Φως Ιλαρόν, φωναίς αισίαις ή οσίαις;

 

 Φως Ιλαρόν, φωναίς αισίαις ή φωναίς οσίαις;

Απαγορεύεται αυστηρώς οποιαδήποτε αναπαραγωγή, 

ολική μερική περιληπτική κατά παράφραση ή διασκευή.

 

Αγαπητοί έχει τεθεί ένα ερώτημα το οποίο είναι εαν στον αρχαίο ύμνο Φως ιλαρόν το σωστό είναι φωναίς αισίαις ή φωνές οσίαις. Θα διαπιστώσουμε ότι αυτό που λέγεται στην Εκκλησία είναι το ορθό διότι ο Θεός δεν είναι δυνατόν να αφήσει να λέγεται κάτι λάθος το σώμα του. Ας δούμε την φράση αρχίζοντας από την λέξη φωναίς. Η φωνή στον άνθρωπο δόθηκε ώστε αυτός να δοξολογεί τον Θεό, να προσεύχεται προς τον Θεό, να προχωρά στην Θεϊκή αποκάλυψη, να γίνεται κήρυξ Κυρίου. Είναι κατάλληλο να ανατρέξουμε σε άλλους ύμνους που συνέθεσε το Άγιο Πνεύμα ώστε αφενός να δούμε ποιο το νόημα αυτού του στίχου. Ανατρέχοντας στους ύμνους που έχει η Γραφή στο Βιβλίο των Ψαλμών θα διαπιστώσουμε τις διάφορες φωνές δεήσεως, φωνῇ μου πρός Κύριον ἐδεήθην, θα δούμε τις διάφορες υμνολογικές φωνές ὑμνεῖσθαι φωναῖς. Ερευνώντας θα διαπιστώσουμε ότι αρχικά υπάρχει η δέηση, η φωνή της δεήσεως, φωνῇ μου πρός Κύριον ἐδεήθην -- ὑμνεῖσθαι, και έπειτα έχουμε τις φωνές δεήσεως όπως επί παραδείγματι την φωνή ικεσίας εκ θλίψεως και κινδύνου, Συνέσεως τῷ Δαυΐδ, ἐν τῷ εἶναι αὐτόν ἐν τῷ σπηλαίῳ· προσευχή. Φωνῇ μου πρός Κύριον ἐκέκραξα, φωνῇ μου πρός Κύριον ἐδεήθην. ἐκχεῶ ἐνώπιον αὐτοῦ τήν δέησίν μου, τήν θλῖψίν μου ἐνώπιον αὐτοῦ ἀπαγγελῶ. ἐν τῷ ἐκλείπειν ἐξ ἐμοῦ τὸ πνεῦμά μου, καὶ σὺ ἔγνως τὰς τρίβους μου· ἐν ὁδῷ ταύτῃ, ᾗ ἐπορευόμην, ἔκρυψαν παγίδα μοι κατενόουν εἰς τὰ δεξιὰ καὶ ἐπέβλεπον, καὶ οὐκ ἦν ὁ ἐπιγινώσκων με· ἀπώλετο φυγὴ ἀπ᾿ ἐμοῦ, καὶ οὐκ ἔστιν ὁ ἐκζητῶν τὴν ψυχήν μου. Δηλαδή, θερμή μεγαλόφωνη φωνή προσευχής απεύθυνα στον Κύριο. Από τα βάθη της ψυχής μου προσευχήθηκα. Θα αφήσω να χυθεί ενώπιον Θεού η αίτησή μου. Θα εξαγγείλω εμπρός σε αυτόν την θλίψη της ψυχής μου. Τώρα που εμπρός στους μεγάλους κινδύνους λιποψυχώ και κινδυνεύω να χάσω την ζωή μου, εσύ Κύριε, έχεις γνωρίσει και γνωρίζεις πόσο αθώα υπήρξε η πορεία της ζωής μου. Όμως στην ευθεία αυτήν οδό την οποία βάδισα και βαδίζω, έστησαν κρυφά παγίδα οι εχθροί μου για να με συλλάβουν. Στρέφω το βλέμμα μου στα δεξιά, παρατηρώ με προσοχή και αγωνία για να βρω βοηθό και δεν υπάρχει κανείς ο οποίος να έχει επίγνωση του κινδύνου που διατρέχω και να μπορεί να με βοηθήσει. Χάθηκε κάθε τρόπος διαφυγής από τον κίνδυνο. Κανείς πλέον, ούτε καν οι φίλοι μου, δεν φροντίζει για την σωτηρία της ζωής μου. Ψαλ. 141,2-5. Ας ανατρέξουμε και στον Ψαλμό 85, εκεί παρατηρούμε ξανά αρχικά την φωνή δεήσεως, τῇ φωνῇ τῆς δεήσεώς μου, και έπειτα την φωνή θλίψεως, ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς μου ἐκέκραξα πρός σέ, δηλαδή η δέησις είναι παρακλητική, ικετευτική. Ενώτισαι, Κύριε, τήν προσευχήν μου καί πρόσχες τῇ φωνῇ τῆς δεήσεώς μου ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς μου ἐκέκραξα πρός σέ, ὅτι ἐπήκουσάς μου. Ψαλ. 85,6-7 Άκουσε Κύριε την προσευχή μου, δώσε προσοχή στην φωνή της δεήσεώς μου. Και άλλοτε σε περίοδο θλίψεως απευθύνθηκα προς εσένα και με άκουσες. Ομοίως και τώρα Κύριε δέξου την προσευχή μου.
Ας δούμε τώρα την υμνολογική φωνή στον Ψαλμό 41, Εἰς τό τέλος· ὑπέρ τῶν υἱῶν Κορέ ψαλμός. ἐγενήθη τά δάκρυά μου ἐμοί ἄρτος ἡμέρας καί νυκτός ἐν τῷ λέγεσθαί μοι καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν· ποῦ ἐστιν ὁ Θεός σου; ταῦτα ἐμνήσθην καί ἐξέχεα ἐπ᾿ ἐμέ τήν ψυχήν μου, ὅτι διελεύσομαι ἐν τόπῳ σκηνῆς θαυμαστῆς ἕως τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος Ψαλ. 41,4-5. Πέρασα περιπέτειες και θλίψεις. Τα δάκρυά μου έγιναν για εμένα το φαγητό μου μέρα και νύχτα διότι οι εχθροί έλεγαν εναντίον μου, που είναι ο Θεός σου; Αυτόν θυμήθηκα και έκανα θερμή προσευχή. Πιστεύω ότι θα αξιωθώ της τιμής και χαράς να περάσω και πάλι από τον ιερό χώρο της θαυμαστής Σκηνής του Μαρτυρίου, από τον ιερό ναό του Θεού με φωνή αγαλλιάσεως και δοξολογίας, με εορταστικούς ψαλμούς και ύμνους. Εδώ έχουμε αρχικά την προσευχή και έπειτα βλέπουμε ότι αυτή είναι φωνή ικεσίας εκ θλίψεως ἐγενήθη τά δάκρυά μου η οποία ζητείται από τον Θεό να μεταβληθεί σε φωνή αγαλλιάσεως φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος. Λίγο αργότερα, στον Ψαλμό 46, μπορούμε να παρατηρήσουμε αυτήν την αιτηθήσα φωνή και την "δοξολογία με εορταστικούς ψαλμούς και ύμνους" να γίνεται πραγματικότητα. Εἰς τό τέλος· εἰς σύνεσιν τοῖς υἱοῖς Κορέ. Πάντα τά ἔθνη κροτήσατε χεῖρας, ἀλαλάξατε τῷ Θεῷ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως. ὅτι Κύριος ὕψιστος, φοβερός, βασιλεύς μέγας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν. Ψαλ. 46,2-3. Όλα τα έθνη προσευχηθείτε προς δόξαν Θεού με φωνή μεγάλης χαράς, ο Κύριος είναι ο Ύψιστος Θεός, φοβερός, μέγας βασιλεύς ολόκληρης της οικουμένης. Ο υπόλοιπος ψαλμός είναι δοξολογία και έχει ως εξής: ὑπέταξε λαούς ἡμῖν καί ἔθνη ὑπό τούς πόδας ἡμῶν· ἐξελέξατο ἡμῖν τήν κληρονομίαν αὐτοῦ, τήν καλλονήν Ἰακώβ, ἣν ἠγάπησεν. ἀνέβη ὁ Θεός ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος. ψάλατε τῷ Θεῷ ἡμῶν, ψάλατε, ψάλατε τῷ βασιλεῖ ἡμῶν, ψάλατε, ὅτι βασιλεύς πάσης τῆς γῆς ὁ Θεός, ψάλατε συνετῶς. ἐβασίλευσεν ὁ Θεός ἐπί τά ἔθνη, ὁ Θεός κάθηται ἐπί θρόνου ἁγίου αὐτοῦ. ἄρχοντες λαῶν συνήχθησαν μετά τοῦ Θεοῦ Ἁβραάμ, ὅτι τοῦ Θεοῦ οἱ κραταιοί τῆς γῆς σφόδρα ἐπήρθησαν. Καθώς είδαμε τις διάφορες φωνές δεήσεως, κατανοούμε τώρα ότι το λεχθέν του Πνεύματος φωναίς αισίαις είναι με διαφορετική φρασεολογία το ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος. Φωναίς αισίας σημαίνει φωνές ευχαριστήριες, φωνές αγαλλιάσεως, φωνές χαρούμενες εκ χαρμοσύνου γεγονότος, εδώ στον ύμνο του χαρμοσύνου γεγονότος της σωτηρίας του γένους. Για την ύπαρξή μας, για την οδηγία μας εκ σκότους προς το Φως Χριστό, για την σωτηρία μας εκ Πτώσεως, για την μετοχή στο Άκτιστο Φως, τα οποία περιγράφηκαν στους τρεις προηγούμενους στίχους, άξιο είναι εἰς πάντας τούς αἰῶνας να σε υμνούμε με φωνή αγαλλιάσεως και δοξολογίας, με εορταστικούς ψαλμούς και ύμνους. Το φωναίς αισίαις μπορεί να αντικατασταθεί και η πρόταση να συμπληρωθεί με το περιφραστικό λεχθέν του Πνεύματος που είδαμε στους Ψαλμούς και η πρόταση να έχει ως εξής: Ἄξιόν σε ἐν πᾶσι καιροῖς ὑμνεῖσθαι, ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος. Το Πνεύμα λέει συνεχώς τα ίδια, ορισμένες φορές λέει σχεδόν αυτολεξεί ότι έχει πει χιλιάδες χρόνια πριν. Φωναίς αισίαις ή αλλιώς ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος ή αλλιώς η ευχή της Αγίας Αναφοράς και ο επινίκιος ύμνος.
Εκεί είναι πιο εκτενείς οι φράσεις που παρέδωσε το Πνεύμα. Ἄξιον καί δίκαιον σέ ὑμνεῖν, σέ εὐλογεῖν, σέ αἰνεῖν, σοί εὐχαριστεῖν, σέ προσκυνεῖν ἐν παντί τόπῳ τῆς δεσποτείας σου ... Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος Σαβαώθ· πλήρης ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ τῆς δόξης σου. Ὡσαννά ἐν τοῖς ὑψίστοις· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. Ξέρουμε ότι ο Χριστός είπε ἐκ γάρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τό στόμα λαλεῖ. ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει ἀγαθά, καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει πονηρά. Ματθ. 12,34-35. Απόγονοι από φαρμακερές οχιές πως μπορείτε να πείτε λόγους αγαθούς εφ' όσον είσθε πονηροί; Το στόμα αντλεί και ομιλεί πάντοτε από εκείνα που εκχειλίζουν από την καρδία. Ο αγαθός βγάζει πάντοτε αγαθούς λόγους από τον αγαθό θησαυρό της καρδίας του και ο πονηρός βγάζει πονηρά και βλάσφημα λόγια από τον πονηρό θησαυρό. Το Πνεύμα λοιπόν λέγοντας φωναίς αισίας και Άξιόν σε εν πάσι καιροίς υμνείσθαι -- Υιέ Θεού ζωήν ο διδούς το οποίο σημαίνει την καρδία, χρησιμοποιεί την απόλυτη ακρίβεια στην φρασεολογία των προσευχών. Όπως παρατηρήσαμε στους Ψαλμούς δεν υπάρχει φωνή οσία στην προσευχή, υπάρχει η ευχαριστηριακή-δοξολογική φωνή και η φωνή ικετήριος. Με την πρώτη ευχαριστούμε και δοξολογούμε τον Θεό και με την δεύτερη αιτούμαστε τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών αλλά και τα ωφέλιμα επίγεια. Η προσευχή συντίθεται από τρία συστατικά, την ευχαριστία την δοξολογία και τις αιτήσεις. Φωνή δοξολογική ευχαριστιακή, φωνές αισίας. Οπότε τώρα κατανοούμε ότι το απολύτως ακριβές δεν είναι φωνή ευσεβείας, δηλαδή φωναίς οσίαις, φράση που δείχνει και την καρδία, αλλά το σωστό είναι η καρδία από όπου τό στόμα λαλεῖ, εξέρχονται τα λόγια, και έπειτα η φωνή δοξολογίας. Το απόλυτα σωστό και αυτό πο παρουσιάζει ο ύμνος είναι: καρδία οσία, ἀγαπᾷ Κύριος ὁσίας καρδίας Παρ. 22,11, καρδία ευσεβής, καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας Α' Εσδ. 1,21, η οποία παραδέχεται τον Κύριο ως σωτήρα, Υιέ Θεού ζωήν ο διδούς -- ταῦτα ἐμνήσθην καί ἐξέχεα, έχει στον νου τα θαυμάσια Κυρίου περί σωτηρίας, και έπειτα λόγος που εξέρχεται από αυτήν, φωνή δοξολογικής προσευχής. Καρδία οσία, καρδία ευσεβείας που θυμάται τα θαυμάσια Κυρίου: Άξιόν σε εν πάσι καιροίς υμνείσθαι -- Υιέ Θεού ζωήν ο διδούς -- καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας, ταῦτα ἐμνήσθην καί ἐξέχεα και εξ αυτής στόμα που έχει φωνή αγαλλιάσεως και δοξολογίας: φωναίς αισίαις -- σε δοξάζει -- ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος.
Καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας η οποία υμνεί ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος, Άξιόν σε εν πάσι καιροίς υμνείσθαι -- Υιέ Θεού ζωήν ο διδούς, φωναίς αισίαις αντίστοιχα, απόλυτη ακρίβεια. Αντιθέτως η φράση φωναίς οσίαις είναι και υποδεέστερη σε ακρίβεια αλλά και υποβίβαση της προτάσεως διότι συνιστά επανάληψη σε νόημα το οποίο ήδη έχει παρουσιαστεί διότι η καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας παρουσιάζεται με τα λόγια Άξιόν σε εν πάσι καιροίς υμνείσθαι -- Υιέ Θεού ζωήν ο διδούς. Η φράση καρδία πλήρει ευσεβείας είναι από την περιγραφή του βασιλιά Ιωσία. Καί ὠρθώθη τά ἔργα Ἰωσίου ἐνώπιον τοῦ Κυρίου αὐτοῦ ἐν καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας. Α' Εσδ. 1,21. Του βασιλιά Ιωσία ευωδόθηκαν όλα τα έργα ενώπιον του Κυρίου για την μεγάλη ευσέβεια που γέμιζε την καρδία του. Ο Ιωσίας βασίλευσε για 31 χρόνια και ήταν ο πιο ευσεβής βασιλιάς του βασιλείου Ιούδα, αγαπούσε τον Χριστό εκ καρδίας, είχε καρδίᾳ πλήρει εὐσεβείας και φυσικά δοξολογούσε τον Χριστό εν φωναίς αισίαις, δοξολογούσε ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος.

Στις προσευχές η παραδοχή αμαρτωλότητας εντάσσεται στην φωνή ικεσίας όχι όμως υπό την έννοια ικεσία για συγχώρηση αλλά ικεσία ώστε ο Θεός να μας εμπνεύσει: αίσθημα μετανοίας ⟶ αίσθημα ειλικρινούς εξομολόγησεως ⟶ πραγματική διάθεση απαλλαγής από την αμαρτία. Αυτά σε συνέχεια, προ κατά και μετά την εξαγόρευση. Η εξαγόρευση και άφεση αποκλειστικά ενώπιον του ειδικού ιερέως και όχι στο ψαλτήρι, στην προσευχή, στην εικόνα, στον σταυρό, στον αέρα.

Posted in φωναίς αισίαις ή οσίαις;, Φως Ιλαρόν