9 Ιουνίου 2013 του Αγίου Ροδίωνος
ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Στον ευρύχωρο και μεγαλοπρεπή ναό της πόλεως της Κατερίνης που είναι αφιερωμένος στην Ανάληψη του Κυρίου, γίνεται κατανυκτικός εσπερινός με την παρουσία και χοροστασία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου της περιοχής κ. κ. Αγαθονίκου συμπαραστατουμένου υπό του ιερού κλήρου. Πριν από το νυν απολύεις, γίνεται εκτενής ομιλία με θέμα: η Ιερά Παράδοση. Δεδομένου ότι στην Κατερίνη από το 1922 μεταφέρθηκαν από την Μικρά Ασία και εγκαταστάθηκαν εν σώματι πλήθη Προτεσταντών και συγκεκριμένα Ευαγγελικών, οι περιστάσεις απαιτούν να ενημερώνονται οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της περιοχής σε θέματα όπως αυτό της Ιεράς Παραδόσεως.
Η ομιλία εκφωνήθη 3 Μαρτίου 1996 Κυριακή της Ορθοδοξίας.
Μηνύματα από την Πιερία Α Μέρος
αγίου γέροντος Δανιήλ Γούβαλη
Με την ευχή και την ευλογία του Σεβασμιότατου θα αναπτύξω όπως ακούσατε στην αγάπη σας το θέμα Ιερά Παράδοση. Επάνω στην Γη μυριάδες είναι οι άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να πλησιάσουν τον Θεό και έχουν επιλέξει ένα δρόμο ο οποίος τους οδηγεί προς τον Θεό. Ορισμένοι δρόμοι από αυτούς που ακολουθούν οι άνθρωποι, αν και αυτοί νομίζουν ότι είναι σωστοί είναι λανθασμένοι.
Πολλοί νομίζουν ότι βαδίζουν στον σωστό δρόμο όσο αναφορά την οδό της Θεογνωσίας, άλλοι τους κατηγορούν ότι είναι λάθος ο δρόμος που έχουν πάρει.
Εμείς σαν Ορθοδοξία έχουμε υιοθετήσει κάποιους δρόμους σχετικούς πάνω στο θέμα των σχέσεων ανθρώπου και Θεού και φρονούμε ότι οι δρόμοι αυτοί που έχουμε διαλέξει είναι ορθοί. Είναι όμως ανάγκη να παρουσιάσουμε και τους λόγους για τους οποίους θεωρούμε σωστό το δρόμο που βαδίζουμε. Όλα όσα έχει προσφέρει ο Θεός στους ανθρώπους, όλες τις αλήθειες που έχει προσφέρει ο ουρανός στην Γη, τις ονομάζουμε Θεία αποκάλυψη. Και για εμάς τους Ορθοδόξους οι Θείες αλήθειες, οι διδασκαλίες που προέρχονται απ τον Θεό, από τον ουρανό, γίνονται προσιτές με δυο τρόπους, με την Αγία Γραφή και με την Ιερά Παράδοση. Αυτή είναι μια θέση που ακολουθεί η Ορθόδοξη εκκλησία, ορισμένοι δεν την δέχονται αυτήν την θέση γι αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να διευκρινίσουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε με την Αγία Γραφή και με την Ιερά Παράδοση γνωρίζουμε την Θεία αποκάλυψη. Καταρχήν, όταν λέμε Ιερά Παράδοση εννοούμε τις διδασκαλίες του Κυρίου και των Αποστόλων που μεταδόθηκαν προφορικώς στους Χριστιανούς, που γράφτηκαν μέσα στις καρδιές των Χριστιανών με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος και που με την καθοδήγηση των ποιμένων που διαδέχτηκαν τους Αποστόλους διαμορφώθηκαν σε καθολικό φρόνημα και σε ενιαία συνείδηση της Εκκλησίας.
Εάν θελήσουμε να ξεφυλλίσουμε ένα θεολογικό εγχειρίδιο, να βρούμε κάποιον ορισμό συστηματικό της Ιεράς Παραδόσεως, μπορούμε να ακούσουμε το εξής: λέγοντας Ιερά Παράδοση εννοούμε το σύνολο των Θείων της πίστεως αληθειών, που αρχικά μεν από τον Κύριο και τους Αποστόλους παραδόθηκαν προφορικά στους πιστούς στην Εκκλησία, στην συνέχεια δε, διδάσκονταν ανελλιπώς δια μέσου των αιώνων από την Εκκλησία και εν μέρη διατυπώθηκαν αυθεντικά από τις Οικουμενικές Συνόδους και από τις τοπικές που επικυρώθηκαν από Οικουμενικές και εν μέρη φέροντες την κοινή πίστη και συνείδηση της Εκκλησίας και παριελείφτηκαν σε μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά κείμενα, στα συγγράμματα των Πατέρων και σε αυτά ακόμη τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας.
Για εμάς τους Ορθόδοξους η αξία της Ιεράς Παραδόσεως είναι μεγάλη, είναι ισόκυρος, ισοβαρής, ισοστάσιος με την Αγία Γραφή.
Ενδεικτικά σας αναφέρω ένα χωρίο Β' Θεσ. β' 14 στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι᾿ ἐπιστολῆς ἡμῶν. Με το δια λόγου δηλώνεται τα προφορικά με το δι’ επιστολής δηλώνεται τα γραπτά και αυτά τηρούνται παράλληλα το ένα προς το άλλο, είναι ισοστάσιος η αξία της Ιεράς Παραδόσεως ως προς την αξία της Αγίας Γραφής. Κάποτε ενθυμούμε με βρήκε ένας Χριστιανός και μου λέει: πάτερ την Αγία Γραφή την έχω, θέλω να αγοράσω και την Ιερά Παράδοση. Του λέω η Ιερά Παράδοση δεν είναι κανένα βιβλίο να πας στο βιβλιοπωλείο να το αγοράσεις.
Η Ιερά Παράδοση είναι σκόρπια μέσα σε αναρίθμητα βιβλία. Η Θεία Λειτουργία είναι μια κύρια πηγή της Ιεράς Παραδόσεως, εκφράζει την πίστη της Ορθοδόξου Εκκλησίας δια μέσου των αιώνων. Επίσης την Ιερά Παράδοση την βρίσκουμε στα αρχαία σύμβολα της πίστεως, στις διάφορες Εκκλησίες την αρχαία εποχή όταν επρόκειτο κάποιος να βαπτιστεί έπρεπε να ομολογήσει κάποιο πιστεύω, εμείς βέβαια έχουμε το γνωστό πιστεύω που λέμε, αλλά μέχρι να φτάσει η Εκκλησία να έχει το κοινώς αποδεκτό και ομοιόμορφο, προηγουμένως είχε διάφορα σύμβολα. Όλα αυτά τα βαπτισματικά σύμβολα περιέχουν μέσα την Ιερά Παράδοση.
Επίσης πηγές της Ιεράς Παραδόσεως είναι τα συγγράμματα των αρχαίων μεγάλων πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, όπως είναι ο Κλήμης Ρώμης, ο Ιγνάτιος, ο Ιουστίνος, ο Ειρηναίος, ο Ιππόλυτος, ο Κυπριανός και αργότερα ο Μέγας Αθανάσιος ο Μέγας Βασίλειος ο Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος και λοιπά.
Όταν δε σε ένα θέμα πολύ ας πούμε σημαντικό υπάρχει και συμφωνία των πατέρων, Consensus Patrum, αυτό μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι είναι αλάθητη η διδασκαλία αυτή που μας παρέχεται από την Ιερά Παράδοση, όταν βέβαια λέμε συμφωνία Πατέρων δεν το βλέπουμε το θέμα με μαθηματική έννοια αλλά με ηθική έννοια.
Επίσης πηγές της Ιεράς Παραδόσεως είναι οι όροι των Οικουμενικών Συνόδων, όταν λέμε όρους εννοούμε τις δογματικές αποφάσεις. Και μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνουμε και το σύμβολο της Πίστεως καθώς και στους όρους των τοπικών συνόδων που επικυρώθηκαν από Οικουμενικές Συνόδους και γενικά όλα τα λατρευτικά κείμενα της Εκκλησίας όλα τα λειτουργικά κείμενα, φερ’ ειπείν ας πάρουμε το κείμενο που αναφέρετε για την λειτουργία του βαφτίσματος, όλα αυτά αποτελούν πηγές της Ιεράς Παραδόσεως, καθώς επίσης και η ομολογία της Εκκλησίας. Εάν πάρουμε την έννοια Ιερά Παράδοση με μια κάπως ευρύτερη έννοια, να μην την περιορίσουμε μόνο στην διδασκαλίες, μπορούμε να πούμε ότι εκτός από αυτές τις γραπτές πηγές που αναφέραμε, η Ιερά Παράδοση έχει αποθησαυριστεί στα γενικώς και καθολικώς επικρατήσαντα Εκκλησιαστικά έθιμα, στην λατρευτική ζωή της Εκκλησίας, στην εικονογραφία της Εκκλησίας, στην εν γένει ζωή στο πολίτευμα και στην πράξη της Εκκλησίας, στην κοινή πιστή, αντίληψη και συνείδηση στο κοινό φρόνημα της εκκλησίας, ιδιαζόντως στην συνείδηση των θεοφόρων, των θεουμένων, των αγιασμένων μελών της Εκκλησίας, των πνευματοφόρων, οι οποίοι έχουν μέσα τους το Άγιο Πνεύμα.
Έχουν το ίδιο Άγιο Πνεύμα το οποίο με την ενέργεια του, κατέγραψε στις καρδιές των Χριστιανών, που αποτέλεσαν την πρώτη εκκλησία, όσες διδασκαλίες ο Κύριος και οι Απόστολοι τους μετέδωσαν προφορικώς.
Η Αγία Γραφή εν σχέση με αυτό που λέμε Ιερά Παράδοση, είναι ένα τμήμα της Ιεράς Παραδόσεως. Ας σταθούμε στα 4 Ευαγγέλια. Τα Ευαγγέλια παρουσιάζουν την ζωή την δράση τα κηρύγματα του Χριστού, μήπως παρουσιάζουν όλα όσα έχουν σχέση με τον Χριστό; Όχι είναι ένα τμήμα. Από όσα προφορικά γνώριζαν οι πολυάριθμοι μαθητές του Χριστού γι αυτό στο χωρίο Ιωάννης κα’ 25 διαβάζουμε ἔστι δέ καί ἄλλα πολλά ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐάν γράφηται καθ᾿ ἕν, οὐδέ αὐτόν οἶμαι τόν κόσμον χωρῆσαι τά γραφόμενα βιβλία. Κάτι λίγα έχουμε γράψει εδώ, εάν τα γράφαμε όλα, έπρεπε να είναι τόσα βιβλία που να μην τα χωρεί ο κόσμος.
Ο ίδιος ο Κύριος δεν μας άφησε τίποτα γραπτό. Επίσης ορισμένοι απόστολοι δεν μας άφησαν κανένα γραπτό, όπως ο απόστολος Ανδρέας, ο Θωμάς, Φίλιππος και λοιπά. Άλλοι απόστολοι μας άφησαν ολίγα από τα πολλά που κήρυξαν. Ο απόστολος Παύλος εργάστηκε στην Έφεσο 3 χρόνια "τριετίαν όλην" λέει και έχει αφήσει την προς Εφεσίους Επιστολή η οποία παρακαλώ διαβάζεται μέσα σε 10 λεπτά. Καλά 3 χρόνια που δίδασκε όλα αυτά που δίδασκε μπορεί να περιοριστούν μέσα σε ένα κείμενο που διαβάζεται σε δέκα λεπτά;
Αν πλησιάσουμε κάποιον και του κάνουμε την εξής ερώτηση: όσα λόγια γνωρίζουμε από τον Χριστό όλα αυτά τα λόγια που υπάρχουν; Ε, θα μας πει υπάρχουν στα 4 Ευαγγέλια. Άλλα λόγια που να είπε ο Χριστός υπάρχουν πουθενά; Θα μας πει όχι. Και όμως…
Η θεολογική επιστήμη κάνει ειδικό λόγο για τα λεγόμενα άγραφα, όχι τα Άγραφα το βουνό, είναι τα άγραφα λόγια, δηλαδή λόγια που αυτά είπε ο Χριστός όταν ήταν εδώ στην Γη και είχε την δημόσια δράση του τα οποία όμως δεν υπάρχουν στα 4 Ευαγγέλια. Και πως αυτά τα μάθαμε; από την προφορική παράδοση.
Ένα δε άγραφο λόγιον, το περισώζει και το βιβλίο των Πράξεων. Κάνει μια ομιλία ο Απόστολος Παύλος, αυτή η ομιλία υπάρχει στο βιβλίο των Πράξεων, και εκεί αναφέρει κάποιο λόγο που είπε ο Χριστός και ο οποίος λόγος δεν υπάρχει στα Ευαγγέλια.
Ο Απόστολος Παύλος όταν ζούσε δεν παρακολούθησε τα κηρύγματα, δεν ήξερε τι έλεγε ο Χριστός. Στα Ευαγγέλια δεν υπάρχει αυτός ο λόγος. Που τον βρήκε και τον έγραψε ο απόστολος Παύλος; Από την προφορική παράδοση της Εκκλησίας.
Να δούμε ποιος είναι αυτός ο λόγος, Πράξεις κ' 35 ομιλεί ο απόστολος Παύλος: μνημονεύειν τε τῶν λόγων τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ, ὅτι αὐτὸς εἶπε· μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν. Θυμηθείτε τον Χριστό που έλεγε μακάριο να δίνεις παρά να παίρνεις.
Αυτό είναι ένα λόγιον άγραφο του Χριστού, δεν υπάρχει στα 4 Ευαγγέλια, μας το περιέσωσε ο απόστολος Παύλος. Λοιπόν βλέπουμε ότι δεν μπορούμε να περιοριστούμε στα γραπτά, υπάρχουν και τα προφορικά, υπάρχουν αυτά που είναι στην παράδοση της Εκκλησίας είναι και κάτι το ευρύτερο, ενώ τα γραπτά είναι κάτι το στενότερο, ένα τμήμα.
Στην πρώτη πρώτη, στην αρχέγονη, στην πρωτογενή Χριστιανική εκκλησία δεν υπήρχε κάποιος γραπτός κανόνας πίστεως, ότι εγώ που είμαι Χριστιανός πιστεύω το α, το β, το γ και το δ, όλα δούλευαν με τον προφορικό λόγο.
Για ένα χρονικό διάστημα υπήρχε Χριστιανισμός, υπήρχε Χριστιανική Εκκλησία, χωρίς να υπάρχει κανένα γραπτό κείμενο. Σιγά σιγά παρουσιάστηκαν τα γραπτά κείμενα.
Το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο παρουσιάστηκε γύρω στο 90 μΧ, η Αποκάλυψη γράφτηκε στο 95 μΧ μέχρι το 52 μΧ δεν υπήρχε κανένα γραπτό κείμενο.
Το 52 παρουσιάστηκε το πρώτο κείμενο της Καινής Διαθήκης, η Α’ προς Θεσσαλονικείς, δεν υπήρχε κανένα βιβλίο, υπήρχε μόνο η προφορική διδασκαλία των αποστόλων.
Αλλά και όταν ακόμη γράφτηκαν όλα τα βιβλία, αυτά δεν είχαν μεταδοθεί σε όλες τις Εκκλησίες, ήταν και δύσκολο να φτάσουν σε όλες τις Εκκλησίες όλα τα γραπτά κείμενα.
Επίσης ορισμένα βιβλία για πολλούς και ποικίλους λόγους, δεν είχαν γίνει αποδεκτά από ορισμένες εκκλησίες. Αυτό συνέβαινε με τα εξής επτά βιβλία, με την Προς Εβραίους Επιστολή, με την Αποκάλυψη, με την Ιακώβου, του Ιούδα, την Β Πέτρου, και την Β και Γ Ιωάννου. Αυτά τα 7 βιβλία ορισμένες Εκκλησίες ακόμη δεν τα είχαν υιοθετήσει, υπήρχαν διάφοροι λόγοι και διάφορες αμφισβητήσεις. Μάλιστα η Αποκάλυψη του Ιωάννου και στα μέρη της Εκκλησίας της Συρίας και στην Δύση άργησε πάρα πολύ να υιοθετηθεί ως γνήσιο βιβλίο θεόπνευστο και έληξε το θέμα με την Αποκάλυψη τον πέμπτο αιώνα.
Με τον 32 κανόνα της εν Καρθαγένη Συνόδου, το 410, έληξε το θέμα με την Αποκάλυψη.
Είπαμε στην Συρία δεν την δέχονταν την Αποκάλυψη του Ιωάννου. Εάν διαβάσετε όλα τα έργα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου δεν υπάρχει καμία παραπομπή στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Δηλαδή ορισμένα βιβλία θεόπνευστα, άργησαν να μπουν μέσα στην ζωή της Εκκλησίας. Να πούμε ένα απλό και κάπως χαριτωμένο.
Οι απόστολοι και οι άλλοι μαθητές που ακολουθούσαν τον Χριστό, οι μαθητές και οι μαθήτριες του Χριστού, έλεγαν το Πάτερ ημών ή δεν το έλεγαν; Φυσικά το έλεγαν.
Περίμεναν αυτοί να έρθει ο Ματθαίος να γράψει το Ευαγγέλιο και στο Ευαγγέλιο να γράψει και το Πάτερ ημών και από τότε να αρχίζουν να λένε το Πάτερ ημών; Όχι φυσικά.
Από την στιγμή που τους είπε ο Χριστός να λένε το Πάτερ ημών αυτοί το έλεγαν και αργότερα μεν το έγραψε ο Ματθαίος, ωστόσο μέχρι να το γράψει συντηρούνταν με την προφορική εντολή, με την προφορική διδασκαλία.
Η Ιερά Παράδοση, η προφορική διδασκαλία, προϋπήρχε από τα γραπτά κείμενα. Αργότερα είχαμε τα γραπτά ή και σε πολλές περιπτώσεις δεν είχαμε και καθόλου γραπτά.
Ας δούμε μια ματιά όχι μόνο στην εκκλησία της Καινής Διαθήκης αλλά και την εκκλησία της Παλαιάς Διαθήκης. Θα δούμε ότι πρώτα έχουμε τα προφορικά και αργότερα γίνεται η καταγραφή και σε μερικές περιπτώσεις δεν έχουν καταγράφει, τι εννοώ; Ας πάμε στους αρχαίους δικαίους. Έχουμε αρχαίους αγίους δικαίους όπως είναι ο Άβελ, ο Σήθ, ο Ενώχ, ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ και λοιπά. Δεν μου λέτε αυτοί είχαν καμία Αγία Γραφή και έπρεπε να διαβάζουν την Αγία Γραφή για να σωθούν; Όχι φυσικά.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος οὐ διὰ γραμμάτων διελέγετο (ο Θεός) ἀλλ᾿ αὐτὸς (ο Θεός) δι᾿ ἑαυτοῦ καθαρὰν εὑρίσκων αὐτῶν τὴν διάνοιαν. Ο Θεός, λέει, επικοινωνούσε απευθείας με αυτούς τους ανθρώπους διότι είχαν καθαρό νου. Και φυσικά δεν υπήρχαν τότε ιερά κείμενα. Ένα από τα πιο αγιασμένα πρόσωπα της παλαιάς εποχής είναι ο Ιώβ, ο οποίος μάλιστα Ιώβ δεν ήταν και Ισραηλίτης ήταν Ιδουμαίος, δεν καταγόταν από τον Ιακώβ αλλά από τον Ησαύ. Αυτός που έφτασε σε τέτοια ύψη αγιότητας, είχε κάποιο άγιο βιβλίο να το διαβάζει και βάση αυτού να αγιάσει ; Όχι φυσικά.
Μέχρι την εποχή του Μωυσέως δεν υπήρχαν ιερά βιβλία.
Ο κανόνας της Παλαιάς Διαθήκης, όλα τα βιβλία που αποτελούν την Παλαιά Διαθήκη, αποκρυσταλλώθηκε τον 2 πΧ αιώνα και πήρε την τελική του μορφή τον 2 μΧ αιώνα. Μάλιστα μερικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης όπως η Έξοδος, οι Ψαλμοί, άργησαν να απαρτιστούν, συναρμολογήθηκαν αργά αργά.
Όπως είπε κάποιος, όπως συνήθως κτίζονται οι Καθεδρικοί ναοί για την ανέγερση των οποίων εργάζονται κατά σειράν γενεές. Στο Ψαλτήρι εάν μετρήσουμε πόσα χρόνια πέρασαν από τότε που μπήκε ο πρώτος Ψαλμός και από τότε που μπήκε ο τελευταίος, γιατί δεν είναι όλοι οι Ψαλμοί του Δαυίδ είναι και πολλών άλλων, είναι του Σολομώντος, είναι και του Ασάφ και λοιπά, μεσολαβούν 800 χρόνια. Δηλαδή είναι ορισμένα βιβλία που δεν απαρτίστηκαν αμέσως να πάρουν την τελική τους μορφή.
Τώρα να θυμηθούμε λίγο και τον Ειρηναίο. Μας λέει κάτι πολύ εντυπωσιακό και έχει σχέση με το θέμα μας για τους βαρβάρους λαούς της Ευρώπης.
Κατά τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες βάρβαροι λαοί στην Ευρώπη δέχτηκαν τον Χριστιανισμό και μπήκαν μέσα στην Χριστιανική Εκκλησία και ζούσαν πραγματική Χριστιανική ζωή. Και ζούσαν μόνο με τις προφορικές διδασκαλίες των Αποστόλων και Ιεραποστόλων. Γιατί; Ήταν απολίτιστοι, δεν γνώριζαν ανάγνωση και γραφή. Και να τους πήγαινες βιβλίο αυτοί δεν ήξεραν ούτε να γράψουν ούτε να διαβάσουν.
Και πως αναπτυσσόταν η ζωή τους η πνευματική, η Χριστιανική; Βάση της προφορικής διδασκαλίας. Ο Άγιος Ειρηναίος έχει αφήσει ένα βιβλίο που λέγετε Έλεγχος της Ψευδώνυμου Γνώσεως , εκεί λοιπόν στο Τρίτο Βιβλίο αναφέρει κάτι που σώζετε στην Λατινική. Είναι πάρα πολύ ωραίο αυτό, θα το πούμε Λατινικά: multæ gentes barbarorum, δηλαδή πολλά έθνη βαρβαρικά, eorum qui in Christum credunt, από αυτούς που πίστεψαν τον Χριστό, sine Charta et atramento, χωρίς χαρτί και μελάνι, scriptam habentes per Spiritum in cordibus suis salutem, et veterem traditionem, αυτοί λέει, έχουν γραπτή μέσα στις καρδιές τους, την αρχαία και σωτήρια παράδοση, per Spiritum, με το Πνεύμα, με το Άγιο Πνεύμα, diligenter custodientes, και επιμελώς την φυλάττουν, την διατηρούν μέσα τους. Αυτή η φράση είναι πάρα πολύ ωραία: scriptam habentes per Spiritum in cordibus suis, δηλαδή, έχουν γραμμένη την παράδοση, in cordibus suis, μέσα στις καρδιές τους, per Spiritum, δια του Αγίου Πνεύματος. Αυτά που δίδαξαν οι Απόστολοι και Ιεραπόστολοι, βάρβαροι αυτοί, απολίτιστοι, δεν μπορούσαν να τα δουν και να τα καταλάβουν γραπτά. Δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όμως αυτά γράφτηκαν μέσα στις καρδιές τους. Πως γράφτηκαν; Γράφτηκαν λέει με το Άγιο Πνεύμα και μάλιστα στην συνέχεια του κειμένου γράφει ο Ειρηναίος εάν κάποιος σε αυτούς τους βαρβάρους που έγιναν Χριστιανοί πει λόγο αιρετικό αμέσως τον αντιλαμβάνονται κλείνουν τα αυτιά τους και δεν ανέχονται να ακούσουν αυτούς που λένε τέτοια λόγια.
Πολλοί νομίζουν ότι βαδίζουν στον σωστό δρόμο όσο αναφορά την οδό της Θεογνωσίας, άλλοι τους κατηγορούν ότι είναι λάθος ο δρόμος που έχουν πάρει.
Εμείς σαν Ορθοδοξία έχουμε υιοθετήσει κάποιους δρόμους σχετικούς πάνω στο θέμα των σχέσεων ανθρώπου και Θεού και φρονούμε ότι οι δρόμοι αυτοί που έχουμε διαλέξει είναι ορθοί. Είναι όμως ανάγκη να παρουσιάσουμε και τους λόγους για τους οποίους θεωρούμε σωστό το δρόμο που βαδίζουμε. Όλα όσα έχει προσφέρει ο Θεός στους ανθρώπους, όλες τις αλήθειες που έχει προσφέρει ο ουρανός στην Γη, τις ονομάζουμε Θεία αποκάλυψη. Και για εμάς τους Ορθοδόξους οι Θείες αλήθειες, οι διδασκαλίες που προέρχονται απ τον Θεό, από τον ουρανό, γίνονται προσιτές με δυο τρόπους, με την Αγία Γραφή και με την Ιερά Παράδοση. Αυτή είναι μια θέση που ακολουθεί η Ορθόδοξη εκκλησία, ορισμένοι δεν την δέχονται αυτήν την θέση γι αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να διευκρινίσουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε με την Αγία Γραφή και με την Ιερά Παράδοση γνωρίζουμε την Θεία αποκάλυψη. Καταρχήν, όταν λέμε Ιερά Παράδοση εννοούμε τις διδασκαλίες του Κυρίου και των Αποστόλων που μεταδόθηκαν προφορικώς στους Χριστιανούς, που γράφτηκαν μέσα στις καρδιές των Χριστιανών με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος και που με την καθοδήγηση των ποιμένων που διαδέχτηκαν τους Αποστόλους διαμορφώθηκαν σε καθολικό φρόνημα και σε ενιαία συνείδηση της Εκκλησίας.
Εάν θελήσουμε να ξεφυλλίσουμε ένα θεολογικό εγχειρίδιο, να βρούμε κάποιον ορισμό συστηματικό της Ιεράς Παραδόσεως, μπορούμε να ακούσουμε το εξής: λέγοντας Ιερά Παράδοση εννοούμε το σύνολο των Θείων της πίστεως αληθειών, που αρχικά μεν από τον Κύριο και τους Αποστόλους παραδόθηκαν προφορικά στους πιστούς στην Εκκλησία, στην συνέχεια δε, διδάσκονταν ανελλιπώς δια μέσου των αιώνων από την Εκκλησία και εν μέρη διατυπώθηκαν αυθεντικά από τις Οικουμενικές Συνόδους και από τις τοπικές που επικυρώθηκαν από Οικουμενικές και εν μέρη φέροντες την κοινή πίστη και συνείδηση της Εκκλησίας και παριελείφτηκαν σε μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά κείμενα, στα συγγράμματα των Πατέρων και σε αυτά ακόμη τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας.
Για εμάς τους Ορθόδοξους η αξία της Ιεράς Παραδόσεως είναι μεγάλη, είναι ισόκυρος, ισοβαρής, ισοστάσιος με την Αγία Γραφή.
Ενδεικτικά σας αναφέρω ένα χωρίο Β' Θεσ. β' 14 στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι᾿ ἐπιστολῆς ἡμῶν. Με το δια λόγου δηλώνεται τα προφορικά με το δι’ επιστολής δηλώνεται τα γραπτά και αυτά τηρούνται παράλληλα το ένα προς το άλλο, είναι ισοστάσιος η αξία της Ιεράς Παραδόσεως ως προς την αξία της Αγίας Γραφής. Κάποτε ενθυμούμε με βρήκε ένας Χριστιανός και μου λέει: πάτερ την Αγία Γραφή την έχω, θέλω να αγοράσω και την Ιερά Παράδοση. Του λέω η Ιερά Παράδοση δεν είναι κανένα βιβλίο να πας στο βιβλιοπωλείο να το αγοράσεις.
Η Ιερά Παράδοση είναι σκόρπια μέσα σε αναρίθμητα βιβλία. Η Θεία Λειτουργία είναι μια κύρια πηγή της Ιεράς Παραδόσεως, εκφράζει την πίστη της Ορθοδόξου Εκκλησίας δια μέσου των αιώνων. Επίσης την Ιερά Παράδοση την βρίσκουμε στα αρχαία σύμβολα της πίστεως, στις διάφορες Εκκλησίες την αρχαία εποχή όταν επρόκειτο κάποιος να βαπτιστεί έπρεπε να ομολογήσει κάποιο πιστεύω, εμείς βέβαια έχουμε το γνωστό πιστεύω που λέμε, αλλά μέχρι να φτάσει η Εκκλησία να έχει το κοινώς αποδεκτό και ομοιόμορφο, προηγουμένως είχε διάφορα σύμβολα. Όλα αυτά τα βαπτισματικά σύμβολα περιέχουν μέσα την Ιερά Παράδοση.
Επίσης πηγές της Ιεράς Παραδόσεως είναι τα συγγράμματα των αρχαίων μεγάλων πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, όπως είναι ο Κλήμης Ρώμης, ο Ιγνάτιος, ο Ιουστίνος, ο Ειρηναίος, ο Ιππόλυτος, ο Κυπριανός και αργότερα ο Μέγας Αθανάσιος ο Μέγας Βασίλειος ο Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος και λοιπά.
Όταν δε σε ένα θέμα πολύ ας πούμε σημαντικό υπάρχει και συμφωνία των πατέρων, Consensus Patrum, αυτό μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι είναι αλάθητη η διδασκαλία αυτή που μας παρέχεται από την Ιερά Παράδοση, όταν βέβαια λέμε συμφωνία Πατέρων δεν το βλέπουμε το θέμα με μαθηματική έννοια αλλά με ηθική έννοια.
Επίσης πηγές της Ιεράς Παραδόσεως είναι οι όροι των Οικουμενικών Συνόδων, όταν λέμε όρους εννοούμε τις δογματικές αποφάσεις. Και μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνουμε και το σύμβολο της Πίστεως καθώς και στους όρους των τοπικών συνόδων που επικυρώθηκαν από Οικουμενικές Συνόδους και γενικά όλα τα λατρευτικά κείμενα της Εκκλησίας όλα τα λειτουργικά κείμενα, φερ’ ειπείν ας πάρουμε το κείμενο που αναφέρετε για την λειτουργία του βαφτίσματος, όλα αυτά αποτελούν πηγές της Ιεράς Παραδόσεως, καθώς επίσης και η ομολογία της Εκκλησίας. Εάν πάρουμε την έννοια Ιερά Παράδοση με μια κάπως ευρύτερη έννοια, να μην την περιορίσουμε μόνο στην διδασκαλίες, μπορούμε να πούμε ότι εκτός από αυτές τις γραπτές πηγές που αναφέραμε, η Ιερά Παράδοση έχει αποθησαυριστεί στα γενικώς και καθολικώς επικρατήσαντα Εκκλησιαστικά έθιμα, στην λατρευτική ζωή της Εκκλησίας, στην εικονογραφία της Εκκλησίας, στην εν γένει ζωή στο πολίτευμα και στην πράξη της Εκκλησίας, στην κοινή πιστή, αντίληψη και συνείδηση στο κοινό φρόνημα της εκκλησίας, ιδιαζόντως στην συνείδηση των θεοφόρων, των θεουμένων, των αγιασμένων μελών της Εκκλησίας, των πνευματοφόρων, οι οποίοι έχουν μέσα τους το Άγιο Πνεύμα.
Έχουν το ίδιο Άγιο Πνεύμα το οποίο με την ενέργεια του, κατέγραψε στις καρδιές των Χριστιανών, που αποτέλεσαν την πρώτη εκκλησία, όσες διδασκαλίες ο Κύριος και οι Απόστολοι τους μετέδωσαν προφορικώς.
Η Αγία Γραφή εν σχέση με αυτό που λέμε Ιερά Παράδοση, είναι ένα τμήμα της Ιεράς Παραδόσεως. Ας σταθούμε στα 4 Ευαγγέλια. Τα Ευαγγέλια παρουσιάζουν την ζωή την δράση τα κηρύγματα του Χριστού, μήπως παρουσιάζουν όλα όσα έχουν σχέση με τον Χριστό; Όχι είναι ένα τμήμα. Από όσα προφορικά γνώριζαν οι πολυάριθμοι μαθητές του Χριστού γι αυτό στο χωρίο Ιωάννης κα’ 25 διαβάζουμε ἔστι δέ καί ἄλλα πολλά ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐάν γράφηται καθ᾿ ἕν, οὐδέ αὐτόν οἶμαι τόν κόσμον χωρῆσαι τά γραφόμενα βιβλία. Κάτι λίγα έχουμε γράψει εδώ, εάν τα γράφαμε όλα, έπρεπε να είναι τόσα βιβλία που να μην τα χωρεί ο κόσμος.
Ο ίδιος ο Κύριος δεν μας άφησε τίποτα γραπτό. Επίσης ορισμένοι απόστολοι δεν μας άφησαν κανένα γραπτό, όπως ο απόστολος Ανδρέας, ο Θωμάς, Φίλιππος και λοιπά. Άλλοι απόστολοι μας άφησαν ολίγα από τα πολλά που κήρυξαν. Ο απόστολος Παύλος εργάστηκε στην Έφεσο 3 χρόνια "τριετίαν όλην" λέει και έχει αφήσει την προς Εφεσίους Επιστολή η οποία παρακαλώ διαβάζεται μέσα σε 10 λεπτά. Καλά 3 χρόνια που δίδασκε όλα αυτά που δίδασκε μπορεί να περιοριστούν μέσα σε ένα κείμενο που διαβάζεται σε δέκα λεπτά;
Αν πλησιάσουμε κάποιον και του κάνουμε την εξής ερώτηση: όσα λόγια γνωρίζουμε από τον Χριστό όλα αυτά τα λόγια που υπάρχουν; Ε, θα μας πει υπάρχουν στα 4 Ευαγγέλια. Άλλα λόγια που να είπε ο Χριστός υπάρχουν πουθενά; Θα μας πει όχι. Και όμως…
Η θεολογική επιστήμη κάνει ειδικό λόγο για τα λεγόμενα άγραφα, όχι τα Άγραφα το βουνό, είναι τα άγραφα λόγια, δηλαδή λόγια που αυτά είπε ο Χριστός όταν ήταν εδώ στην Γη και είχε την δημόσια δράση του τα οποία όμως δεν υπάρχουν στα 4 Ευαγγέλια. Και πως αυτά τα μάθαμε; από την προφορική παράδοση.
Ένα δε άγραφο λόγιον, το περισώζει και το βιβλίο των Πράξεων. Κάνει μια ομιλία ο Απόστολος Παύλος, αυτή η ομιλία υπάρχει στο βιβλίο των Πράξεων, και εκεί αναφέρει κάποιο λόγο που είπε ο Χριστός και ο οποίος λόγος δεν υπάρχει στα Ευαγγέλια.
Ο Απόστολος Παύλος όταν ζούσε δεν παρακολούθησε τα κηρύγματα, δεν ήξερε τι έλεγε ο Χριστός. Στα Ευαγγέλια δεν υπάρχει αυτός ο λόγος. Που τον βρήκε και τον έγραψε ο απόστολος Παύλος; Από την προφορική παράδοση της Εκκλησίας.
Να δούμε ποιος είναι αυτός ο λόγος, Πράξεις κ' 35 ομιλεί ο απόστολος Παύλος: μνημονεύειν τε τῶν λόγων τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ, ὅτι αὐτὸς εἶπε· μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν. Θυμηθείτε τον Χριστό που έλεγε μακάριο να δίνεις παρά να παίρνεις.
Αυτό είναι ένα λόγιον άγραφο του Χριστού, δεν υπάρχει στα 4 Ευαγγέλια, μας το περιέσωσε ο απόστολος Παύλος. Λοιπόν βλέπουμε ότι δεν μπορούμε να περιοριστούμε στα γραπτά, υπάρχουν και τα προφορικά, υπάρχουν αυτά που είναι στην παράδοση της Εκκλησίας είναι και κάτι το ευρύτερο, ενώ τα γραπτά είναι κάτι το στενότερο, ένα τμήμα.
Στην πρώτη πρώτη, στην αρχέγονη, στην πρωτογενή Χριστιανική εκκλησία δεν υπήρχε κάποιος γραπτός κανόνας πίστεως, ότι εγώ που είμαι Χριστιανός πιστεύω το α, το β, το γ και το δ, όλα δούλευαν με τον προφορικό λόγο.
Για ένα χρονικό διάστημα υπήρχε Χριστιανισμός, υπήρχε Χριστιανική Εκκλησία, χωρίς να υπάρχει κανένα γραπτό κείμενο. Σιγά σιγά παρουσιάστηκαν τα γραπτά κείμενα.
Το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο παρουσιάστηκε γύρω στο 90 μΧ, η Αποκάλυψη γράφτηκε στο 95 μΧ μέχρι το 52 μΧ δεν υπήρχε κανένα γραπτό κείμενο.
Το 52 παρουσιάστηκε το πρώτο κείμενο της Καινής Διαθήκης, η Α’ προς Θεσσαλονικείς, δεν υπήρχε κανένα βιβλίο, υπήρχε μόνο η προφορική διδασκαλία των αποστόλων.
Αλλά και όταν ακόμη γράφτηκαν όλα τα βιβλία, αυτά δεν είχαν μεταδοθεί σε όλες τις Εκκλησίες, ήταν και δύσκολο να φτάσουν σε όλες τις Εκκλησίες όλα τα γραπτά κείμενα.
Επίσης ορισμένα βιβλία για πολλούς και ποικίλους λόγους, δεν είχαν γίνει αποδεκτά από ορισμένες εκκλησίες. Αυτό συνέβαινε με τα εξής επτά βιβλία, με την Προς Εβραίους Επιστολή, με την Αποκάλυψη, με την Ιακώβου, του Ιούδα, την Β Πέτρου, και την Β και Γ Ιωάννου. Αυτά τα 7 βιβλία ορισμένες Εκκλησίες ακόμη δεν τα είχαν υιοθετήσει, υπήρχαν διάφοροι λόγοι και διάφορες αμφισβητήσεις. Μάλιστα η Αποκάλυψη του Ιωάννου και στα μέρη της Εκκλησίας της Συρίας και στην Δύση άργησε πάρα πολύ να υιοθετηθεί ως γνήσιο βιβλίο θεόπνευστο και έληξε το θέμα με την Αποκάλυψη τον πέμπτο αιώνα.
Με τον 32 κανόνα της εν Καρθαγένη Συνόδου, το 410, έληξε το θέμα με την Αποκάλυψη.
Είπαμε στην Συρία δεν την δέχονταν την Αποκάλυψη του Ιωάννου. Εάν διαβάσετε όλα τα έργα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου δεν υπάρχει καμία παραπομπή στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Δηλαδή ορισμένα βιβλία θεόπνευστα, άργησαν να μπουν μέσα στην ζωή της Εκκλησίας. Να πούμε ένα απλό και κάπως χαριτωμένο.
Οι απόστολοι και οι άλλοι μαθητές που ακολουθούσαν τον Χριστό, οι μαθητές και οι μαθήτριες του Χριστού, έλεγαν το Πάτερ ημών ή δεν το έλεγαν; Φυσικά το έλεγαν.
Περίμεναν αυτοί να έρθει ο Ματθαίος να γράψει το Ευαγγέλιο και στο Ευαγγέλιο να γράψει και το Πάτερ ημών και από τότε να αρχίζουν να λένε το Πάτερ ημών; Όχι φυσικά.
Από την στιγμή που τους είπε ο Χριστός να λένε το Πάτερ ημών αυτοί το έλεγαν και αργότερα μεν το έγραψε ο Ματθαίος, ωστόσο μέχρι να το γράψει συντηρούνταν με την προφορική εντολή, με την προφορική διδασκαλία.
Η Ιερά Παράδοση, η προφορική διδασκαλία, προϋπήρχε από τα γραπτά κείμενα. Αργότερα είχαμε τα γραπτά ή και σε πολλές περιπτώσεις δεν είχαμε και καθόλου γραπτά.
Ας δούμε μια ματιά όχι μόνο στην εκκλησία της Καινής Διαθήκης αλλά και την εκκλησία της Παλαιάς Διαθήκης. Θα δούμε ότι πρώτα έχουμε τα προφορικά και αργότερα γίνεται η καταγραφή και σε μερικές περιπτώσεις δεν έχουν καταγράφει, τι εννοώ; Ας πάμε στους αρχαίους δικαίους. Έχουμε αρχαίους αγίους δικαίους όπως είναι ο Άβελ, ο Σήθ, ο Ενώχ, ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ και λοιπά. Δεν μου λέτε αυτοί είχαν καμία Αγία Γραφή και έπρεπε να διαβάζουν την Αγία Γραφή για να σωθούν; Όχι φυσικά.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος οὐ διὰ γραμμάτων διελέγετο (ο Θεός) ἀλλ᾿ αὐτὸς (ο Θεός) δι᾿ ἑαυτοῦ καθαρὰν εὑρίσκων αὐτῶν τὴν διάνοιαν. Ο Θεός, λέει, επικοινωνούσε απευθείας με αυτούς τους ανθρώπους διότι είχαν καθαρό νου. Και φυσικά δεν υπήρχαν τότε ιερά κείμενα. Ένα από τα πιο αγιασμένα πρόσωπα της παλαιάς εποχής είναι ο Ιώβ, ο οποίος μάλιστα Ιώβ δεν ήταν και Ισραηλίτης ήταν Ιδουμαίος, δεν καταγόταν από τον Ιακώβ αλλά από τον Ησαύ. Αυτός που έφτασε σε τέτοια ύψη αγιότητας, είχε κάποιο άγιο βιβλίο να το διαβάζει και βάση αυτού να αγιάσει ; Όχι φυσικά.
Μέχρι την εποχή του Μωυσέως δεν υπήρχαν ιερά βιβλία.
Ο κανόνας της Παλαιάς Διαθήκης, όλα τα βιβλία που αποτελούν την Παλαιά Διαθήκη, αποκρυσταλλώθηκε τον 2 πΧ αιώνα και πήρε την τελική του μορφή τον 2 μΧ αιώνα. Μάλιστα μερικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης όπως η Έξοδος, οι Ψαλμοί, άργησαν να απαρτιστούν, συναρμολογήθηκαν αργά αργά.
Όπως είπε κάποιος, όπως συνήθως κτίζονται οι Καθεδρικοί ναοί για την ανέγερση των οποίων εργάζονται κατά σειράν γενεές. Στο Ψαλτήρι εάν μετρήσουμε πόσα χρόνια πέρασαν από τότε που μπήκε ο πρώτος Ψαλμός και από τότε που μπήκε ο τελευταίος, γιατί δεν είναι όλοι οι Ψαλμοί του Δαυίδ είναι και πολλών άλλων, είναι του Σολομώντος, είναι και του Ασάφ και λοιπά, μεσολαβούν 800 χρόνια. Δηλαδή είναι ορισμένα βιβλία που δεν απαρτίστηκαν αμέσως να πάρουν την τελική τους μορφή.
Τώρα να θυμηθούμε λίγο και τον Ειρηναίο. Μας λέει κάτι πολύ εντυπωσιακό και έχει σχέση με το θέμα μας για τους βαρβάρους λαούς της Ευρώπης.
Κατά τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες βάρβαροι λαοί στην Ευρώπη δέχτηκαν τον Χριστιανισμό και μπήκαν μέσα στην Χριστιανική Εκκλησία και ζούσαν πραγματική Χριστιανική ζωή. Και ζούσαν μόνο με τις προφορικές διδασκαλίες των Αποστόλων και Ιεραποστόλων. Γιατί; Ήταν απολίτιστοι, δεν γνώριζαν ανάγνωση και γραφή. Και να τους πήγαινες βιβλίο αυτοί δεν ήξεραν ούτε να γράψουν ούτε να διαβάσουν.
Και πως αναπτυσσόταν η ζωή τους η πνευματική, η Χριστιανική; Βάση της προφορικής διδασκαλίας. Ο Άγιος Ειρηναίος έχει αφήσει ένα βιβλίο που λέγετε Έλεγχος της Ψευδώνυμου Γνώσεως , εκεί λοιπόν στο Τρίτο Βιβλίο αναφέρει κάτι που σώζετε στην Λατινική. Είναι πάρα πολύ ωραίο αυτό, θα το πούμε Λατινικά: multæ gentes barbarorum, δηλαδή πολλά έθνη βαρβαρικά, eorum qui in Christum credunt, από αυτούς που πίστεψαν τον Χριστό, sine Charta et atramento, χωρίς χαρτί και μελάνι, scriptam habentes per Spiritum in cordibus suis salutem, et veterem traditionem, αυτοί λέει, έχουν γραπτή μέσα στις καρδιές τους, την αρχαία και σωτήρια παράδοση, per Spiritum, με το Πνεύμα, με το Άγιο Πνεύμα, diligenter custodientes, και επιμελώς την φυλάττουν, την διατηρούν μέσα τους. Αυτή η φράση είναι πάρα πολύ ωραία: scriptam habentes per Spiritum in cordibus suis, δηλαδή, έχουν γραμμένη την παράδοση, in cordibus suis, μέσα στις καρδιές τους, per Spiritum, δια του Αγίου Πνεύματος. Αυτά που δίδαξαν οι Απόστολοι και Ιεραπόστολοι, βάρβαροι αυτοί, απολίτιστοι, δεν μπορούσαν να τα δουν και να τα καταλάβουν γραπτά. Δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση και όμως αυτά γράφτηκαν μέσα στις καρδιές τους. Πως γράφτηκαν; Γράφτηκαν λέει με το Άγιο Πνεύμα και μάλιστα στην συνέχεια του κειμένου γράφει ο Ειρηναίος εάν κάποιος σε αυτούς τους βαρβάρους που έγιναν Χριστιανοί πει λόγο αιρετικό αμέσως τον αντιλαμβάνονται κλείνουν τα αυτιά τους και δεν ανέχονται να ακούσουν αυτούς που λένε τέτοια λόγια.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου