Ανάσταση σωμάτων

αγίου γέροντα Δανιήλ Γούβαλη

Στην σημερινή μας ομιλία θα έχουμε για οδηγό τον Χρυσορρόα δηλαδή τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Δεν είναι μόνο εξαίσιος ποιητής και μελωδός της Εκκλησίας μας αλλά και μέγας θεολόγος.
Ο λόγος του πάνω σε δογματικά θέματα έχει αναμφισβήτητο κύρος καθώς σε κάθε θέμα γνωρίζει την διδασκαλία των πατέρων που έζησαν τους επτά πριν από αυτόν αιώνες.
Ότι καλό υπήρχε στην παράδοση της πατερικής γραμματείας το ενέταξε την θεολογία του η οποία είναι η θεολογία της Εκκλησίας. Ο ίδιος επανειλημμένως σημειώνει ότι δεν παρουσιάζει δικό του θεολογικό σύστημα αλλά την παράδοση της Εκκλησίας.
Στο θαυμαστό δογματικό του σύγγραμμα Έκδοσης Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, το διηρημένο σε εκατό κεφάλαια, το τελευταίο κεφάλαιο τιτλοφορείται "Περί Αναστάσεως", αυτό θα έχουμε σαν χειραγωγό στην σημερινή μας ομιλία.
Καταρχήν ο Χρυσορρόας διευκρινίζει πως λέγοντας ανάσταση εννοούμε ανάσταση σωμάτων, το σώμα πεθαίνει, αυτό ανίσταται, οι ψυχές είναι αθάνατες και δεν μπορούμε να ομιλούμε για ανάσταση ψυχών, οι ψυχές θα ενωθούν πάλι με τα σώματα.
Έτσι ο άνθρωπος που διαλύθηκε, που έπεσε, θα σταθεί όρθιος το σώμα που υπέκειτο στους νόμους της φθοράς, που διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη, θα αναστηθεί άφθαρτο.
Η ανάσταση δείχνει μεταξύ άλλων την δικαιοκρισία και την σοφή πρόνοια του Θεού, διότι σε αυτήν την ζωή πολλοί δίκαιοι ταλαιπωρούνται και πολλοί άδικοι ζουν καλά.
Στην μέλλουσα ζωή στην ανάσταση είναι ορθό να συμμετέχει και το σώμα διότι τόσο στις αρετές όσο και στις αμαρτίες συμμετέχει και αυτό.
Όταν συζητούμε με διαφόρους αιρετικούς που αρνούνται την σωματική ανάσταση του ανθρώπου, που δεν παραδέχονται ότι στην μέλλουσα ζωή θα φέρουμε το ίδιο ακριβώς σώμα που έχουμε σε αυτήν την ζωή, χρησιμοποιούμε στον διάλογο κάποια χωρία και κάποιες περικοπές της Αγίας Γραφής. Στο κείμενο του Χρυσορρόα που εξετάζουμε συναντούμε και μια περικοπή που συνήθως την αγνοούν όσοι συνομιλούν περί αναστάσεως σώματος με αιρετικούς.
Ο Νώε επί ένα έτος έπλεε με την κιβωτό του μεταξύ ουρανού και Γης, μετά την έξοδο του από την κιβωτό οικοδόμησε θυσιαστήριο και προσέφερε θυσία στον Θεό κατόπιν ο Νώε και τα παιδιά του δέχτηκαν την ευλογία του Θεού. Στα λόγια της ευλογίας δηλώνεται ότι το ανθρώπινο είδος θα κυριαρχήσει πάνω στην Γη, όλα τα θηρία, τα πτηνά, τα ερπετά, τα ψάρια, θα υποχωρήσουν προ του ανθρώπου, θα φοβούνται τον άνθρωπο και επιπλέον θα αποτελούν τροφή του ανθρώπου. Μόνο ο άνθρωπος θα πρέπει να μην τρώει κρέας εν αίματι ψυχής, δηλαδή να μην τρώει κρέας με αίμα πάνω στο οποίο εδράζεται η ζωή του ζώου. Σε αυτήν την συνάφεια του λόγου ο Θεός δηλώνει και τα εξής και το καὶ γὰρ τὸ ὑμέτερον αἷμα τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἐκ χειρὸς πάντων τῶν θηρίων ἐκζητήσω αὐτὸ καὶ ἐκ χειρὸς ἀνθρώπου ἀδελφοῦ ἐκζητήσω τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου. Γεν. θ,5
Δηλαδή και εξάπαντος το αίμα σας πάνω στο οποίο εδράζεται η ζωή σας θα εκζητήσω από κάθε θηρίο και από κάθε άνθρωπο θα εκζητήσω από κάθε φονιά συγγενή την ζωή του ανθρώπου. Εδώ κάποιοι ερμηνευτές δίνουν μια λανθασμένη ερμηνεία, νομίζουν ότι η έννοια είναι ότι δια των αγρίων θηρίων και δια ανθρώπων θα τιμωρηθεί ο φονιάς.
Ο Ιερός Δαμασκηνός δεν κατανοεί έτσι το χωρίο αλλά ως εξής: θα εκζητήσει ο Θεός από τα άγρια θηρία το αίμα του ανθρώπου, ερωτά πως μπορεί να γίνει αυτό;
Και στην συνέχεια τονίζει ότι αυτό που έφαγαν τα θηρία θα το αναστήσει, δεν εννοεί επίσης ότι στην θέση του ανθρώπου θα πεθάνουν τα θηρία, δηλαδή μια τίγρης έφαγε το σώμα ενός ανθρώπου και ο Θεός θα τιμωρήσει την τίγρη με θάνατο, τέτοια έννοια είναι απαράδεκτη, το κείμενο του Χρυσορρόα έχει ως εξής, πῶς ἐκζητήσει (ο Θεός) τό αἷμα τοῦ ἀνθρώπου ἐκ χειρός πάντων τῶν θηρίων, ἢ ὅτι ἀναστήσει τά σώματα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀποθνῃσκόντων; Οὐ γάρ ἀντί τοῦ ἀνθρώπου ἀποθανεῖται τά θηρία.
Τα ζώα φυσικά δεν υπάγονται στους ηθικούς κανόνες οι οποίοι αφορούν λογικά πλάσματα, αν δυο τρεις λύκοι κατασπαράξουν πέντε βοσκούς, οι λύκοι δεν παραβίασαν κάποιον ηθικό κανόνα διότι δεν διαθέτουν λογική, ούτε γνωρίζουν την διάκριση καλού και κακού. Κατά συνέπεια αυτοί οι δυο λύκοι δεν θα περάσουν από δικαστήριο, δεν θα καταδικαστούν σε θάνατο, λοιπόν η φράσις το υμέτερον αίμα εκ χειρός πάντων των θηρίων εκζητήσω αυτό, σημαίνει ότι η ανθρώπινη ζωή που καταλύθηκε από κάποια θηρία δεν θα λησμονηθεί από τον Θεό, κάποια ημέρα με την ανάσταση θα περισωθεί.
Τα σώματα των πέντε βοσκών που κατασπάραξαν οι λύκοι θα αναστηθούν, την ημέρα της κοινής αναστάσεως ο Θεός θα ζητήσει την χαμένη ζωή τα σπαραγμένα σώματα.
Ότι φάνηκε ότι χάνεται περισώζεται αυτό βέβαια δεν θα συμβεί με κάποιο ζώο που φαγώθηκε από άλλο ζώο, διότι αυτό το ζώο δεν πλάστηκε κατ' εικόνα Θεού, μόνο ο άνθρωπος έχει αυτό το προνόμιο γι αυτό και στα σχετικά λόγια του Θεού προς τον Νώε και τα παιδιά του υπάρχει και η φράσις ότι εν εικόνι Θεού εποίησα τον άνθρωπον Γεν θ'6
Επαναλαμβάνουμε η ερμηνεία ότι το αίμα των συνανθρώπων σας που χύνεται με τα χέρια σας θα το τιμωρήσω με τα θηρία δεν γίνεται δεκτή από τον ιερό Δαμασκηνό.
Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία κάποιος σκοτώνει έναν άνθρωπο και αργότερα τον φονιά τον κατασπαράζει ένα θηρίο, δηλαδή το θηρίο γίνεται όργανο της Θείας δίκης, αυτή θεωρείται λανθασμένη ερμηνεία, την προτιμούν όσοι δεν θέλουν να δουν εδώ αναφορά στο δόγμα της Αναστάσεως των σωμάτων. Δυστυχώς αυτήν την ερμηνεία την υιοθετεί και κάποιο σπουδαίο υπόμνημα που κυκλοφορεί στον Ελληνικό χώρο.
Κατά τον 5 μΧ αιώνα διέπρεψε στην προς Ευφράτη Συρία ο Θεοδώρητος Κύρου που υπήρξε από τους γονιμότερους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και ο μεγαλύτερος εξηγητής των Γραφών της Αντιοχιανής σχολής. Ασχολήθηκε με την ερμηνεία πολλών βιβλίων της Αγίας Γραφής και με την ερμηνεία της Γενέσεως, ας δούμε λοιπόν πως αυτός εννοεί τούτο το χωρίο. Ερμηνεύει όπως και ο ιερός Δαμασκηνός όχι ότι οι φονείς ανθρώπων θα τιμωρηθούν από θηρία αλλά τα σώματα των ανθρώπων που φαγώθηκαν από θηρία θα αναστηθούν κατά την κοινή ανάσταση.
Δηλαδή και ο Θεοδώρητος διακρίνει στο χωρίο Γεν θ’5 αναφορά στην ανάσταση των νεκρών. Σημειώνει επί λέξει: ενταύθα αινίττεται την ανάστασιν· ουχ ως τα θηρία παράξων εις το κριτήριον και δίκας της ανθρωποφαγίας εισπραξάμενος· αλλ' ως τα υπό τούτων καταναλωθέντα σώματα συνάξων τε και αναστήσων.
Μεταφράζουμε: εδώ κάνει νύξη για την ανάσταση· δεν εννοεί ότι τα θηρία θα τα οδηγήσει σε δίκη ώστε να λάβουν δίκαιη τιμωρία για ανθρωποφαγία αλλά εννοεί ότι τα σώματα που φαγώθηκαν από αυτά θα τα συνάξει και θα τα αναστήσει.
Μάλιστα στην συνέχεια ο Θεοδώρητος σημειώνει ότι στα χέρια του Θεού ανήκει όλη η Γη και είναι εύκολο σε αυτόν να περισυλλέξει τα ανθρώπινα σώματα, σχετικώς βλέπε Ελληνική Πατρολογία Migne τόμος 80ος στήλη 157.
Να πούμε ακόμη ότι ο Θεοδώρητος δηλώνει πως στο χωρίο αυτό της Γενέσεως το δόγμα της ανάστασης παρουσιάζεται κατά τρόπο όχι πολύ σαφή αλλά συγκαλυμμένο, ενταύθα αινιγματωδώς τούτο δεδήλωκε. Ο ιερός Δαμασκηνός ερχόμενος στην Καινή Διαθήκη αναφέρετε σε κάποια λόγια που είπε ο Κύριος κατά την διάρκεια Ιουδαϊκής εορτής σε μια έντονη αντιπαράθεση με τους Ιουδαίους που ξεκίνησε με αφορμή την θεραπεία του παράλυτου της Βηθεσδά, όσοι είναι στα μνήματα θα ακούσουν την φωνή του Υιού του Θεού και θα προχωρήσουν εκείνοι που έπραξαν τα αγαθά σε ανάσταση ζωής ενώ όσοι έπραξαν τα φαύλα θα αναστηθούν για να καταδικαστούν Ιωαν. ε’28-29. Εδώ γίνεται λόγος για μνήματα, στα μνήματα τοποθετούνται τα νεκρά σώματα, κατά συνέπεια ανάσταση από τα μνήματα σημαίνει ανάσταση των νεκρών σωμάτων.
Ρωτά ο Χρυσορρόας, ποιος συνετός άνθρωπος θα πει ότι στα μνήματα υπάρχουν οι ψυχές; Κάποιοι αιρετικοί, οι μάρτυρες του Ιεχωβά, πιστεύουν ότι στην μέλλουσα ζωή ο Θεός δεν θα ανασταίνει τους ανθρώπους με το ίδιο σώμα που έφεραν στην Γη, εξαιτίας αυτής της διδασκαλίας των βρίσκονται σε δεινή θέση όταν τους παρουσιάσουμε χωρία της Γραφής που μιλούν για ανάσταση από τα μνήματα. Οσάκις ένας Χριστιανός θίξει σε έναν μάρτυρα του Ιεχωβά την περικοπή Ματθ. κζ’52,53 ο δεύτερος βρίσκεται σε δεινή θέση, τον περιλούει κρύος ιδρώτας. Εδώ γίνεται λόγος για μνήματα της Ιερουσαλήμ που άνοιξαν μετά τον Σταυρικό θάνατο του Χριστού και για ανάσταση σωμάτων αγίων ανθρώπων οι οποίοι μετά την ανάσταση του Χριστού βγήκαν από αυτά τα μνήματα και εμφανιστήκαν σε πολλούς κατοίκους της Αγίας πόλεως.
Οι αιρετικοί αυτοί δεν παραδέχονται αθάνατη ψυχή, δέχονται μόνο σώμα.
Όταν πεθαίνει ο άνθρωπος το σώμα για αυτούς εξαφανίζεται, διαλύεται και δεν ανασταίνεται κατά την ημέρα της κοινής αναστάσεως. Αυτοί ισχυρίζονται ότι ο Ιεχωβά συγκρατεί στην μνήμη του τον άνθρωπο και στην μέλλουσα ζωή, στην χιλιετία κατ' αυτούς, τον ανασταίνει από την μνήμη του. Η Γραφή όμως ομιλεί για ανάσταση από τα μνήματα όπως είδαμε στην περικοπή από το 27ο κεφάλαιο του Ιωάννου καθώς και στην άλλη που μας παρουσίασε ο Ιερός Δαμασκηνός οι εν τοις μνημείοις ακούσονται της φωνής του Υιού του Θεού και λοιπά. Ιωαν. ε,28-29.
Ο Χριστός όχι μόνο με λόγια αλλά και με έργα φανέρωσε την ανάσταση των νεκρών σωμάτων χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αναστάσεως του Λαζάρου που ήταν τέσσερις ημέρες νεκρός και το σώμα του άρχισε να αποσυντίθεται και ανέδιδε δυσοσμία, δεν ανέστησε ψυχή χωρισμένη από το σώμα αλλά ανέστησε σώμα ενωμένο με την ψυχή και μάλιστα όχι κάποιο άλλο σώμα αλλά το δικό του, εκείνο που άρχισε να αλλοιώνεται στον τάφο. Πως θα πιστευόταν ότι αναστήθηκε ο Λάζαρος αν αυτό δεν βεβαιωνόταν από την θέα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του σώματος του; Κατά τον Χρυσορρόα ο Κύριος ανέστησε τον Λάζαρο για τους εξής λόγους, για να δείξει την Θεϊκή του ιδιότητα ότι είναι Θεός, για να βεβαιώσει και την δική του Ανάσταση που θα γινόταν μετά από λίγες ημέρες αλλά και για να βεβαιώσει και την ανάσταση όλων των ανθρώπων που θα γίνει κατά την Β’ Παρουσία. Αλλά η ανάστασις του Λαζάρου δεν ήταν τελεία διότι μετά από δεκαετίες πάλι συνελήφθη από τον θάνατο. Την τελεία ανάσταση την εγκαινιάζει ο Χριστός, αυτός δε ο Κύριος απαρχή της τελείας και μηκέτι θανάτου υποπιπτούσης αναστάσεως γέγονε. Εδώ ο Ιερός Δαμασκηνός χρησιμοποιεί την λέξη απαρχή, την έχει ήδη χρησιμοποιήσει και ο απόστολος Παύλος όταν στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολή χαρακτηρίζει τον Χριστό ως ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων, ιε 20. Στην Παλαιά Διαθήκη με την λέξη απαρχή δηλωνόταν η πρώτη βλάστηση ή η πρώτη καρποφορία που προσφερόταν ως θυσία στον Θεό.
Απαρχή όμως σημαίνει και το προοίμιο μιας πνευματικής βλαστήσεως και καρποφορίας παράβαλε Ρωμ. η’23 τὴν ἀπαρχὴν τοῦ Πνεύματος ἔχοντες, δηλαδή την πρώτη απόλαυση, την πρώτη συγκομιδή των δωρεών του Αγίου Πνεύματος.
Στο χωρίο που εξετάζουμε απαρχή σημαίνει εγκαινιασμός μιας νέας δωρεάς προς το ανθρώπινο γένος, της τελικής νίκης κατά του θανάτου.
Την νίκη την εγκαινίασε ο Χριστός, η απαρχή της τελείας αναστάσεως σαν πρώιμος ώριμος καρπός δηλώνει ότι θα ωριμάσει στην συνέχεια και οι υπόλοιποι καρποί, δηλαδή όλοι οι άνθρωποι, θα γευτούν μελλοντικά την τελεία ανάσταση. Ο Κύριος λοιπόν είναι η απαρχή της τελείας αναστάσεως είναι απαρχή της μηκέτι θανάτω υποπιπτούσης αναστάσεως. Κατά την ανάσταση του Κυρίου η ψυχή του ενώθηκε με το σώμα του, με τον θάνατο του αυτά τα δυο διαιρέθηκαν, με την ανάσταση του ενώθηκαν, αλλά ο Χρυσορρόας προσθέτει και μια άλλη λέξη που προσδιορίζει το σώμα της αναστάσεως, την λέξη αφθαρτισθέν, ῞Οτι δὲ ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις σώματος ἀφθαρτισθέντος κα'ι ψυχῆς ἕνωσις ἦν. Αφθαρτίζομαι σημαίνει γίνομαι άφθαρτος. Μόλις αναστήθηκε ο Κύριος το σώμα του από φθαρτό είχε γίνει άφθαρτο, έτσι θα γίνουν όλα τα σώματα των ανθρώπων κατά την μελλοντική κοινή ανάσταση.
Σχετικώς ο Άγιος Ιωάννης παραπέμπει σε μερικά χωρία επιστολών του Αποστόλου Παύλου καθώς και σε ένα του Ευαγγελίου του Ματθαίου, όλα αυτά τονίζουν ότι τα άφθαρτα ανθρώπινα σώματα θα ενδυθούν την αφθαρσία θα γίνουν όπως το σώμα του αναστάντος Χριστού που περνούσε με κλειστές τις θύρες, που δεν κόπιαζε, που δεν χρειάζονταν τροφή, πόση, ύπνο. Η ζωή μετά την ανάσταση θα μοιάσει με εκείνη των αγγέλων που δεν γνωρίζουν γάμους και τεκνοποιίες. Ο ακριβολόγος Ιωάννης παρατηρεί, ο Κύριος θα μετασχηματίσει το σώμα μας και θα το κάνει σύμμορφο με το ένδοξο δικό του σώμα, σύμφωνα με το χωρίο Φιλλ. γ’21.
Δεν πρέπει όμως να εννοήσουμε μεταποίησιν εις ετέραν μορφήν αλλά μάλλον εναλλαγή από την κατάσταση της φθοράς στην κατάσταση της αφθαρσίας, την εκ φθοράς δε μάλλον εις αφθαρσίαν εναλλαγήν. Ο Χρυσορρόας συμφωνεί με την λέξη εναλλαγή αλλά και με την λέξη απόδυση ή μάλλον με το ρήμα αποδύομαι που σημαίνει γδύνομαι, απογυμνώνομαι. Τα σώματα των ανθρώπων κατά την ημέρα της παγκοσμίου κρίσεως θα εμφανιστούν εμπρός στο φοβερό δικαστήριο ξεγυμνωμένα από την φθορά και ενδεδυμένα με την αφθαρσία, Αναστησόμεθα τοιγαροῦν τῶν ψυχῶν πάλιν ἑνουμένων τοῖς σώμασιν ἀφθαρτιζομένοις καί ἀποδυομένοις τήν φθορὰν καί παραστησόμεθα τῷ φοβερῷ τοῦ Χριστοῦ βήματι· Γίνεται λοιπόν μια εναλλαγή τα ανθρώπινα σώματα αλλάζουν από φθαρτά σε άφθαρτα, γίνεται μια απόδυσις τα σώματα αποδύονται την φθορά και ενδύονται την αφθαρσία.
Αυτή η θαυμαστή εναλλαγή θα γίνει θείᾳ βουλήσει καί νεύματι και με την Θεϊκή δύναμη αφού ο Θεός σύνδρομον γὰρ ἔχει τῇ βουλήσει τήν δύναμιν.
Ότι υιοθετηθεί από την Θεϊκή θέληση εκτελείται αμέσως από την Θεϊκή δύναμη.
Η Θεϊκή δύναμη που μπορεί εδώ στην Γη σε ένα μικρό σπόρο σιταριού που θάπτεται και σαπίζει μέσα στο χώμα να δώσει ρίζες και καλαμιά και φύλλα και στάχυα και τα πολύ λεπτά όργανα μπορεί να πραγματοποιήσει και το θαύμα της αναστάσεως.
Η Θεϊκή δύναμις που μπορεί με μια ρανίδα σπέρματος μέσα στην μήτρα να διαμορφώσει σιγά σιγά τον πολυειδή και πολύμορφο ανθρώπινο οργανισμό μπορεί να πραγματοποιήσει και το θαύμα της αναστάσεως.
Η Θεϊκή δύναμις που το χώμα το μετέβαλλε σε Αδάμ, σε άνθρωπο, μπορεί να κάνει και το θαύμα της αναστάσεως, όλα γίνονται με την θέληση, με το πρόσταγμα του των όλων δημιουργού τοῦ τὰ πάντα τεκτηναμένου. (αυτού που κατασκεύασε τα πάντα)
Το τέλος του κεφαλαίου περί Αναστάσεως όπως είπαμε αποτελεί και το τέλος του υπέροχου συγγράμματος Έκδοσις Ακριβής της Ορθόδοξου Πίστεως, στις τελευταίες σειρές διαβάζουμε μετά το παγκόσμιο δικαστήριο, ο Σατανάς, οι δαίμονες, ο Αντίχριστος, οι ασεβείς και αμαρτωλοί παραδίδονται στο αιώνιο πυρ, αυτό το πυρ διευκρινίζει ο Άγιος Ιωάννης δεν είναι υλικό σαν το πυρ που γνωρίζουμε αλλά διαφορετικό και μόνο ο Θεός το ξέρει τό πῦρ τὸ αἰώνιον, οὐχ ὑλικὸν οἷον τὸ παρ᾿ ἡμῖν, ἀλλ᾿ οἷον εἰδείη Θεός.
Από την άλλη πλευρά οι δίκαιοι θα λάμψουν σαν τον Ήλιο μαζί με τους αγγέλους και τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, θα τον βλέπουν και θα τους βλέπει, θα αντλούν από αυτόν ατελείωτη χαρά και ευφροσύνη και θα τον δοξολογούν αιωνίως μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα.