνουν ωφέλεια.
[Το τριπλό έλεος. Ο πλούσιος δεν αποκληρώνεται] 

Έπειτα το Άγιο Πνεύμα είναι ξανά αυτό το οποίο δια Αβραάμ του απαντάει με ευσπλαχνία αποκαλώντας τον παιδί του, πάτερ Ἀβραάμ -- εἶπε δὲ Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι.... , ενώ απάντησε πολύ διαφορετικά και επιτιμητικά, αποκληρώνοντας τους ζώντες αδερφούς του πλουσίου που είπαν "πάτερ Αβραάμ". Καὶ εἶπον αὐτῷ· ὁ πατήρ ἡμῶν Ἀβραάμ ἐστι. λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε. Ιω. 8,38-39 Είπαν οι Φαρισαίοι στον Χριστό "πατέρας μας είναι ο Αβραάμ" και ο Χριστός απάντησε "εάν ήσασταν στην πραγματικότητα παιδιά του Αβραάμ τότε θα κάνατε και τα έργα του". Ένα πατέρα ἔχομεν, τὸν Θεόν. εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· εἰ ὁ Θεὸς πατὴρ ὑμῶν ἦν ... ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρός τοῦ διαβόλου ἐστέ Ιω. 8,41,42-44, Είπαν οι Φαρισαίοι στον Χριστό "εμείς ένα πατέρα έχουμε, τον Θεό" και ο Χριστός απάντησε "καυχιέστε ότι έχετε πατέρα τον Θεό αλλά αν ήσασταν παιδιά Θεού θα με αγαπούσατε ... εσείς πατέρα έχετε τον Διάβολο".
Βλέπουμε ότι στα λόγια υπάρχει ευσπλαχνία στον κεκοιμημένο αδελφό αλλά αυστηρότητα στον ζωντανό αδελφό ώστε να μετανοήσει, η Θεία οργή και η απομάκρυνση Θεού είναι προς όφελος του ανθρώπου. Εδώ έχουμε ξανά και δίδαγμα για τους εν τω ουρανώ το οποίο υπάγεται στο θέμα μεσιτείες των αγίων. Αν ο Αβραάμ γνωρίζει εξ Αγίου Πνεύματος ότι τους αδελφούς του πλουσίου δεν τους συμφέρει ανάσταση, άραγε δεν θα γνωρίζει τα αιτήματα των εν τη Γη; Αν βγάζει καλό από το κακό αίτημα, άραγε δεν θα συναινέσει στο καλό αίτημα και δεν θα προσθέσει και την δική του θέληση για αυτό; Άρα οι μεσιτείες των αγίων είναι υπαρκτές μα και δραστικές. Ο Αβραάμ μιλάει λες και είναι ο Χριστός, οι άγιοι είναι Χριστοποιημένοι, απαντάει "δεν τους συμφέρει". Αν ήταν ωφέλιμο και προς το συμφέρον της αιτήσεως τότε ο Αβραάμ θα απαντούσε ναι και θα γινόταν το σημείο εκ Θεού δια Αβραάμ. Άρα μας δηλώνεται ότι οι άγιοι θαυματουργούν όχι μόνο επί Γης αλλά και εξ ουρανού. 

[Το τριπλό έλεος] 

Ο Αβραάμ, όπως και ο Χριστός που από ευσπλαχνία και αγάπη για να σωθεί του έστειλε τον φτωχό έξω από την πόρτα του, θέλει να τον βοηθήσει, για αυτό ακούει τον πλούσιο εξ αρχής, είναι η μόνη βοήθεια που μπορεί να του προσφέρει, βάσανα και μοναξιά μαζί είναι το χειρότερο. Δεν τον αντιμετωπίζει όπως αντιμετώπισε ο πλούσιος τον Λάζαρο ο οποίος δεν του είπε ούτε μια κουβέντα. Εάν παρατηρήσουμε είναι η μόνη μη αντιστροφή καταστάσεως, τώρα είναι ο πλούσιος που βρίσκεται σε θέση ικέτη, πόνου, φτώχειας. Έπειτα συνεχώς ο Αβραάμ μιλάει πραγματικά σαν να είναι παιδί του ο πλούσιος χωρίς να τον αποκληρώνει λέγοντας "από που έως που με λες πατέρα; άκουσες ποτέ αυτά που είπα;" ή "με λες πατέρα αλλά αν ήσουν παιδί μου θα έκανες τα έργα μου, άλλον πατέρα έχεις...". Επιπλέον παρατηρούμε ότι στο αίτημα δεν απαντά ο Αβραάμ "λέγοντας όχι ανοητεύεις διότι κάνεις τον εαυτό σου σοφότερο του Θεού".
Ενώ η Γραφή λέγει ἡ γάρ κρίσις ἀνέλεος τῷ μή ποιήσαντι ἔλεος· Ιακ. 2,13, η κρίση θα είναι ανελέητη σε αυτόν που δεν είχε έλεος, βλέπουμε τον Αβραάμ να προσφέρει την μοναδική βοήθεια που μπορεί να λάβει ο πλούσιος και μάλιστα όχι από παράκληση κάποιου "δικαίου του οποίου η δέηση έχει πολύ ισχύ", πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη, αλλά μετά από παράκληση του ίδιου του πλούσιου, φωνήσας εἶπε· πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με. Άρα προ της Τελικής Κρίσεως υπάρχει έλεος για όλους και το Ιακώβου 2,13 κάνει αναφορά σε αυτήν. Δηλαδή τελικά ο Αβραάμ κάνει δεκτό το αίτημα για έλεος, πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με, και τον ελεεί. Ο πλούσιος πέραν του τάφου έχει ελεηθεί και μάλιστα τριπλά. Αρχικώς λαμβάνει εκ Θεού έλεος και μόνο έτσι είναι ικανός να θεωρήσει μια εικόνα της ουράνιας μακαριότητας των δικαίων, δεύτερον λαμβάνει απάντηση στα αιτήματα το οποίο είναι μια παρηγορία και τρίτον οι απαντήσεις είναι με ευσπλαχνία.
Ο Χριστός μας διδάσκει κεκαλυμμένα με την παραβολή ότι όλοι οι κεκοιμημένοι δύνανται να λάβουν ωφέλεια. Έτσι μπορούμε να πούμε με πλήρη βεβαιότητα ότι τα μνημόσυνα ωφελούν ακόμη και τους πωρωμένους κολασμένους, βρίσκουν κάποια ανακούφιση, αυτή που μπορούν να λάβουν, αλλά δυστυχώς δεν γίνεται να ωφεληθούν δραστικά, δεν γίνεται να φύγουν από την κόλαση, στον Άδη δεν μπορούν να δοξολογήσουν τον Θεό, δηλαδή να έχουν την ορθή δόξα. Είναι πλάνη η άποψη ότι οι αμετανόητοι απολύτως τίποτα δεν ωφελούνται από τις δεήσεις. Ιδιωτικές προσευχές, μνημόσυνα και ειδικά η Θεία Λειτουργία όπου το όνομα του κεκοιμημένου διαβάζεται στην Αγία Πρόθεση, προσφέρουν ωφέλεια στην ψυχή. 

[Η φράση του στίχου 26 χάσμα μέγα ἐστήρικται]

Η φράση μεταξύ ἡμῶν καί ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρός ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδέ οἱ ἐκεῖθεν πρός ἡμᾶς διαπερῶσιν την οποία οι αιρετικοί προβάλλουν δεν σημαίνει ότι δεν γίνεται τίποτα για τους νεκρούς και άρα τα μνημόσυνα είναι χωρίς ωφέλεια αλλά ομιλεί για την θέληση, οἱ θέλοντες διαβῆναι, αυτών που είναι στην κόλαση να πάνε στον παράδεισο. Είναι άλλο η μετάβαση και άλλο η ωφέλεια την οποία από ότι είδαμε λαμβάνουν όλοι ανεξαιρέτως. Τι εννοεί με αυτά τα λόγια ο Αβραάμ; Έχει πολύ μεγάλη σημασία που από την πλευρά του πλουσίου λέει διαβῆναι ἔνθεν αλλά από την πλευρά των μακαρίων διαπερῶσιν ένθεν. Μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι·.

Ο Αβραάμ του είπε απέλαβες τα αγαθά σου στην ζωή σου και ο Λάζαρος τα κακά. 

Αλλά αν απολάβει κάποιος στην Γη φαγητά θα πάει στην κόλαση ή αν έχει αρρώστιες θα πάει οπωσδήποτε στον Παράδεισο και έτσι στον ουρανό ο κάθε ένας λαμβάνει αντίστοιχα τα αντίθετα; Φυσικά και όχι. Εδώ με το τά ἀγαθά σου ο Αβραάμ απαντάει ότι ο πλούσιος απέλαβε αυτά που νόμιζε ο ίδιος ότι ήταν αγαθά και ομοίως ο Λάζαρος έλαβε τα πράγματα που νόμιζε ο πλούσιος άσχημα, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά. Ο πλούτος ή η ασθένεια είναι στάδια αθλήσεως. Ο Θεός ως αυτός που καλεί όλους κοντά του έδωσε το μέσο σωτηρίας, εξ ου και το ἀπέλαβες το οποίο σημαίνει λαμβάνω κάτι από άλλον, και τον Λάζαρο ακριβώς έξω από την πόρτα του γιατί αυτό ήταν το κατάλληλο σχέδιο σωτηρίας για τον πλούσιο. Αυτό χρωστούσε ο Θεός στον πλούσιο και του έδωσε, την προσφορά της σωτηρίας, ἀπέλαβες. Ο Θεός στον Λάζαρο έδωσε δύσκολη ασθένεια και πτωχεία γιατί ο Λάζαρος ήταν ικανός για μεγάλα πνευματικά μέτρα και αγώνες. Ο πλούσιος αντί να ακούσει τον Μωυσή και τους προφήτες και να ατενίσει στην ζωή των δικαίων πλούσιων, θεώρησε ότι η ζωή είναι να έχουμε την υγειά μας για να λέμε στην υγειά μας. Να είμαστε καλά ώστε να φάγωμεν καί πίωμεν Α Κορ. 15,32 και να ξεχνάμε τους άλλους και τον Θεό που είπε ελεημοσύνη και εγκράτεια, ειδάλλως ούτε θα εὐφραινόταν κάθε ἡμέραν λαμπρῶς εφόσον αυτό είναι μεγάλη υπερβολή, ούτε θα άφηνε τον Λάζαρο να πεθαίνει της πείνας ενώ μάλιστα ήταν και άρρωστος. Ο πλούσιος θεωρούσε ότι το να είσαι φτωχός είναι άσχημο γιατί δεν μπορείς να ζεις την μεγάλη ζωή, να ζεις άσωτα. Εάν είσαι και φτωχός και άρρωστος, ε, τότε αυτό είναι κάτι το πολύ πολύ χειρότερο. Οι παγιωμένοι προς το κακό έχουν φτιάξει τις δικές τους εντολές και τον δικό τους παράδεισο, "τα αγαθά σου στην ζωή σου και ο Λάζαρος τα κακά", είναι θεοί οι ίδιοι, "όχι πάτερ Αβραάμ". Στην πραγματικότητα δεν θέλουν να περάσουν από τον δικό τους στον παράδεισο του Θεού, οπότε δεν μπορούν, μή δύνωνται, έτσι το έλεος δεν μπορεί να διαπεράσει, διαπερῶσιν, την σκληρότητα της καρδιάς τους. Για αυτό έχουμε το φαινομενικά παράδοξο σχήμα διαβαίνω και διαπερνώ, βλέπουμε την σοφία των λέξεων του Θεανθρώπου οι οποίες μας προσφέρουν μεγάλα διδάγματα.

Ο άνομος δημιουργεί τον δικό του θεό, πρώτη ύλη, ο εαυτός, το χρήμα, και γενικώς το "χώμα". Όμοια με τον ειδωλοποιό φτιάχνει και αυτός από τον κάθε πηλό του θεό μάταιο, θεὸν μάταιον ἐκ τοῦ αὐτοῦ πλάσσει πηλοῦ Σοφ. Σολ. 15,8. Όμοια με τον πιστό και σε αντίθετα είναι και αυτός θεός και δούλος. Δούλος Θεού και δούλος μάταιου θεού, θεός κατά χάριν, βασιλεύει μαζί με τον Θεό και θεός γιατί έβαλε εαυτόν στην θέση του Θεού. Στο πρόσωπο του πλουσίου βλέπουμε την συνέχεια της απιστίας και την στρεβλή μετάνοια πέραν του τάφου όλων των επί Γης αμετανοήτως αμαρτωλών και παγιωμένων προς το κακό οι οποίοι δεν μπορούν να έχουν κάποια ριζική αλλαγή πέραν του τάφου. Οι καλές πράξεις θα τον έκαναν δεκτικό της χάριτος του Θεού και θα φωτιζόταν ώστε να απαλλαγεί από το πάθος. Όμως ο πλούσιος με τις πράξεις του είναι ανεπίδεκτος του ελέους και της χάρης του Θεού, δεν μπορεί αλλά ούτε και θέλει να τα λάβει και είναι το τρανό παράδειγμα σε ποιους δεν μπορεί να γίνει κάτι ριζικό πέραν του τάφου οσαδήποτε μνημόσυνα και εάν επιτελεστούν για αυτούς. Βεβαίως ο Θεός ακόμη και από αυτήν την κατάσταση μπορεί να ελεήσει και να φέρει στην Βασιλεία, οπότε ιδού άλλος ένας λόγος, εκτός αυτού του ότι όλοι ανεξαρτήτως καταστάσεως λαμβάνουν ωφέλεια, ότι κανέναν κεκοιμημένο δεν πρέπει να αφήνουμε χωρίς επιμνημόσυνη δέηση.
Η παραβολή δεν έχει συνέχεια μετά την απάντηση του Αβραάμ. Φαινομενικά τελειώνει απότομα με τα λόγια εἶπε δὲ αὐτῷ· εἰ Μωϋσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται δηλαδή, εάν δεν ακούσουν τον Μωυσή και τους προφήτες ακόμη και νεκρός να αναστηθεί δεν θα πεισθούν. Εννοεί ότι όπως αγνόησαν τα θαύματα ή το προορατικό και διορατικό χάρισμα των προφητών, όμοια και για τον νεκρό κάποια αιτία ή δικαιολογία θα βρουν ώστε να αγνοήσουν. Στην πραγματικότητα όμως η παραβολή δεν τελειώνει καθόλου απότομα αλλά είναι το μισό μέρος μιας διδαχής η οποία συνεχίζεται με την ανάσταση του πραγματικού Λαζάρου και με την απιστία των Φαρισαίων, κάνοντας έτσι έναν κύκλο ο οποίος μας φέρνει στο ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη δηλαδή πέθανε ο πλούσιος και θάφτηκε. Το γεγονός της αναστάσεως του Λαζάρου προστιθέμενο στην παραβολή μας διδάσκει ότι η προπαρασκευή του πλουσίου και ο αυτοπροορισμός του μακράν του Θεού έχει γίνει από την Γη ενώ στον Άδη έχει παγιωθεί η κατάσταση αυτή.
Ακόμη και εάν πήγαινε ο νεκρός που ζητούσε ο πρωτότοκος πλούσιος δεν θα πίστευαν τα αδέλφια του για τα οποία μετά εορτής ενδιαφέρθηκε, ακριβώς όπως δεν πίστεψαν και τα πνευματικά αδέλφια του δηλαδή οι Φαρισαίοι. Η ανάσταση του Λαζάρου ως γεγονός επιβεβαίωσης της διδασκαλίας και η παραβολή του Λαζάρου είναι ένα αιώνιο παράδειγμα για το τι συμβαίνει συνεχώς αλλά και σε ποιους μπορεί έχουν ωφέλεια τα μνημόσυνα.

[τα μνημόσυνα προσφέρουν ωφέλεια ανεξαρτήτως καταστάσεως]
Έτσι καταλαβαίνουμε ότι τα μνημόσυνα δεν ωφελούν δραστικά όλους αλλά ωφελούν ορισμένους, αυτούς που δεν είχαν πεθάνει σε αμετανοησία και πώρωση έχοντας δηλαδή θανάσιμα αμαρτήματα, (αμετανόητα). Φυσικά ο Κύριος ως Παντοδύναμος Θεός μπορεί και από αυτήν την κατάσταση να ελεήσει δραστικά και να βγάλει κάποιον από την κόλαση. Αιτία αυτού μπορεί να είναι μια προσευχή, οπότε ας μην σταματούμε να αιτούμαστε υπέρ πάντων. Ο Θεός ελεεί όποιον θέλει, εξάλλου κάποιος ο οποίος θεωρεί εαυτόν Χριστιανό ουδέποτε θα πρόβαλλε αντίρρηση αν βγει ένας από την κόλαση. Καὶ ἐλεήσω ὃν ἂν ἐλεῶ, καὶ οἰκτειρήσω ὃν ἂν οἰκτείρω. Εξ. 33,19 και Ρωμ. 8,8. Ελεώ εκείνον τον οποίο θέλω να ελεήσω, λυπάμαι εκείνον που θέλω να λυπηθώ χωρίς κανείς να με υποχρεώνει προς αυτό.
Δείτε κάνοντας κλίκ εδώ την ανάρτηση: επτά θανάσιμα αμαρτήματα.
Γίνεται φανερό ότι η προσευχή της Εκκλησίας για τους κεκοιμημένους δεν έχει αποτέλεσμα σε όλους ή ακριβέστερα και ορθότερα δεν έχει το ίδιο αποτέλεσμα σε όλους, εν τούτοις γίνεται για όλους, γιατί;
Εκτός του γεγονότος ότι όλοι λαμβάνουν ωφέλεια, αυτή που ο κάθε ένας μπορεί να λάβει, εκτός του ότι ο Θεός ακόμη και από την κόλαση μπορεί να βγάλει κάποιον, τα μνημόσυνα γίνονται για όλους διότι αφενός κανείς δεν ξέρει σε τι κατάσταση ήταν ο κεκοιμημένος όταν πέθανε και αφετέρου εφόσον ο Χριστός εξ αγάπης είπε για τους σταυρωτές Πάτερ ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι ομοίως και η Εκκλησία ακολουθεί την κεφαλή αυτής και εύχεται για όλους και αυτό είναι το κίνητρο. 

[η αγάπη επιβάλει την προσευχή υπέρ κεκοιμημένων, είναι το κίνητρο]

Η Εκκλησία είναι το σώμα Χριστού το οποίο αποτελείται και από τους επί γης αλλά και από αυτούς που είναι στον ουρανό. Η αγάπη η οποία υπαγορεύει την προσευχή για τους επί γης, η ίδια είναι που υπαγορεύει την προσευχή για τους κεκοιμημένους. Όπως μας δηλώνει καθαρά η Αποκάλυψη αυτοί που είναι στον ουρανό προσεύχονται για εμάς έτσι και εμείς προσευχόμαστε για αυτούς. Ο σύνδεσμος μεταξύ απανταχού των Χριστιανών είτε εν τη γη είτε εν τω ουρανώ είναι η μεγίστη των αρετών. Αυτό που είπε ο Χριστός επάνω στον σταυρό είναι αποτέλεσμα της αγάπης, το ίδιο είναι και τα μνημόσυνα, δηλαδή οι προσευχές υπέρ των κεκοιμημένων και επειδή η πραγματική αγάπη ενδιαφέρεται για τον άλλον ζητάει ακόμη και το αδύνατον όταν προσεύχεται. Λέει ο Παύλος ηὐχόμην γὰρ αὐτὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατὰ σάρκα. Ρωμ. 9,3 Θα ευχόμουν να χωριστώ εγώ ο ίδιος από τον Χριστό και να γίνω ανάθεμα, εάν ήταν δυνατόν με αυτήν την καταδίκη μου να σωθούν οι κατά σάρκα αδελφοί μου, οι ομοεθνείς μου Ιουδαίοι.
Μήπως ο Παύλος αρνείται τον Χριστό; Μήπως αγνοεί ότι αυτό δεν γίνεται; 
Και όμως επειδή πραγματικά αγαπά ζητεί το αδύνατον και μάλιστα όχι απλά, είθε να σώζονταν, αλλά θυσιάζεται αυτός για εκείνους, τόση είναι η αγάπη του. 

Όχι απλά δεν λέει "είχαν την ευκαιρία τους τόσα θαύματα είδαν" ή "εδώ ολόκληρος Χριστός δεν τους έκανε να μετανοήσουν, εγώ θα μπορέσω;" αλλά ούτε καν αρκείται σε λόγια όπως το να πει "λυπάμαι που δεν πίστεψαν". Έχοντας οι Χριστιανοί την πραγματική αγάπη, η οποία γίνεται αιτία ακόμη και θυσίας, δεν μπορούν παρά να προσευχηθούν για τους αδελφούς τους που είναι όλοι οι άνθρωποι. 

Όμοια με τον Παύλο και αυτός που αγαπάει ενδιαφέρεται για τους άλλους.
Όπως και ο απόστολος ο κάθε ένας Χριστιανός δεν ζητάει επειδή θα εισακουστεί αλλά ζητάει επειδή αγαπά. Πόσο μάλλον λοιπόν όταν ξέρει ότι θα εισακουστεί και όταν βλέπει ότι ακόμη και ο πλούσιος κάποια ανακούφιση έλαβε και ελεήθηκε.
Λέει αλλού ο Παύλος ο δὲ Θεὸς πλούσιος ὢν ἐν ἐλέει, διὰ τὴν πολλὴν ἀγάπην αὐτοῦ ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, καὶ ὄντας ἡμᾶς νεκροὺς τοῖς παραπτώμασι συνεζωοποίησε τῷ Χριστῷ·. Εφ. 2,4-5 Ο Θεός όμως ο οποίος είναι πλούσιος σε έλεος και φιλανθρωπία, ενώ ήμασταν νεκροί εξ αιτίας των παραπτωμάτων μας, χάρις στην απεριόριστη αγάπη του με την οποία μας αγάπησε μας ζωοποίησε.
Γιατί μας αγάπησε; Κάναμε κάτι το άξιο ώστε να μας αγαπήσει; 
Μάλλον άξιο αιώνιας καταδίκης πράξαμε.
Ο κεκοιμημένος ίσως δεν είχε δει ποτέ τον Χριστό, ο Αδάμ τον είχε δει και μιλούσε με αυτόν, τον απέρριψε. Με ποια λογική ο Χριστός τον έσωσε; Ποια η αιτία, τι το κίνητρο;
Ο Χριστός δεν άφησε τον νεκρό χωρίς βοήθεια ἡμᾶς νεκρούς επειδή "δεν γινόταν τίποτα", δεν είπε έφαγες τελείωσε, κατά το "πέθανε τελείωσε" ή τις άλλες Διαβολικές προφάσεις που λένε οι αιρετικοί, αυτό θα το έλεγε η αδιαφορία, αλλά ήρθε για τον νεκρό και σταυρώθηκε, αυτό το λέει η αγάπη.
Βλέπεις ότι κρυφίως του Διαβόλου τα θέλω αναπαράγουν; 
Βλέπεις ότι πολύ θα ήθελαν να μην κάνει τίποτα ο Κύριος; Ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα σε εμένα και εσένα Ιησού Υιέ του Θεού του Υψίστου; Δέομαι σου μην τους ελεήσεις.
Να μην προσεύχομαι γιατί δεν γίνεται τίποτα για τους νεκρούς ή να μην ζητάω για τους συμπατριώτες μου Ιουδαίους που βλέποντας τόσα θαύματα όχι μόνο δεν πίστεψαν αλλά σταύρωσαν τον Χριστό θα το έλεγε η λογική του κόσμου τούτου, η μεγίστη των αρετών αγάπη λέει να προσευχηθώ και να ζητήσω ακόμη και το αδύνατον. Ο Χριστιανός κινείται με βάση την αγάπη όχι τον υπολογισμό τον ορθολογισμό ή κάτι όμοιο. Δεν λέει "ωφελούνται μας απέδειξε η Γραφή, άρα θα κάνω", ούτε λέει "οι Ιουδαίοι ολόκληρες αναστάσεις νεκρών είδαν, είχαν τον χρόνο τους και την ευκαιρία τους". Αυτά τα λέει η λογική του κόσμου τούτου, η αγάπη ζητάει ή κάνει το αδύνατον.
Να έρθει ο Θεός να γίνει άνθρωπος, να χωριστεί από τον Θεό ώστε να σωθούν οι άλλοι.
Η αγάπη γεννάει καρπό ενώ ουδέποτε εκπίπτει. Γεννάει το ενδιαφέρον για τον αδελφό, την χαρά για τον πιστό, τον πόνο για τον αρνητή, ενώ δεν υπάρχει όταν κάποιος είναι ζωντανός αλλά ξεπέφτει όταν είναι νεκρός. 

Όταν αγαπάς προσεύχεσαι για όλους όταν όχι απλά κινείς τα χείλη για κάποιους.
Στον Χριστιανό βγαίνει φυσικά η προσευχή υπέρ όλων, ζώντων και νεκρών, είναι εκ φύσεως, της νέας φύσεως που επέρχεται από την αναγέννηση και την τήρηση των εντολών. Δεν χρειάζεται να παρουσιαστεί κάτι από την Γραφή, να ειπωθεί "ορίστε εκεί βλέπουμε αυτό, εκεί παρατηρήσαμε το άλλο". Δεν χρειάζεται ούτε καν να το σκεφτούμε εάν είναι σωστή η προσευχή υπέρ των νεκρών. Φανταστείτε λοιπόν τι κακή πνευματική κατάσταση υπάρχει όταν οι αιρετικοί έχουν αντίθεση κιόλας! Καταλαβαίνετε λοιπόν όταν λένε "δεν γίνεται κάτι", "δεν πρέπει να προσευχόμαστε για τους νεκρούς", "πέθανε πάει τελείωσε" πόσο πολύ μακριά είναι από την αγάπη από την αναγέννηση που κομπάζουν ότι έχουν αλλά και από την Βιβλική διδαχή και πόσο πολύ κοντά στον Σατανά είναι. Βάλλοντας εναντίων των μνημοσύνων επιτίθενται κρυφίως εναντίων της αγάπης. 
Η εναντίωση στα μνημόσυνα αναδίδει έντονα την Σατανική δυσωδία.
[η αρχαία Εκκλησία υπέρ των μνημοσύνων]

Εκτός της Χριστιανικής διαγωγής και της Βίβλου που μας λένε ότι τα μνημόσυνα είναι εντός διδαχής, έχουμε και ιστορικές πληροφορίες ότι τελούνταν εξαρχής του Χριστιανισμού. Αυτό εξάγεται από μαρτυρίες συγγραφέων των πρώτων Χριστιανικών αιώνων όπως αυτές του Τερτυλλιανού στο De Corona Militis MPL 2,79, του Ωριγένη στα σχόλια στην προς Ρωμαίους, του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων στο Θεία Μυσταγωγία, του Μέγα Αθανάσιου στο Εις Τους Κοιμηθέντας, του Άγιου Επιφάνιου στο Κατά Αιρέσεων, του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου 21η ομιλία στις Πράξεις και σε άλλες ομιλίες, του Αγίου Αυγουστίνου στο De Cura Pro Mortuis Gerenda.
Ο Χρυσόστομος 349-407μΧ Στο πρώτο απόσπασμα που παρατίθεται στο τέλος λέει για όσους πέθαναν στην αμαρτία "Να μην τον θρηνήσουμε; Να μην προσπαθήσουμε να τον αρπάξουμε από τον κίνδυνο; Υπάρχει τρόπος να τον βοηθήσουμε να ελαφρυνθεί η κόλαση του. Αν κάνουμε για αυτόν συνεχή προσευχή, αν δίδουμε ελεημοσύνη υπέρ της ψυχής του, τότε αν και αυτός είναι ανάξιος ο Θεός θα ακούσει εμάς. Αν για χάρη του Παύλου έσωσε τρίτους και αν για χάρη των τάδε δείχνει οίκτο στους δείνα, πως δεν θα κάνει το ίδιο και για εμάς; Στο δεύτερο απόσπασμα που παρατίθεται λέει: "Δεν κάνουμε άσκοπα μνεία των προαπελθόντων αδελφών μας την ώρα των θείων μυστηρίων, ούτε χωρίς λόγο προσερχόμαστε οι πιστοί στην Θεία Λειτουργία και δεόμαστε στον Αμνό που είναι επάνω στην Αγία Τράπεζα, αλλά για να προκύψει από εδώ ανακούφιση υπέρ των ψυχών τους εκ μέρους του Θεού. Ούτε μάταια και ανώφελα ο ιερέας που παρίσταται στο ιερό θυσιαστήριο που τελούνται τα φρικτά μυστήρια λέει: υπέρ πάντων των εν Χριστώ κεκοιμημένων και των τας μνείας υπέρ αυτών επιτελούντων. Γιατί αν δεν απέβαινε προς ψυχική ωφέλεια το μνημόσυνο αυτό, δεν θα απαγγέλλονταν καθόλου τα λόγια αυτά διότι η Εκκλησία δεν είναι θεατρική σκηνή. Το Άγιο Πνεύμα διέταξε αυτά να γίνονται".
Όλες αυτές οι μαρτυρίες είναι από τον β' αιώνα μέχρι το 420μΧ, αλλά οι διάφοροι αιρετικοί που εμφανίστηκαν πάνω από χίλια χρόνια μετά, επί παραδείγματι ο Λούθηρος ο πατήρ των Προτεσταντών εμφανίστηκε το 1500μΧ , δεν δέχονται ούτε τις μαρτυρίες ούτε τα μνημόσυνα και θεωρούν εαυτούς δήθεν Αποστολικούς και ακολούθους της πρώτης Εκκλησίας και από πάνω ! Είναι φανερό λοιπόν ότι οι θέσεις των αιρετικών κάθε είδους οι οποίοι διατείνονται ότι τα μνημόσυνα είναι νεώτερη εφεύρεση ή ότι δεν ωφελούν ή ότι συνεισφέρουν στην ραθυμία και στην αμαρτία βασίζεται σε διπλή άγνοια, πρώτον των ορθο-δόξων, ορθή δόξα, θέσεων και των θέσεων της Γραφής, αλλά κυριότατα σε Διαβολική πλάνη ανοησία και απεμπόληση της αγάπης προς τους αδελφούς.
Εάν κάποιος σκεφτεί να κάνει ότι ανομία θέλει και έπειτα να βασιστεί σε προσευχές άλλων, άμεσα με αυτήν την σκέψη αποκλείεται αυτοστιγμεί μόνος του από την χάρη του Θεού και αυτοπροορίζεται στην ίδια θέση με τον πλούσιο, για αυτό, Ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας, ιδού τώρα είναι ο κατάλληλος και ευπρόσδεκτος καιρός, ιδού τώρα είναι η ημέρα της σωτηρίας, σε αυτήν την ζωή ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί και να έχει συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας μας, Εξομολόγηση, Θεία Ευχαριστία, ώστε να λάβει την χάρη Θεού. 

 

Ο Χρυσόστομος για τα μνημόσυνα

Κάτω

Τα λόγια που εκφράζει η αγάπη και τα λόγια που εκφράζει η διαβολική ψυχρότητα 

και ο φόβος Σατάν μήπως ακόμη και από τον Άδη χαθεί το θύμα.

Επιτάφια πλάκα από κατακόμβη

Ο Δημήτριος και η Λεοντία στην κόρη τους Σειρίκη. Κύριε Ιησού θυμήσου το παιδί μας.

Είναι επιμνημόσυνη δέηση από την φράση καὶ ἔλεγε τῷ Ἰησοῦ· Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου την οποία είπε ο ληστής στον σταυρό. 

Σήμερα ψάλλεται το Μνήσθητι Κύριε ὡς ἀγαθὸς τῶν δούλων σου καὶ ὅσα ἐν βίῳ ἥμαρτον συγχώρησον· οὐδεὶς γὰρ ἀναμάρτητος, εἰ μὴ Σὺ ὁ δυνάμενος, καὶ τοῖς μεταστᾶσι δοῦναι τήν ἀνάπαυσιν.

Posted in Εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια, Μνημόσυνα