Παν ρήμα αργόν

Α'  Χαιρετισμοί, Αγίων Χρυσάνθου και Δαρείας των μαρτύρων

 

Ρήμα αργόν

Ο Χριστός σε κάποια στιγμή της επίγειας πορείας του συνομιλώντας με τους Φαρισαίους κάνει λόγο για ρήμα αργόν, ας δούμε το απόσπασμα.
γεννήματα ἐχιδνῶν, πῶς δύνασθε ἀγαθὰ λαλεῖν πονηροὶ ὄντες; ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ. ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει ἀγαθά, καὶ ὁ πονηρὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει πονηρά. λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως· ἐκ γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ καὶ ἐκ τῶν λόγων σου καταδικασθήσῃ. Ματθ. 12,34 Απόγονοι από φαρμακερές οχιές, μπορείτε εσείς ποτέ να πείτε λόγους αγαθούς εφόσον είσαστε πονηροί; Το στόμα αντλεί και μιλά πάντοτε από εκείνα που εκχειλίζουν από την καρδία. Ο αγαθός άνθρωπος βγάζει πάντοτε αγαθούς λόγους από τον αγαθό θησαυρό της καρδίας του, στην αντίθετη πλευρά ο πονηρός άνθρωπος βγάζει πονηρά και βλάσφημα λόγια από τον πονηρό θησαυρό. Σας λέω ότι για κάθε λόγο αργό που θα πουν οι άνθρωποι θα λογοδοτήσουν κατά την ημέρα της Κρίσεως διότι από τα λόγια σου θα δικαιωθείς και από τα λόγια σου θα καταδικαστείς.

Τι σημαίνει αυτός ο λόγος του Χριστού; 

Ότι θα δώσει λόγο για κάθε συκοφαντία; Για κάθε κρίση που δεν έρχεται από αποδείξεις; Για κάθε επιπόλαιο λόγο; Για κάθε λόγους οι οποίοι δεν είναι ψυχωφελείς; 

Τι ακριβώς εννοεί η φράση αργόν ρήμα;

Αυτή η πρόταση του Χριστού εντάσσεται στην διδασκαλία της φυλακής των αισθήσεων, την διδαχή προς εμάς ότι πρέπει όλες τις αισθήσεις να τις προσέχουμε και να τις έχουμε δρομολογήσει προς δόξαν Θεού. Στην Γραφή βλέπουμε σε πάμπολλα μέρη την διδαχή της φύλαξης των αισθήσεων, αυτιά, μάτια, ακοή μα και σκέψη πρέπει να φυλάγονται και να δρομολογούνται σύμφωνα με τις εντολές. 

Ας δούμε ορισμένα χωρία: 

Οὐ παραδέξῃ ἀκοὴν ματαίαν. Εξ. 23,1 Δεν θα αποδεχθείς αναπόδεικτη κατηγορία.

πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν, ἐκ γὰρ τούτων ἔξοδοι ζωῆς. περίελε σεαυτοῦ σκολιὸν στόμα καὶ ἄδικα χείλη μακρὰν ἀπὸ σοῦ ἄπωσαι. οἱ ὀφθαλμοί σου ὀρθὰ βλεπέτωσαν, τὰ δὲ βλέφαρά σου νευέτω δίκαια. Παρ. 4,23-25 Με κάθε προσοχή φύλαγε την καρδία σου, διότι από το περιεχόμενό της αναβλύζουν τρόποι ζωής. Αφαίρεσε και πέταξε από τον εαυτό σου το δόλιο και διεστραμμένο στόμα. Πέταξε μακρυά από εσένα τα χείλη που βγάζουν αδικίες εναντίον των άλλων. Τα μάτια σου να βλέπουν πάντοτε το σωστό και δίκαιο ακόμη και τα νεύματα των βλεφάρων σου ας είναι δίκαια.

μή σε νικήσῃ κάλλους ἐπιθυμία, μηδὲ ἀγρευθῇς σοῖς ὀφθαλμοῖς, μηδὲ συναρπασθῇς ἀπὸ τῶν αὐτῆς βλεφάρων· Παρ. 6,25 Πρόσεχε να μη σε νικήσει η επιθυμία και παγιδευθείς και πορνεύσεις με τα ίδια σου τα μάτια.

Διαθήκην ἐθέμην τοῖς ὀφθαλμοῖς μου καὶ οὐ συνήσω ἐπὶ παρθένον. Ιωβ. 31,1 Συμβόλαιο έκανα στα μάτια μου ώστε ποτέ να μη παρατηρώ με πονηρή επιθυμία τις γυναίκες.
οἱ καθεύδοντες ἐπὶ κλινῶν ἐλεφαντίνων καὶ κατασπαταλῶντες ἐπὶ ταῖς στρωμναῖς αὐτῶν καὶ ἔσθοντες ἐρίφους ἐκ ποιμνίων καὶ μοσχάρια ἐκ μέσου βουκολίων γαλαθηνά, οἱ ἐπικροτοῦντες πρὸς τὴν φωνὴν τῶν ὀργάνων, ὡς ἑστηκότα ἐλογίσαντο καὶ οὐχ ὡς φεύγοντα· οἱ πίνοντες τὸν διυλισμένον οἶνον καὶ τὰ πρῶτα μῦρα χριόμενοι καὶ οὐκ ἔπασχον οὐδὲν ἐπὶ τῇ συντριβῇ Ἰωσήφ. Αμ. 6,4-6. Φέρατε την οργή του Κυρίου επάνω σας εσείς οι οποίοι κοιμάστε πάνω σε πολυτελή κρεβάτια από ελεφαντόδοντο και σπαταλάτε λεφτά για στρώματα και πολυτελή σκεπάσματα, εσείς οι οποίοι τρώτε εκλεκτά ερίφια και μοσχαράκια γάλακτος. Χτυπάτε παλαμάκια διασκεδάζοντας με τους ήχους των μουσικών οργάνων και θεωρείτε όλες τις διασκεδάσεις μόνιμες και όχι παροδικές. Πίνετε εκλεκτό ποτό και αρωματίζεστε με ακριβά αρώματα και δεν σας ενδιαφέρει καθόλου η επικείμενη καταστροφή του λαού εξ αιτίας της διαφθοράς.

Επίκαιρο σε όλες τις εποχές αυτό το απόσπασμα και βλέπουμε την Γραφή να μας διδάσκει ότι η φυλακή των αισθήσεων και η μνήμη θανάτου φέρνει Θεϊκή ευλογία και στο άτομο αλλά και στο έθνος. Στην αντίθετη πλευρά η αμαρτία η κραιπάλη και η άρνηση Θεού οδήγησε στην απομάκρυνση του και επέφερε τον θάνατο από εισβολείς όπως μας λέει ο προφήτης. Και δεν είπε μην φας ποτέ ψητό ή μην πας ποτέ σε γιορτή ή μην είσαι χαρούμενος αλλά καταδικάζει το φάγωμεν πίωμεν αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν διότι προσθέτει καὶ οὐχ ὡς φεύγοντα·.
Καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου Μνήματα τῆς ἐπιθυμίας, ὅτι ἐκεῖ ἔθαψαν τὸν λαὸν τὸν ἐπιθυμητήν. Αρ. 11,34 Δόθηκε στον τόπο εκείνο το όνομα "μνήματα της επιθυμίας", γιατί εκεί έθαψαν πολλούς από τον λαίμαργο αυτόν λαό. Με την λέξη λαὸν εννοεί τους Ισραηλίτες και το λεχθέν κάνει λόγο για την περίπτωση κατά την οποία στην έρημο παραπονέθηκαν ότι ήταν καλύτερα στην σκλαβιά γιατί εκεί έτρωγαν φαγητά.
κλῖνον τὴν καρδίαν μου εἰς τὰ μαρτύριά σου καὶ μὴ εἰς πλεονεξίαν. ἀπόστρεψον τοὺς ὀφθαλμούς μου τοῦ μὴ ἰδεῖν ματαιότητα, ἐν τῇ ὁδῷ σου ζῆσόν με. Ψαλ. 118,36-37 Κάνε Κύριε την καρδία μου να αισθάνεται κλίση στις εντολές σου και όχι στην πλεονεξία. Στρέψε αλλού τα μάτια της ψυχής μου για να μη δω και επιθυμήσω τα μάταια και επιβλαβή του κόσμου αυτού. Βοήθησέ με να πορεύομαι σε όλη μου την ζωή τον δρόμο των εντολών σου. Εδώ όπως βλέπουμε έχουμε αίτηση για φυλακή αισθήσεων.

Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸν ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. Ματθ. 5,28. Εγώ όμως σας λέγω ότι όποιος βλέπει γυναίκα με επιθυμία για αμαρτία ήδη με αυτή την ματιά διέπραξε την μοιχεία μέσα στην καρδία του.

γνοὺς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· τί διαλογίζεσθε ἐν ἑαυτοῖς, ὀλιγόπιστοι, ὅτι ἄρτους οὐκ ἐλάβετε; Ματθ. 16,8 Ο Ιησούς ως παντογνώστης είδε τις σκέψεις των μαθητών και τους είπε: γιατί λέτε από μέσα σας ολιγόπιστοι "δεν πήραμε μαζί μας άρτους" και ανησυχείτε; Ο Χριστός μας νουθετεί περί φυλακής σκέψεως αλλά και ότι αυτή μας προλαμβάνει από περαιτέρω πτώση διότι αν αφεθεί ο άνθρωπος χωρίς φυλακή των αισθήσεων και τήρηση των εντολών τότε από τα μικρά περιέρχεται στα μεγαλύτερα παραπτώματα.
ἐκ γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι. Ματθ. 15,19 Διότι από την καρδιά βγαίνουν αμαρτωλές σκέψεις και επιθυμίες, φόνοι, μοιχείες, πορνείες, κλοπές, ψευδομαρτυρίες, βλασφημίες αλλά και πορνείες, πλεονεξίες, αισχρότητες, μωρολογίες, αστεία, βλαστήμιες, ρυπαρά λόγια. Όπως συμπληρώνει ο μαθητής πορνεία δὲ καὶ πᾶσα ἀκαθαρσία ἢ πλεονεξία μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, καθὼς πρέπει ἁγίοις, καὶ αἰσχρότης καὶ μωρολογία ἢ εὐτραπελία, τὰ οὐκ ἀνήκοντα, ἀλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία. Εφ. 5,3-4 Πορνεία, κάθε σαρκική ακαθαρσία, κακή επιθυμία για τα υλικά αγαθά, δεν πρέπει ούτε καν να ονομάζεται μεταξύ σας, όπως άλλωστε αρμόζει σε ανθρώπους που έχουν αγιασθεί από τον Θεό και προχωρούν στην αγιότητα. Επιπλέον δεν πρέπει ούτε και να αναφέρεται μεταξύ σας αισχρότητα και μωρολογία, αστειολογία, βρισιές και λόγια που δεν ταιριάζουν στους Χριστιανούς, αλλά πρέπει να υπάρχει σε εσάς προσευχή ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας στον Θεό.
πᾶς λόγος σαπρὸς ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μὴ ἐκπορευέσθω, ἀλλ᾿ εἴ τις ἀγαθὸς πρὸς οἰκοδομὴν τῆς χρείας, ἵνα δῷ χάριν τοῖς ἀκούουσι. Εφ. 4,29 Κάθε ρυπαρός λόγος ας μη βγαίνει ποτέ από το στόμα σας, αλλά αντιθέτως να βγαίνει κάθε καλός λόγος κατάλληλος να οικοδομεί την ανάγκη που παρουσιάζεται για να δώσει χάρη σε αυτούς που τον ακούν. 

ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν, μὴ κώμοις καὶ μέθαις, μὴ κοίτας καὶ ἀσελγείαις, μὴ ἔριδι καὶ ζήλῳ Ρωμ. 13,13 Ας ζούμε με ευπρέπεια και σεμνότητα, όπως εκείνος που περιπατεί κατά το διάστημα της ημέρας. Όχι με αμαρτωλά φαγοπότια και μεθιές, ούτε με πράξεις αισχρές, ούτε με φιλονικίες και ζηλοφθονίες. Ο Χριστιανός είναι γιος του Φωτός και γιος ημέρας, περπατάει στην ημέρα, ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε·, στην αντίθετη πλευρά ο αμαρτωλός είναι γιος του σκότους.

Ο Χριστός στο Ματθ. 12,36 μας διδάσκει την φύλαξη των αισθήσεων. 

Η πρόταση εντάσσεται στην διδασκαλία της φυλακής των αισθήσεων και λέει στους Φαρισαίους που τον συκοφαντούν το εξής: ότι εφόσον για κάθε μάταιο λόγο που θα πουν οι άνθρωποι θα λογοδοτήσουν κατά την ημέρα της Κρίσεως, πόσο μάλλον περισσότερο θα γίνει αυτό για τα συκοφαντικά λόγια και αυτών αλλά και όλων. Από την συνεχή μη φύλαξη των αισθήσεων και έτσι από την μη καρδίαν καθαρὰν προήλθαν τα συκοφαντικά λόγια των Φαρισαίων. Οι δε μαθητές είχαν σκέψη για μέριμνα άρτων ενώ όχι μόνο ήταν μαζί με τον Θεό αλλά είχαν δει προηγουμένως τον χορτασμό πέντε χιλιάδων με λίγα ψάρια και ψωμιά. Από την εντός του νου σκέψη θα ερχόταν έπειτα και ρήμα αργόν, δηλαδή λόγοι απιστίας. Επειδή η φράση πᾶν ῥῆμα ἀργὸν κάνει αναφορά στην φύλαξη των αισθήσεων και του παραγόμενου λόγου και όχι μόνο στην συκοφαντία ο Χρυσόστομος την χρησιμοποιεί και με τις δύο έννοιες. Στα δυο πρώτα αποσπάσματα την εννοεί ως συκοφαντία στο τρίτο απόσπασμα την εννοεί ως λόγο μη ψυχωφελή. Όπως παρατηρούμε στο τελευταίο απόσπασμα ο άγιος λέει ότι πρέπει να έχουμε φύλαξη αισθήσεων και νου.

Έτερος δε συκοφαντηθείς παρά τοις πολλοίς πονηράν εκτήσατο δόξαν, και τούτο αυτό την ψυχήν οδυνά και κατεσθίει διηνεκώς· εισελθών ακούσας ότι Μακάριοί ἐστε, ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς, καὶ εἴπωσι καθ' ὑμῶν πᾶν πονηρὸν πρᾶγμα ψευδόμενοι· χαίρετε, καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· αποθήσεται πάσαν αθυμίαν και δέξεται πάσαν ηδονήν· σκιρτάτε γαρ και αγαλλιάσθε, φησίν, όταν εκβάλλωσιν υμίν όνομα πονηρόν. Και τους μεν κακώς ακούοντας τούτω παραμυθείσθαι τω τρόπω, τους δε κακούς λέγοντας ετέρως φοβεί λέγων, ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν, ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, δώσουσι περί αυτού λόγον, είτε αγαθόν, είτε κακόν.

 

Αλλ' εκείνος οφείλει μου βελτίων είναι, φησί. Διατί; Ότι ιερεύς εστι. Και τι σου πλέον ουκ έχει; Ουχί τους μόχθους, ουχί τους κινδύνους; ουχί την αγωνίαν; ουχί την ταλαιπωρίαν; Ταύτα τοίνυν έχων πως ου βελτίων εστι σου; Ει δε ουκ έστι βελτίων, άρα οφείλεις, ειπέ μοι, συ σαυτόν απολλύναι; Απονοίας ταύτα τα ρήματα. Πόθεν γαρ, ότι ουκ έστι σου βελτίων; Εάν κλέπτη, φησί, και ιεροσυλή. Πόθεν οίδας, άνθρωπε; τι κατά κρημνών ωθείς σαυτόν; Και συ μεν, αν είπη τις, ότι ο δείνα πορφύραν έχει, καν ειδώς ης, αποφράττεις τα ώτα, καν ελέγξαι δυνάμενος ης, αποπηδάς ευθέως και προσποιή μη ειδέναι, περιττόν κίνδυνον μη θέλων αναδέξασθαι· ενταύθα δε ου μόνον ουκ αποπηδάς, αλλά και αναδέχη περιττόν κίνδυνον. Ταύτα τα ρήματα ουκ έστιν ανεύθυνα· άκουε γαρ του Χριστού λέγοντος,  λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ρῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως·. 

 

Καθάπερ γαρ και ημείς αργύρια τοις οικέταις εμπιστεύσαντες, απάντων απαιτούμεν αυτούς λόγον, ούτω και ο Θεός, ρήματα ημίν εμπιστεύσας, ζητήσει της δαπάνης αυτών τον τρόπον. Απαιτούμεθα δε και εξεταζόμεθα μετά ακριβείας, ει μη εική μηδέ μάτην αυτά αναλώσαμεν· ου γαρ ούτως αργύριον απλώς αναλωθέν έβλαψεν, ως ρήματα εική και μάτην εξενεχθέντα και εις ουδέν δέον. Αργύριον μεν γαρ μάτην δαπανηθέν εν χρήμασι πολλάκις την ζημίαν ήνεγκε, λόγος δε απλώς προενεχθείς ολοκλήρους ανέτρεψεν οικίας, και ψυχάς απώλεσε και κατέλυσε· και των μεν χρημάτων την ζημίαν διορθώσαι πάλιν ένι, λόγον δε εκπηδήσαντα καθάπαξ ανακτήσασθαι πάλιν ουκ ένι. Και ότι λόγων δίδομεν δίκας, άκουσον τι φησίν ο Χριστός· Λέγω δὲ ὑμῖν, ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν, ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι ἐπὶ τῆς γῆς, ἀποδώσουσι λόγον περὶ αὐτοῦ ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως· Εκ γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ, καὶ ἐκ τῶν λόγων σου κατακριθήσῃ. Ου ρημάτων δε μόνον δίδομεν ευθύνας, αλλά και ακουσμάτων· οίον ει παραδέξω κατηγορίαν κατά του πλησίον ψευδή λεγομένην· Ακοή γαρ, φησί, ματαίαν μη παραδέξη. Ει δε οι δεχόμενοι ματαίαν ακοήν ουκ αν τύχοιεν συγγνώμης, οι διαβάλλοντες και κατηγορούντες ποίαν έξουσι απολογίαν; Και τι λέγω ρήματα και ακοήν, όπου γε και ενθυμημάτων ευθύνας υπέχομεν;

Παρατηρούμε τον άγιο Ιωάννη, τον μεγαλύτερο ερμηνευτή των Γραφών, να μας λέει ότι όχι μόνο για κάθε λόγο ακοή ή όραση, αλλά ακόμη και για κάθε σκέψη που δεν είναι ψυχωφελής θα δώσουμε λόγο, και ενθυμημάτων ευθύνας υπέχομεν. Είδαμε τον Χριστό να λέει στους μαθητές τί διαλογίζεσθε ἐν ἑαυτοῖς, ὀλιγόπιστοι, ὅτι ἄρτους οὐκ ἐλάβετε; Δηλαδή απαντάει στην σκέψη των μαθητών ώστε να μας διδάξει αφενός την φυλακή των αισθήσεων και αφετέρου ότι αν δεν την έχουμε τότε υπάρχει περαιτέρω πτώση.

Πρέπει λοιπόν να ενεργούμε ανάλογα διότι αν φερόμαστε λες και το να είσαι Χριστιανός μοιάζει με το να έχεις ένα χόμπι που με αυτό απασχολούμαστε ορισμένο χρόνο τότε αυτό στενοχωρεί τον Χριστό και μας βλάπτει τα μέγιστα.

Posted in Παν ρήμα αργόν