10/6/20
ΚΕΦΑΛΑΙΑ
1) Πρόλογος
2) Ερμηνεία ευχών του Αποδείπνου Και δος ημίν Δέσποτα και Κύριε Κύριε ο ρυσάμενος ημάς.
3) Παράρτημα. Ερμηνεία ευχής Αγ. Αντιόχου πατρολογίας Migne.
4) Ερμηνεία ευχής Μεσονυκτικού Μ. Βασιλείου
5) Ερμηνεία της ευχής Άγιε άγγελε πατήστε εδώ
6) Ερμηνεία ευχής, Άσπιλε αμόλυντε πατήστε εδώ
Πρόλογος
Αγαπητοί στην σημερινή ανάρτηση θα δούμε τις ευχές του Αποδείπνου "και δος ημίν Δέσποτα" και "Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς". Η πρώτη ευχή είναι υψίστου επιπέδου και η ερμηνεία της θα χρειαστεί εκτενή ανάλυση και πλήθος αγιογραφικών χωρίων. Είναι κατάλληλη η διάδοση του τι λόγια μας υπαγορεύει το Άγιο Πνεύμα να λέμε ώστε να κατανοήσουμε ότι αυτό ενεργεί και ότι είναι ζωντανό μέσα στην Εκκλησία. Θα πρέπει να τα διαδίδουμε ώστε να κατανοούμε ότι ο Χριστός δεν είναι στα σύννεφα και απασχολημένος αλλά ζωντανός μέσα στην Εκκλησία, ενεργεί συνεχώς και κάθε ημέρα.
Το τελευταίο σε σειρά χάρισμα "γένη γλωσσών" ωχριά εμπρός στην ευχή αυτή για την δημιουργία της οποίας έδρασαν μαζί τα τέσσερα πρώτα χαρίσματα τα οποία αναφέρει ο απόστολος στο Α Κορ. 12,8-10. Σε σχέση με την ευχή του Αποδείπνου η ευχή του Μ. Βασιλείου φαίνεται πολύ απλούστερη, δεν είναι. Καταλαβαίνει κάποιος το επίπεδο της ευχής του Αποδείπνου όταν αυτή κάνει να φαίνεται απλό το δημιούργημα ενός μεγάλου. Η ερμηνεία της ευχής του Μ. Βασιλείου θα παρουσιαστεί εντός της ερμηνείας της ευχής του Αποδείπνου.
Ερμηνεία
Καὶ δὸς ἡμῖν, Δέσποτα, πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν, ἀνάπαυσιν σώματος καὶ ψυχῆς· καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ ὕπνου τῆς ἁμαρτίας, καὶ ἀπὸ πάσης σκοτεινῆς καὶ νυκτερινῆς ἡδυπαθείας.
Η ευχή ξεκινάει με εμάς να απευθυνόμαστε στον Δεσπότη Θεό καθώς πηγαίνουμε προς ύπνο ώστε να αναπαυθεί σώμα και ψυχή. Τον τίτλο Δεσπότης σε προσευχή μπορούμε να δούμε στις Πράξεις, Ἀπολυθέντες δὲ ἦλθον πρὸς τοὺς ἰδίους καὶ ἀπήγγειλαν ὅσα πρὸς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι εἶπον οἱ δὲ ἀκούσαντες ὁμοθυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ εἶπον· Δέσποτα, σὺ ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς Πραξ. 4,23-24 Όταν οι Απόστολοι αφέθηκαν ελεύθεροι και δεν τους έκαναν κακό οι Φαρισαίοι πήγαν στους άλλους πιστούς και τους ανήγγειλαν όσα οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι τους είχαν πει. Εκείνοι όταν άκουσαν, με μια ψυχή και με μια καρδιά ύψωσαν φωνή προς τον Θεό λέγοντας "Δέσποτα εσύ ο οποίος έκανες τον ουρανό την γη και την θάλασσα και όλα όσα υπάρχουν σε αυτά..." Ξεκινώντας ζητούμε από τον Δεσπότη Χριστό να μας διαφυλάξει από τον ζοφερό ύπνο της αμαρτίας. Ενώ ο σωματικός ύπνος δεν επιφέρει κάτι το άσχημο ο ύπνος της αμαρτίας είναι θανατηφόρος. Μοιάζει με τον σωματικό ύπνο αλλά αυτός καθιστά τον άνθρωπο αναίσθητο προς τον καλό, αντί να τον ξεκουράζει τον κουράζει, αντί να τον ζωογονεί τον θανατώνει. Όπως στον σωματικό ύπνο έχουμε τα όνειρα, το ίδιο έχουμε και στον πνευματικό ύπνο, δηλαδή τον ύπνο της αμαρτίας. Και εκεί τα όνειρα είναι όμορφα αλλά και εφιάλτες. Ο αμαρτωλός στον "ύπνο" της αμαρτίας ονειρεύεται την επιτέλεση της αμαρτίας, την σχεδιάζει, προσπαθεί να βρει συμμάχους οι οποίοι θα τον βοηθήσουν στο να την επιτελέσει, επινοεί σχέδια ώστε οι αντίπαλοι να αποτύχουν και να νικηθούν, αυτό είναι στην πραγματικότητα ο εφιάλτης του ύπνου της αμαρτίας. Από την άλλη έχουμε τα όμορφα όνειρα του ύπνου της αμαρτίας, αυτό είναι ένα η φωνή του Αγίου Πνεύματος εντός μας η οποία μας προτρέπει να μετανοήσουμε διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. Εφ. 5,14 για αυτό το Άγιο Πνεύμα ελέγχει και φωνάζει σε κάθε αμαρτωλό, "σήκω εσύ που κοιμάσαι τον ύπνο της αμαρτίας, πετάξου όρθιος ανάμεσα από τους νεκρούς της αμαρτίας και θα σε φωτίσει ο Χριστός." Αυτή η αποστολική περικοπή διαβάστηκε σήμερα.
Παρατηρούμε εδώ ότι ο αμαρτωλός κοιμάται τον ζοφερό ύπνο, είναι νεκρός.
Έπειτα η αίτηση προχωρεί στο να διαφυλαχτούμε από κάθε σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια. Ηδυπάθεια είναι η ηδονή, τι σημαίνει όμως σκοτεινή και νυχτερινή;
Τι εννοείται με το σκοτάδι και την νύχτα; Είδαμε μόλις πριν τον απόστολο να μας μιλάει για ύπνο, εκτός από την προς Εφεσίους ο απόστολος και σε άλλη επιστολή μας λέει για ύπνο με την μεταφορική έννοια, πάντες ὑμεῖς υἱοὶ φωτός ἐστε καὶ υἱοὶ ἡμέρας. οὐκ ἐσμὲν νυκτὸς οὐδὲ σκότους. Ἄρα οὖν μὴ καθεύδωμεν ὡς καὶ οἱ λοιποί, ἀλλὰ γρηγορῶμεν καὶ νήφωμεν. Α' Θεσ. 5,5-7 Όλοι εσείς είσαστε τέκνα του φωτός, παιδιά της ημέρας του Θεού. Δεν είμαστε άνθρωποι της νύχτας ούτε του σκότους ώστε να μη ξέρουμε που βαδίζουμε ήνα κοιμώμαστε τον βαρύ ύπνο της αμαρτίας. Άρα λοιπόν ας μη κοιμόμαστε τον ύπνο της ραθυμίας και απροσεξίας όπως οι άλλοι άνθρωποι που ζουν μακριά από τον Χριστό αλλά ας είμαστε άγρυπνοι και εγκρατείς.
Ο αμαρτωλός είναι γιος του σκοταδιού και γιος της νύχτας, νυκτὸς οὐδὲ σκότους, κοιμάται τον ύπνο της αμαρτίας, στην αντίθετη πλευρά ο Χριστιανός είναι ξύπνιος καθεύδωμεν και σε εγρήγορση, γρηγορῶμεν, το συναντούμε και αλλού αυτό, ἐκνήψατε δικαίως καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· Α Κορ. 15,34 Ξυπνήσατε και γρηγορήσατε όπως είναι δίκαιο και συμφέρον για σας και αποφεύγετε την αμαρτία. Η Βίβλος λοπόν μας λέει ότι όποιος ακολουθεί τις εντολές είναι ξύπνιος ενώ όποιος ζει στην αμαρτία κοιμάται ζοφερό ύπνο, όποιος ζει με το Φως Χριστό ζει στο φως και είναι γιος του φωτός και της ημέρας και όποιος ζει στο σκότος, είναι ο Διάβολος και η αμαρτία, είναι γιος σκότους και γιος νυκτός. Οπότε τώρα κατανοούμε την έννοια σκοτεινή και νυχτερινή, είναι η αμαρτωλή ηδυπάθεια, για αυτό κάνει λόγο η ευχή.
Όμως παραμένει ερώτημα, αυτό του ότι οι λέξεις μεταφορικά είναι ίδιες, τι εννοεί εδώ η ευχή;
Ας φύγουμε από τον Παύλο και ας δούμε τον απόστολο Ιωάννη. Καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐπαγγελία ἣν ἀκηκόαμεν ἀπ᾿ αὐτοῦ καὶ ἀναγγέλλομεν ὑμῖν, ὅτι ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία. ἐὰν εἴπωμεν ὅτι κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾿ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ σκότει περιπατῶμεν, ψευδόμεθα καὶ οὐ ποιοῦμεν τὴν ἀλήθειαν· ἐὰν δὲ ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν, ὡς αὐτός ἐστιν ἐν τῷ φωτί, κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾿ ἀλλήλων, καὶ τὸ αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας. Α' Ιω. 1,5-7 Και αυτή είναι η υπόσχεση την οποία έχουμε ακούσει από τον Υιό και σας αναγγέλλουμε, ότι ο Θεός είναι φως, το απόλυτο φως της απείρου αγιότητας και πάσης τελειότητας και δεν υπάρχει σε αυτόν σκότος ούτε ίχνος σκότους, ουδεμία, ούτε η παραμικρότερη κηλίδα ατέλειας. Εάν λοιπόν πούμε ότι έχουμε στενό σύνδεσμο και επικοινωνία με αυτόν, αλλά ζούμε μέσα στο σκοτάδι της αμαρτίας τότε ψευδόμεθα και ούτε τηρούμε ούτε έχουμε ως φρόνημα την αλήθεια. Εάν όμως ζούμε σύμφωνα με το φως, όπως υπάρχει πάντοτε μέσα στο φως αυτός ο Θεός, τότε έχουμε στενή σχέση και κοινωνία μεταξύ μας και το αίμα του Ιησού Χριστού, του Υιού του, που χύθηκε στον σταυρό μας καθαρίζει από κάθε αμαρτία.
Ο Θεός είναι φως, είναι ημέρα, ὁ Θεὸς φῶς ἐστι, ο Διάβολος είναι νύχτα, σκοτία, σκοτεινή ηδυπάθεια, οπότε εδώ όταν γίνεται λόγος για σκοτεινή ηδυπάθεια εννοείται η εκ του Διαβόλου προσβολή μας, αυτός είναι ο άρχων του σκότους. Έπειτα είδαμε ότι οι άνθρωποι ανάλογα πως περιπατῶμεν είμαστε γιοί φωτός ή γιοί σκότους, αν ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν είμαστε γιοί της ημέρας, αν εν τη σκοτία είμαστε της νύχτας, νυχτερινή ηδυπάθεια, άρα νυχτερινή είναι η ανθρώπινη, είτε εκ των άλλων είτε από τον εαυτό μας.
Είναι φανερό σύμφωνα με τα παραπάνω Βιβλικά ότι εφόσον έχουμε πλευρά του Ηλίου και του σκότους, σκοτεινή και νυχτερινή πλευρά των πραγμάτων, τότε εκτός από την σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια υπάρχει και η φωτεινή και της ημέρας ηδυπάθεια. Η μια είναι γνώρισμα του γιου του φωτός και του γιου της ημέρας, η άλλη γνώρισμα του υιού της νύχτας και του σκοταδιού. Δηλαδή υπάρχει Θεία και διαβολική ηδονή, η μια είναι εγρήγορση ή άλλη ύπνος, η μια είναι γνήσια και ζωοποιός η άλλη η ψεύτικη απομίμηση και θανατηφόρα για αυτό και μόνο το φως Χριστού είναι χαρμόσυνο, λάμψον μοι το φως το χαρμόσυνον όπως λέει ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, όλα τα άλλα είναι από ψεύτικη έως και αμαρτωλή ηδονή.
Αυτή την φωτεινή και της ημέρας ηδονή μας διδάσκει ο Χριστός στους πειρασμούς, βλέπουμε ότι ο Διάβολος του προτείνει να κάνει τις πέτρες ψωμιά, εἰπὲ ἵνα οἱ λίθοι οὗτοι ἄρτοι γένωνται, ο Χριστός απαντάει, γέγραπται, οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ. Και στο περιστατικό με την Σαμαρείτιδα έχουμε τους μαθητές να λένε στον Χριστό κάτι σχετικό με το φαγητό, ῥαββί, φάγε και ενώ ο Ιησούς ήταν όχι μόνο κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας αλλά χωρίς φαγητό και ούτε καν νερό τους απαντάει λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἐμὸν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με καὶ τελειώσω αὐτοῦ τὸ ἔργον. Δικό μου φαγητό είναι να κάνω το θέλημα του Πατρός. Αυτή είναι η διδαχή της φωτεινής ηδονής, η ηδονή της ημέρας, η ηδονή κατά Θεόν, ο κάθε άγιος είναι φίλος αυτής της ηδονής, είναι του Φωτός φιλήδονος.
Έπειτα ο Διάβολος πρότεινε στον Χριστό να πέσει από ψηλά λέγοντας ότι όταν έβλεπαν ότι δεν θα πάθει τίποτα αμέσως θα πίστευαν, δηλαδή τώρα έχουμε την φιλοδοξία και σύμφωνα με τα ανωτέρω έχουμε την σκοτεινή πλευρά της έχουμε και την φωτεινή φιλοδοξία, λέει ο απόστολος, ζηλοῦτε δὲ τὰ χαρίσματα τὰ κρείττονα. Όλοι οι άγιοι έχουν την καλή φιλοδοξία να είναι με τον Χριστό, να γίνουν μικροί Χριστοί, έχουν την καλή φιλοδοξία να είναι βοηθοί στον συνάνθρωπο στον δρόμο του προς τον Χριστό, να είναι οδοί προς την Οδό.
Η φωτεινή φιλοδοξία φέρνει την Ζωή και η σκοτεινή φιλοδοξία φέρνει θάνατο μὴ ζηλοῦτε θάνατον ἐν πλάνῃ ζωῆς ὑμῶν, μηδὲ ἐπισπᾶσθε ὄλεθρον ἔργοις χειρῶν ὑμῶν· Σοφ. Σολ. 1,12 μην ζηλεύετε τον θάνατο πλανώμενοι στην ζωή σας, ούτε με τα πονηρά έργα να φέρνετε επάνω σας τον όλεθρο.
Έπειτα ο Διάβολος πρότεινε στον Χριστό να τον προσκυνήσει και θα λάβει όλα τα βασίλεια, αυτή είναι η κακή φιλαργυρία. Οπότε έχουμε την φιληδονία, την φιλοδοξία και την φιλαργυρία τα οποία ο ύμνος με την λέξη πάσης εννοεί. Με την λέξη ἡδυπαθείας ο ύμνος εννοεί και τα τρία αυτά μαζί, όχι μόνο την φιληδονία δηλαδή το ένα εκ των τριών. Με την φράση εννοεί την θεραπεία και φύλαξη του λογιστικού του επιθυμητικού και του θυμικού ή διαφορετικά εννοεί την φύλαξη από την ασθένεια της ψυχής. Σκοτεινή ηδυπάθεια εννοεί την αμαρτωλή ηδονή του τριμερούς της ψυχής. Η ηδυπάθεια του ύμνου είναι το ἐγκράτεια· του αποστόλου Παύλου στο Γαλ. 5,23.
Ο άνθρωπος είναι σώμα και ψυχή οπότε δεν αναπαύεται μόνο το ένα ποτέ, βοηθούμενος από τον Θεό να πορεύεται στην φωτεινή και ημερήσια πλευρά θα έρθει η ανάπαυση σώματος και ψυχής. Ἀγρυπνία πλούτου ἐκτήκει σάρκας, καὶ ἡ μέριμνα αὐτοῦ ἀφιστᾷ ὕπνον. Σοφ. Σειρ. 31,1 Η αϋπνία πλούτου λιώνει το σώμα και η μέριμνα για αυτόν αφαιρεί τον ύπνο. Το πάθος για τα χρήματα η ανησυχία και ο φόβος μήπως μειωθεί ο πλούτος που ήδη κατέχεται προκαλεί αϋπνία.
Βλέπουμε ότι στην ψυχή βρίσκεται η αιτία της "αγρυπνίας πλούτου" η οποία "λιώνει το σώμα και αφαιρεί τον ύπνο". Κοιτάξτε τι σοφότατα που μιλάει διότι η αγρυπνία πλούτου είναι αφενός στην ψυχή και αφετέρου είναι αγρυπνία όχι μόνο την νύχτα αλλά συνεχώς διότι ο φυλάργυρος μέρα νύχτα είναι άγρυπνος στο πως να κερδίσει, οπότε εδώ το σώμα λιώνει όχι γιατί δεν έχει ύπνο αλλά διότι η αμαρτία επιφέρει θάνατο γρηγορότερα διότι είναι αποκοπή από τον Ζωοδότη. Αφαίρεση ύπνου έχει αυτός που κακώς μεριμνά, διότι ενώ η αγρυπνία πλούτου λιώνει το σώμα διότι είναι η μια ηδυπάθεια εκ των τριών, το πάθος της φιλαργυρίας, το οποίο αποκόπτει από την Ζωή, η μέριμνα αφιστά ύπνο διότι υπάρχει ολιγοπιστία η οποία αφαιρεί λίγο ή πολύ τον Χριστό από την εξίσωση της ζωής. Δεν είναι ένας εδώ που περιγράφεται αλλά δυο, του ενός λιώνει το σώμα, του άλλου δεν του κολλάει ύπνος, στην Βίβλο κρύβεται βάθος σοφίας.
Εφόσον έχουμε την αγρυπνία πλούτου είναι ευκόλως εννοούμενο ότι έχουμε την αγρυπνία ψεύδους, την αγρυπνία μέθης και αργολογίας, την αγρυπνία διαδικτύου και όλες τις όμοιες αμαρτωλές αγρυπνίες. Δηλαδή εν τέλει έχουμε την "αγρυπνία ανομίας η οποία εκτήκει σάρκας αφιστά ύπνον και σκοτεινόν και ζοφερόν ύπνον επιφέρει". Από την άλλη πλευρά ο δίκαιος έχει την άνωθεν ειρήνη και σε κάθε περίσταση δεν λυπάται όπως αυτοί που δεν έχουν ελπίδα διότι έχει ρίξει την φροντίδα του στον Κύριο και αυτός δεν επιτρέπει να υπάρχει στον δίκαιο σάλος, ἐπίῤῥιψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου, καὶ αὐτός σε διαθρέψει· οὐ δώσει εἰς τὸν αἰῶνα σάλον τῷ δικαίῳ. Ψαλ. 54,23 Σάλος εννοείται όχι να είναι στο απυρόβλητο αλλά να μην σαλεύεται από τις διάφορες καταστάσεις Ρίξε, ω ψυχή μου, την φροντίδα σου και την μέριμνά σου δια την σωτηρία και ασφάλειά σου στον Κύριο και αυτός θα σε διαθρέψει και θα συντηρήσει την ζωή σου. Αυτός δεν θα επιτρέψει να επιπέσει στον δίκαιο αδιάκοπη και συνεχής ταραχή σαν τα κύματα της τρικυμισμένης θάλασσας. Αλλά θα δώσει αίσια έκβαση στην περιπέτειά του.
Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν, σβέσον τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ, τὰ καθ᾿ ἡμῶν δολίως κινούμενα· τὰς τῆς σαρκὸς ἡμῶν ἐπαναστάσεις κατάστειλον, καὶ πᾶν γεῶδες καὶ ὑλικὸν ἡμῶν φρόνημα κοίμησον.
Ορμές, βέλη, επαναστάσεις, θραύση. Στην ευχή αυτή, όπως θα διαπιστώσουμε και αργότερα, ο Χριστιανός παρουσιάζεται ως στρατιώτης ο οποίος δέχεται τις επιθέσεις του αντιπάλου και πρέπει να είναι ατρόμητος και γενναίος χωρίς να υποστείλει την σημαία της πίστεως. Η αίτηση της πρότασης ξεκινάει με την φράση σταμάτησε τις ορμές των παθών. Εδώ ο στρατιώτης Χριστού δέχεται την επίθεση από τις των παθών ορμάς τας κατ' αυτού επερχομένας, τα πάθη ορμούν στον Χριστιανό, μια εικόνα που χρησιμοποιείται και στην Γραφή καὶ οὐ φοβηθήσῃ πτόησιν ἐπελθοῦσαν, οὐδὲ ὁρμὰς ἀσεβῶν ἐπερχομένας· Παρ. 3,25 Δεν θα φοβηθείς από κάτι που έρχεται να σε τρομάξει, ούτε από τις εναντίων σου εφορμήσεις και εφόδους των ασεβών. Αυτό είναι ένα κομμάτι της συμβουλής των Παροιμιών προς εμάς που έχουμε στο Παροιμίες 3,21-26.
Μετά την Πτώση ο άνθρωπος έχει ροπή προς την αμαρτία, ορμούν προς το κακό τα πάθη, οι ορμές των παθών είναι η παραφύση κίνηση των παθών. Στα πάθη στρέφονται τα πύρινα βέλη του Διαβόλου ώστε να τα κάνει να κινηθούν παραφύση, για αυτό αμέσως έχουμε αναφορά σε πυρωμένα βέλη πονηρού, η φράση σβέσον τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ είναι σε συνάφεια με το παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν. Ο Σατάν αρχικά προσπαθεί να πείσει, εξ ου και η φράση δολίως κινούμενα, προσπαθεί να πείσει ώστε να κινηθούν παραφύσιν τα πάθη και όχι κατά φύση. Έπειτα προσπαθεί εντατικά να παραμείνουν αυτά κινούμενα παραφύσιν να αποκτήσουν ορμή και ο άνθρωπος εν τέλει να πωρωθεί. Είδαμε πριν την φωτεινή και σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων, είδαμε την κακή και καλή φιληδονία, επί παραδείγματι αντί να ζητάμε την αγάπη Θεού να ζητάμε την αγάπη του κόσμου, οπότε έχουμε αρχικά την παραφύσιν ορμή του πάθους, την αρχική κίνηση, δεν κινείται το πάθος προς τον Θεό, και καθώς η κατάσταση χρονίζει το πάθος κινείται γρηγορότερα αποκτάει μεγάλη ορμή και καταλήγει στην σκοτεινή και νυχτερινή αγάπη, στην μανία της δόξας, ο άνθρωπος γίνεται ο ίδιος θεός και θέλει να δοξάζεται ενώ θα κάνει ακόμη και κακό στον άλλον για να μην χάσει την δόξα. Στον Διάβολο δεν αρκεί μόνο να διαστραφεί το πάθος, δηλαδή να αποκτήσει αρχική παραφύση κίνηση, ορμή, αλλά τον ενδιαφέρει τα μέγιστα να αποκτήσει ταχύτητα, έπειτα συνεχώς να παραμένει κινούμενο παραφύση με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα ώστε εντέλει να οδηγήσει ει δυνατόν στην πώρωση, στην Διαβολοποίηση. Αυτό διότι προσπαθεί να κάνει το υποψήφιο θύμα σύμμαχο του αλλά και να έχει τις πιθανότητες με το μέρος του. Όταν ο άνθρωπος έχει αφήσει τις ορμές των παθών να κινηθούν και να προχωρήσουν, να αποκτήσουν κάποια ταχύτητα, τότε τα πάθη δεν είναι πια ορμώντα αλλά ταχέως κινούμενα παραφύσιν, οπότε ο άνθρωπος είναι αμετανόητος αμαρτωλός ακόμη και αν εξομολογείται διότι η αμαρτία είναι συνεχώς παρούσα στην ζωή του και κινδυνεύει συνεχώς. Η εξομολόγηση ναι μεν θεραπεύει πάντοτε απολύτως όμως για τον συγκεκριμένο είναι κάτι σαν σβήσιμο τεφτεριού που γέμισε και βγαίνοντας από το εξομολογητήριο πάει για νέες εγγραφές χρωστούμενων θανάσιμων αμαρτιών ή ομοιάζει με μια εισαγωγή στα επείγοντα όπου ο ιατρός θεραπεύει απολύτως το τραύμα αλλά ο τραυματίας μόλις λάβει εξιτήριο πάει πάλι να τραυματιστεί με πορνείες και κάθε είδους αμαρτίες. Οπότε ο πονηρός έχει μεγάλες πιθανότητες να τον πάει στην κόλαση αφού αυτός βρίσκεται λίγο διάστημα στο νοσοκομείο και πολύ διάστημα στον κίνδυνο θανάτου με βάρος θανάσιμου αμαρτήματος. Ταυτόχρονα και κύριον έχει την μεγάλη πιθανότητα να κατέχει το θύμα έως τον θάνατο οδηγώντας το στην κόλαση διότι έχει στο πλευρό του τον καλύτερο βοηθό και ισχυρότερο σύμμαχο, δηλαδή τον ίδιο τον άνθρωπο. Το Άγιο Πνεύμα ενεργεί τα πάντα, όχι απλά μας διδάσκει στο τι να λέμε όταν προσευχόμαστε, αλλά μας διδάσκει ακόμη και με αυτό που προσευχόμαστε. Επειδή αυτή είναι η σημασία της πρότασης Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν για αυτό βλέπουμε και αργότερα την φράση επαναστάσεις σαρκός, τῆς σαρκὸς ἡμῶν ἐπαναστάσεις η οποία αν εδώ εννοούνταν ορμές σαρκικές θα ήταν πλεονασμός απαράδεκτος για ένα τέτοιο αριστούργημα.
Έπειτα έχουμε αναφορά για βέλος Διαβόλου. Όταν υπάρχει η σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει ναός του αγίου Πνεύματος, πρέπει πρώτα να φύγει η κακή ηδονή και η αγάπη προς την κακή ηδονή και έπειτα να αρχίσει ο αγώνας κατά των πεπυρωμένων βελών του πονηρού. Εδώ η ευχή κάνει αναφορά στο Εφ. 6,16 ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι·. Μαζί δε με όλα αυτά πάρτε πάνω σας και κρατείστε σταθερή σαν ασπίδα την πίστη, με την οποία θα μπορέσετε να εξουδετερώσετε και να σβήσετε όλους τους πειρασμούς του πονηρού που ομοιάζουν με πύρινα βέλη.
Αυτά τα βέλη στοχεύουν στα πάθη του κάθε ενός και είναι θανατηφόρα. Είναι γνωστό ότι ο Διάβολος μιμείται τον Θεό, οπότε υπάρχει το κίβδηλο που είδαμε αλλά και το γνήσιο, δηλαδή έχουμε το καιγόμενο βέλος Διαβόλου και το καιγόμενο βέλος Θεού. Το πύρινο Θεϊκό βέλος είναι το πυρ Άγιο Πνεύμα το οποίο παρομοιάζεται είτε με νερό είτε με φωτιά στην Βίβλο, ας θυμηθούμε τις πύρινες γλώσσες την Πεντηκοστή, ὁ Θεὸς κριτὴς δίκαιος καὶ ἰσχυρὸς καὶ μακρόθυμος καὶ μὴ ὀργὴν ἐπάγων καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν. ἐὰν μὴ ἐπιστραφῆτε, τὴν ῥομφαίαν αὐτοῦ στιλβώσει, τὸ τόξον αὐτοῦ ἐνέτεινε καὶ ἡτοίμασεν αὐτό· καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου, τὰ βέλη αὐτοῦ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο. Ψαλ. 7,12-14. Ο Θεός είναι κριτής δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος, δεν επιφέρει την οργή του με καθημερινές τιμωρίες εναντίον των αμαρτωλών. Εάν όμως οι αμαρτωλοί καταφρονήσετε την μακροθυμία του Θεού και δεν μετανοήσετε θα τροχίσει την ρομφαία του, το τόξο του έχει ήδη έτοιμο εναντίον σας. Και στο τόξο αυτό ο Κύριος τοποθέτησε τα θανατηφόρα του βέλη, τα οποία ετοίμασε εναντίον των φλογιζομένων από την κακότητα και τα πάθη αμετανόητων αμαρτωλών.
Αντιθέτως με το βέλος Διαβόλου το οποίο είναι θανατηφόρο της ζωής, θανατώνει την ζωή, το πύρινο βέλος του Θεού είναι πρόξενος θανάτου μεν αλλά θανάτου της αμαρτίας διότι το πυρ που φέρει είναι το Άγιο Πνεύμα. Αυτό μας προτρέπει σε μετάνοια και εφόσον ο άνθρωπος πει το ναι αρχίζει οδηγεί και τελειώνει την σωτηρία. Και αλλού η Γραφή μας λέει για Θεϊκά βέλη αὐτοὶ παρεζήλωσάν με ἐπ᾿ οὐ Θεῷ, παρώξυνάν με ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν· κἀγὼ παραζηλώσω αὐτοὺς ἐπ᾿ οὐκ ἔθνει, ἐπὶ ἔθνει ἀσυνέτῳ παροργιῶ αὐτούς. ὅτι πῦρ ἐκκέκαυται ἐκ τοῦ θυμοῦ μου, καυθήσεται ἕως ᾅδου κάτω, καταφάγεται γῆν καὶ τὰ γενήματα αὐτῆς, φλέξει θεμέλια ὀρέων. συνάξω εἰς αὐτοὺς κακὰ καὶ τὰ βέλη μου συντελέσω εἰς αὐτούς. Δευτ. 32,21-23
Αυτοί έγιναν αιτία να ζηλοτυπήσω, διότι λάτρευσαν ανύπαρκτο Θεό, με έκαναν να οργιστώ, διότι λάτρευσαν είδωλα. Θα τους κάνω να ζηλοτυπήσουν παραδίδοντας τους σε ειδωλολατρικά έθνη, θα τους κάνω να αγανακτήσουν όταν τους παραδώσω σε βάρβαρο ειδωλολατρικό έθνος. Διότι άναψε πλέον η φωτιά του θυμού μου, το πυρ της οργής μου θα φθάσει έως στον Άδη, θα καταφάγει την γη και τα προϊόντα της, θα καταφλέξη και θα ζώσει με φλόγες τα θεμέλια των βουνών. Πολλές θα φέρω εναντίον τους θλίψεις, θα εξαντλήσω τα βέλη μου κτυπώντας τους.
Το βέλος του Θεού είναι θανατηφόρο εναντίων της αμαρτίας και πότε είναι θανατηφόρο δια της παιδαγωγίας άλλοτε δια της παρακλήσεως.
Συνεχίζοντας βλέπουμε ότι ζητούμε την καταστολή των επαναστάσεων της σαρκός. Είναι οι σαρκικοί πειρασμοί και η φωτιά της επιθυμίας. Ο απόστολος Ιάκωβος λέγει, πόθεν πόλεμοι καὶ μάχαι ἐν ὑμῖν; οὐκ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἡδονῶν ὑμῶν τῶν στρατευομένων ἐν τοῖς μέλεσιν ὑμῶν; Ιακ. 4,1 Δηλαδή, από που προέρχονται οι μεταξύ σας οι έριδες και οι συγκρούσεις; Δεν προέρχονται από τις εμπαθείς επιθυμίες αμαρτωλών ηδονών οι οποίες έχουν επιστρατευθεί και διεξάγουν πόλεμο μέσα σας για να σας υποδουλώσουν στην φαυλότητα; Συναντούμε όμοια αίτηση στην Ακολουθία του Μεγάλου Σχήματος, εκεί λέει ενίσχυσον αυτόν (εννοεί τον μοναχό) εις τον κατά του αοράτου εχθρού πόλεμον· τας εκ της σαρκός επαναστάσεις τη κραταιά δυνάμει σου κατάβαλε· δος αυτώ ευαρεστείν σοι εις αίνεσιν και δοξολογίαν αδιάλειπτον. Προ της κουράς ευχή.
Έπειτα έχουμε την αίτηση ώστε να κοιμηθεί κάθε γεώδες και υλικό φρόνημα. Εδώ ξανά έχουμε δυο λέξεις όμοιες διότι με το γεώδες, δηλαδή το γήινο, εννοείται μεταφορικά κάτι το υλιστικό. Οι δυο λέξεις φαίνονται ίδιες όμως εκφράζουν διαφορετικές έννοιες.
Γεώδες είναι της σάρκας το φρόνημα, του σώματος. Από Γη έχει φτιαχτεί η σάρκα και επιθυμεί τα της Γης, ο γαστρίμαργος, ο πόρνος, ο φιλάργυρος, τα επίγεια φρονεί και θεός του είναι η κοιλιά το χρήμα η σάρκα. Εκτός αυτού έχουμε και το υλικόν φρόνημα, είναι η πνευματική αστοχία, επί παραδείγματι ο υπερήφανος έχει υλικόν φρόνημα, ο χλιαρός την πίστη έχει και υλικόν φρόνημα και λοιπά. Ιδού λοιπόν το γιατί των λέξεων, φαινομενικά είναι ίδιες αλλά στην πραγματικότητα διαφέρουν.
Πολύ σοφά και ΑγιοΠνευματικά η ευχή μιλάει διότι όταν παύσει η ορμή τότε το πάθος χάνει την δύναμη του όπως το κύμα το οποίο όταν δεν είναι ορμητικό δεν μπορεί να παρασύρει και να καταποντίσει. Όταν σβηστεί η φωτιά του βέλους αυτό δεν μπορεί να δημιουργήσει πυρκαγιά ώστε να καεί το οχύρωμα του στρατιώτη Χριστού. Όταν κατασταλεί η επανάσταση έχασε την δύναμη να επιβληθεί η αμαρτωλή ηδονή. Παρατηρούμε παύση ορμής, σβέση πυρός, καταστολή επανάστασης, δηλαδή κάτι απότομο, το δραστικό, αλλά όμως έχουμε κοίμηση φρονήματος. Το αμαρτωλό φρόνημα μέχρις ότου αποφασίσει να αποκοιμηθεί μπορεί να έχουμε κοιμηθεί πρώτα οι ίδιοι και μάλιστα αμετανόητοι.
Το ταιριαστό μετά τα παύσον σβέσον κατάστειλον θα ήταν αφαίρεσον ή κάτι όμοιο, δηλαδή η συνέχεια της δραστικής βοήθειας που ζητούμε ο Θεός να μας παρέχει. Η διαλογή στην συγκεκριμένη αίτηση μιας λέξης που κάνει αναφορά σε ύπνο, κοίμησον, επειδή η ευχή είναι προ αυτού δεν είναι επιτυχής. Πραγματικά δεν είναι επιτυχής όμως; Ας πάμε τον νου λίγο πριν αγαπητοί, παρατηρήσαμε παραπάνω ότι ο Θεός για να αφαιρέσει παν γεώδες και υλικό φρόνημα λέει "έχω ετοιμάσει το τόξο μου" και "θα εξαντλήσω τα βέλη μου χτυπώντας τους".
Επέτρεψε ο Θεός να αιχμαλωτιστούν για να αφαιρεθεί παν γεώδες και υλικόν φρόνημα ώστε να εκζητήσουν τον Θεό και να σωθούν, συνάξω εἰς αὐτοὺς κακὰ καὶ τὰ βέλη μου συντελέσω εἰς αὐτούς Δευτ. 32,23 καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου, τὰ βέλη αὐτοῦ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο. Ψαλ. 7,12-14 Θα συσσωρεύσω εναντίον τους θλίψεις και συμφορές, θα εξαντλήσω τα βέλη μου κτυπώντας τους. Στο τόξο ο Κύριος τοποθέτησε του βέλη του, τα ετοίμασε εναντίον των αμαρτωλών.
Αυτή είναι μια ενέργεια του Θεού εναντίων του "γεώδους και υλικού φρονήματος", ας δούμε όμως και μια άλλη ενέργεια του Θεού εναντίων αυτού του φρονήματος, ἐπάρας οὖν ὁ Ἰησοῦς τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ θεασάμενος ὅτι πολὺς ὄχλος ἔρχεται πρὸς αὐτόν, λέγει πρὸς τὸν Φίλιππον· πόθεν ἀγοράσωμεν ἄρτους ἵνα φάγωσιν οὗτοι; τοῦτο δὲ ἔλεγε πειράζων αὐτόν· αὐτὸς γὰρ ᾔδει τί ἔμελλε ποιεῖν. ἀπεκρίθη αὐτῷ Φίλιππος· διακοσίων δηναρίων ἄρτοι οὐκ ἀρκοῦσιν αὐτοῖς ἵνα ἕκαστος αὐτῶν βραχύ τι λάβῃ. Ιω. 6,5-7 Σήκωσε ο Ιησούς τα μάτια και είδε ότι πολύς λαός έρχεται προς αυτόν και είπε στον Φίλιππο, από που και με τι χρήματα θα αγοράσουμε ψωμιά να φάνε όλοι αυτοί οι άνθρωποι;. Απάντησε ο Φίλιππος, διακοσίων δηναρίων ψωμιά (200 ημερομίσθια εποχής) δεν αρκούν όχι να χορτάσουν, αλλά ούτε για να πάρει ο κάθε ένας από ένα μικρό κομμάτι. Αυτό το είπε ο Χριστός ώστε να θεραπεύσει το γεώδες και υλικό φρόνημα του Φιλίππου, διότι γνώριζε πολύ καλά τι πρόκειται να κάνει. Οπότε το τοῦτο δὲ ἔλεγε πειράζων αὐτόν· σημαίνει "το είπε ώστε να τον θεραπεύσει".
Εμείς μπορεί να μην είμαστε στα μάτια του Θεού Φίλιπποι αλλά βλέποντας στην καρδιά μας ο Χριστός να βλέπει πονηρία σκληρότητα και πώρωση, να μας λέει σκληροτράχηλόν σε εἶναι Εξ. 3,3 "άνθρωπος σκληρόκαρδος είσαι", δηλαδή να είμαστε σαν τους Ισραηλίτες σκληρυμένοι και βυθισμένοι στο γεώδες και υλικό φρόνημα οπότε να μας αξίζει "συναγωγή κακών" Δευτ. 32,23 και "βέλος καιγόμενο" Ψαλ. 7,12-1. Τώρα κατανοούμε λοιπόν το γιατί υπάρχει αυτή η διαφορά, διότι κοίμησον σημαίνει ότι ζητούμε με τρόπο όχι σκληρό να μας θεραπεύσει ο Θεός, να μας βοηθήσει με την βακτηρία όχι με την ράβδο. Δηλαδή αυτή η λέξη μπορεί να φαίνεται μια ταιριαστή μεταφορά όμως στην πραγματικότητα σαν μεταφορά είναι αταίριαστη και είναι σαν αίτημα ταιριαστή.
Εδώ θα ξεκινήσει η ερμηνεία της ευχής του Μ. Βασιλείου η οποία αρχίζει και αυτή με φρασεολογία που κάνει λόγο για βέλος. Το πρώτο μέρος ή η εισαγωγή ξεκινάει ως εξής:
Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς από παντός βέλους πετομένου ημέρας, ρύσαι ημάς και από παντός πράγματος εν σκότει διαπορευομένου. Πρόσδεξαι θυσίαν εσπερινην, τας των χειρών ημών επάρσεις.
Παρατηρούμε ότι και εδώ έχουμε βέλος αλλά το Βιβλικό χωρίο από όπου έχει παρθεί η φράση είναι διαφορετικό από εκείνο της ευχής του Αποδείπνου, εκεί ήταν το Εφ. 6,16 εδώ είναι ο Ψαλμός 90ος, οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ. Ψαλ. 90,5-6 Δεν θα φοβηθείς από κίνδυνο νυχτερινό, ούτε από βέλος που ρίχνεται εναντίον σου την ημέρα. Δεν θα φοβηθείς από φόβητρο που έρχεται την νύχτα, ούτε από δαιμόνιο πονηρό που ενεργεί κατά την μεσημβρία.
Ο Μ. Βασίλειος έχει χρησιμοποιήσει τον Ψαλμό απλά. Αφαιρεί τον νυχτερινό φόβο όπου θα μπορούσε να τον συμπεριλάβει στην αίτηση και η πρόταση λέει όπως μας γλύτωσε ο Θεός από όλους τους κινδύνους την ημέρα έτσι να μας γλυτώσει και από κάθε κακό, είτε πνευματικό ή σωματικό, που έρχεται εναντίων μας την νύχτα. Δεν έχουμε την ίδια μεταχείριση μέρας και νύχτας όπως προηγούμενα, το ημερήσιο πετόμενο βέλος δεν είναι βέλος Θεού ή βέλος γιου φωτός αλλά οι επιθέσεις που γίνονται την ημέρα. Βέλος πετομένου ημέρας, βέλος που πετάει εναντίον μας την ημέρα, είναι ο κίνδυνος κατά την ημέρα, οπότε το εν σκότει είναι απλά η νύχτα. Έπειτα ζητούμε να δεχτεί ο Κύριος την θυσία εσπερινή όπου θα υψώσουμε τα χέρια μας για να ακολουθήσουν τα αιτήματα που υπάρχουν στο δεύτερο μέρος. Θυσία είναι η προσευχή μας, είναι θυσία αινέσεως, επειδή βράδυ εσπερινή. Η φράση προέρχεται από τους Ψαλμούς, το πασίγνωστο "Κύριε εκέκραξα προς σε" που ακούμε σε κάθε εσπερινό, Πρόσδεξαι -- πρόσχες, θυσίαν εσπερινή -- θυσία ἑσπερινή, τάς τών χειρών ημών επάρσεις -- ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου.
Κύριε, ἐκέκραξα πρὸς σέ, εἰσάκουσόν μου· πρόσχες τῇ φωνῇ τῆς δεήσεώς μου ἐν τῷ κεκραγέναι με πρὸς σε. κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή. Ψαλ. 140,1-2
θῦσον τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἀπόδος τῷ Ὑψίστῳ τὰς εὐχάς σου· Ψαλ. 49,14
Ακολουθούν οι αιτήσεις αυτής της ευχής τις οποίες θα δούμε παρακάτω.
Καὶ δώρησαι ἡμῖν, ὁ Θεός, γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ὕπνον ἐλαφρόν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον.
Εκτός από την προστασία και βοήθεια της προηγούμενης πρότασης σε αυτήν ζητούμε τις δωρεές του Θεού. Τα τέκνα του φωτός, τα παιδιά της ημέρας όπως είδαμε στην Α' Θεσσαλονικείς, δεν κοιμούνται τον ύπνο της αμαρτίας αλλά γρηγορούν και νήφουν. Το ίδιο παρατηρούμε να μας συμβουλεύει και ο απόστολος Πέτρος, νήψατε, γρηγορήσατε· ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ. Α Πε. 5,8
Αγρυπνάτε και προσέχετε διότι ο αντίπαλος σας και κατήγορος διάβολος σαν λιοντάρι που βρυχάται περπατάει με μανία ζητώντας ποιον να καταπιεί.
Έχουμε εδώ αρχικά την αίτηση από τον Θεό δωρεάς για γρήγορο νου. Η δωρεά γρήγορου νου σημαίνει έξυπνος με την αρχαία έννοια νους, νους που είναι σε εγρήγορση. Γρήγορος νους σημαίνει νους που δεν κοιμάται κατά την μεταφορά ύπνου που είδαμε, σημαίνει φωτεινός νους κατά την μεταφορά ημέρας και νύχτας, σημαίνει νους φωτός και εν τέλει σημαίνει ένθεος νους ο οποίος βρίσκεται σε εγρήγορση για όλες τις παγίδες του πονηρού. Νους που κοιτάζει γύρω βλέπει το καλό και όλες τις κακοτοπιές και τους πνευματικούς κινδύνους, ο γρήγορος νους ασφαλίζει την ψυχή, εδώ γρήγορος νους είναι ο οφθαλμός της ψυχής. Έπειτα έχουμε τον σώφρονα λογισμό, αυτός είναι ο υγιής λογισμός, ο ένθεος λογισμός. Ο σώφρονας λογισμός είναι αυτός που επιθυμεί το αγαθό και εκλέγει τον ενάρετο δρόμο ενώ ο άφρων λογισμός είναι ασθενής και αυτός που επιθυμεί την αμαρτία. Τρίτον η αίτηση αναφέρει καρδίαν νήφουσαν, το οποίο σημαίνει η καρδία μας να στρέφεται στον Χριστό, να φυλάει κάθε εντολή Χριστού και έτσι να προκόπτει στην αρετή.
Ο γρήγορος νους βλέπει τις παγίδες τις κακοτοπιές και τον ορθό δρόμο, ο σόφρωνας λογισμός "μισεί παραβάσεις" παραβάσεις ἐμίσησα· και αγαπά τις εντολές πράττοντας τις πάντα, η καρδία νήφουσα είναι ευθεία προς τον Θεό, τον αγαπά, κρατεί εντός της τον Θεό.
Μπορούν να ειπωθούν αλλιώς ένθεος νους λογισμός και καρδία.
Γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν είναι τα συνθετικά που χρησιμοποιεί η ευχή ώστε να δηλώσει το υπόδειγμα μετανοίας αλλά και τον άνθρωπο που κατοικεί το Άγιο Πνεύμα, τον Άγιο. Να δηλώσει τον άνθρωπο που ειναι υγιής, που βλέπει εκλέγει και πράττει το αγαθό, που δεν διακατέχεται από πονηρό οφθαλμό, πονηρή επιθυμία, καρδία σκαμβή, μη αγιότητα, αμετανοησία.
Αυτά τα τρία είναι το υπόδειγμα μετανοίας και τα γνωρίσματα του αγίου ανθρώπου ή διαφορετικά μπορεί να ειπωθεί ότι αυτά τα τρία όταν επιτευχθούν έχουν αποτέλεσμα τον πύρινο άνθρωπο, τον άνθρωπο κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος, ο οποίος έχει πεπυρωμένο νου, πεπυρωμένο λογισμό και πεπυρωμένη καρδίαν, δοκίμασόν με, Κύριε, καὶ πείρασόν με, πύρωσον τοὺς νεφρούς μου καὶ τὴν καρδίαν μου. Ψαλ. 25,2 Δοκίμασε με Κύριε και πείραξε με, πύρωσε τους νεφρούς μου και την καρδία μου.
Ο γρήγορος νους ο σόφρων λογισμός και η καρδία νήφουσα αποτελούνται από διάφορα συστατικά, για λόγους συντομίας θα δούμε την καρδία νήφουσα. Αυτή αποτελείται από διάφορα μέρη, επί παραδείγματι έχουμε το γρήγορο μέρος, το νηφάλιο μέρος, το πιστό μέρος, καρδία γρήγορη, καρδία νηφάλια, καρδία πιστή στις εντολές.
Ο γιος του Φωτός έχει ἀκακίᾳ καρδίας, δηλαδή είναι μακρόθυμος, έχει καρδία νηφάλια, έχει καρδία ευθεία, δηλαδή καρδία σόφρωνα, το αντίθετο αυτής της καρδίας είναι η καρδία σκαμβή. Αυτά και άλλα συνθέτουν την καρδία νήφουσα ή την πύρινη καρδία του ανθρώπου κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος το οποίο είναι παρουσιάζεται σαν πυρ στην Βίβλο ή την καρδία καθαρά του Ψαλμού. Μας λέει ο Ψαλμός 100 Διεπορευόμην ἐν ἀκακίᾳ καρδίας μου ἐν μέσῳ τοῦ οἴκου μου. οὐ προεθέμην πρὸ ὀφθαλμῶν μου πρᾶγμα παράνομον, ποιοῦντας παραβάσεις ἐμίσησα· οὐκ ἐκολλήθη μοι καρδία σκαμβή. Ψαλ. 100,1-3 Συμπεριφέρθηκα κατά το παρελθόν και μέχρι σήμερα με ακακία καρδίας, με ευθύτητα και ανιδιοτέλεια. Ποτέ δεν έθεσα προ των οφθαλμών μου και δεν επεδίωξα ως συμφέρον μου παράνομη πράξη. Τουναντίον μίσησα όλους εκείνους οι οποίοι παρέβαιναν τον νόμο σου. Ποτέ έως τώρα δεν προσκολλήθηκε κοντά μου άνθρωπος με καρδία στρεβλή. .png)
.jpg)
.png)
Ερμηνεία ευχής Μεσονυκτικού Μ. Βασιλείου
Αυτή η αίτηση έχει συντεθεί αποκλειστικά από Βιβλικά χωρία, ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα, και κάποιες διαπιστώσεις εξ αυτών. Παράδειγμα, ο Θεός είναι αυτός που μπορεί να "ετάζει νεφρούς και καρδίας" Ψαλμ. 70,10, δηλαδή να βλέπει σε βάθος τον άνθρωπο, οπότε είναι "τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων σαφῶς ἐπιστάμενος".
Κύριε Παντοκράτορ, ὁ Θεὸς τῶν Δυνάμεων καὶ πάσης σαρκός, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν καὶ τὰ ταπεινὰ ἐφορῶν, καρδίας τε καὶ νεφροὺς ὁ ἐτάζων, καὶ τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων σαφῶς ἐπιστάμενος, τὸ ἄναρχον καὶ ἀΐδιον φῶς, παρ' ὃ οὐκ ἔστι παραλλαγή, ἢ τροπῆς ἀποσκίασμα, Αὐτός, ἀθάνατε Βασιλεῦ, πρόσδεξαι τὰς ἱκεσίας ἡμῶν, ἃς κατὰ τὸν παρόντα καιρὸν τῆς νυκτός, τῷ πλήθει τῶν σῶν οἰκτιρμῶν θαρροῦντες, ἐκ ῥυπαρῶν πρὸς σὲ χειλέων ποιούμεθα, καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ πλημμελήματα ἡμῶν, τὰ ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ καὶ διανοίᾳ, ἐκ γνώσεως ἢ ἀγνωσίας πλημμεληθέντα ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ναοὺς ἡμᾶς ποιῶν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καὶ δώρησαι ἡμῖν ἐν ἀγρύπνῳ καρδίᾳ καὶ νηφούσῃ διανοίᾳ, πᾶσαν τοῦ παρόντος βίου τὴν νύκτα ἡμᾶς διελθεῖν, ἀπεκδεχομένους τὴν παρουσίαν τῆς λαμπρᾶς καὶ ἐπιφανοῦς ἡμέρας τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν ᾗ μετὰ δόξης ἐπὶ γῆς Κριτὴς τῶν ἁπάντων ἐλεύσεται, ἑκάστῳ ἀποδοῦναι κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀναπεπτωκότες καὶ ὑπνοῦντες, ἀλλ' ἐγρηγοροῦντες καὶ διεγηγερμένοι ἐν τῇ ἐργασίᾳ τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ εὑρεθῶμεν καὶ ἕτοιμοι εἰς τὴν χαράν, καὶ εἰς τὸν θεῖον νυμφῶνα τῆς δόξης αὐτοῦ συνεισέλθωμεν, ἔνθα ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καὶ ἡ ἀνέκφραστος ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄρρητον. Σὺ γὰρ εἶ τὸ ἀληθινὸν φῶς, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον τὰ σύμπαντα, καὶ σὲ ὑμνεῖ πᾶσα ἡ Κτίσις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, Ἀμήν.
ἐπισκεψάσθω Κύριος ὁ Θεὸς τῶν πνευμάτων καὶ πάσης σαρκὸς ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς συναγωγῆς ταύτης, Αρ. 27,16
ΚΕΦΑΛΑΙΑ
1) Πρόλογος
2) Ερμηνεία ευχών του Αποδείπνου Και δος ημίν Δέσποτα και Κύριε Κύριε ο ρυσάμενος ημάς.
3) Παράρτημα. Ερμηνεία ευχής Αγ. Αντιόχου πατρολογίας Migne.
4) Ερμηνεία ευχής Μεσονυκτικού Μ. Βασιλείου
5) Ερμηνεία της ευχής Άγιε άγγελε πατήστε εδώ
6) Ερμηνεία ευχής, Άσπιλε αμόλυντε πατήστε εδώ
Πρόλογος
Αγαπητοί στην σημερινή ανάρτηση θα δούμε τις ευχές του Αποδείπνου "και δος ημίν Δέσποτα" και "Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς". Η πρώτη ευχή είναι υψίστου επιπέδου και η ερμηνεία της θα χρειαστεί εκτενή ανάλυση και πλήθος αγιογραφικών χωρίων. Είναι κατάλληλη η διάδοση του τι λόγια μας υπαγορεύει το Άγιο Πνεύμα να λέμε ώστε να κατανοήσουμε ότι αυτό ενεργεί και ότι είναι ζωντανό μέσα στην Εκκλησία. Θα πρέπει να τα διαδίδουμε ώστε να κατανοούμε ότι ο Χριστός δεν είναι στα σύννεφα και απασχολημένος αλλά ζωντανός μέσα στην Εκκλησία, ενεργεί συνεχώς και κάθε ημέρα.
Το τελευταίο σε σειρά χάρισμα "γένη γλωσσών" ωχριά εμπρός στην ευχή αυτή για την δημιουργία της οποίας έδρασαν μαζί τα τέσσερα πρώτα χαρίσματα τα οποία αναφέρει ο απόστολος στο Α Κορ. 12,8-10. Σε σχέση με την ευχή του Αποδείπνου η ευχή του Μ. Βασιλείου φαίνεται πολύ απλούστερη, δεν είναι. Καταλαβαίνει κάποιος το επίπεδο της ευχής του Αποδείπνου όταν αυτή κάνει να φαίνεται απλό το δημιούργημα ενός μεγάλου. Η ερμηνεία της ευχής του Μ. Βασιλείου θα παρουσιαστεί εντός της ερμηνείας της ευχής του Αποδείπνου.
Ερμηνεία
Καὶ δὸς ἡμῖν, Δέσποτα, πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν, ἀνάπαυσιν σώματος καὶ ψυχῆς· καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ ὕπνου τῆς ἁμαρτίας, καὶ ἀπὸ πάσης σκοτεινῆς καὶ νυκτερινῆς ἡδυπαθείας.
Η ευχή ξεκινάει με εμάς να απευθυνόμαστε στον Δεσπότη Θεό καθώς πηγαίνουμε προς ύπνο ώστε να αναπαυθεί σώμα και ψυχή. Τον τίτλο Δεσπότης σε προσευχή μπορούμε να δούμε στις Πράξεις, Ἀπολυθέντες δὲ ἦλθον πρὸς τοὺς ἰδίους καὶ ἀπήγγειλαν ὅσα πρὸς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι εἶπον οἱ δὲ ἀκούσαντες ὁμοθυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ εἶπον· Δέσποτα, σὺ ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς Πραξ. 4,23-24 Όταν οι Απόστολοι αφέθηκαν ελεύθεροι και δεν τους έκαναν κακό οι Φαρισαίοι πήγαν στους άλλους πιστούς και τους ανήγγειλαν όσα οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι τους είχαν πει. Εκείνοι όταν άκουσαν, με μια ψυχή και με μια καρδιά ύψωσαν φωνή προς τον Θεό λέγοντας "Δέσποτα εσύ ο οποίος έκανες τον ουρανό την γη και την θάλασσα και όλα όσα υπάρχουν σε αυτά..." Ξεκινώντας ζητούμε από τον Δεσπότη Χριστό να μας διαφυλάξει από τον ζοφερό ύπνο της αμαρτίας. Ενώ ο σωματικός ύπνος δεν επιφέρει κάτι το άσχημο ο ύπνος της αμαρτίας είναι θανατηφόρος. Μοιάζει με τον σωματικό ύπνο αλλά αυτός καθιστά τον άνθρωπο αναίσθητο προς τον καλό, αντί να τον ξεκουράζει τον κουράζει, αντί να τον ζωογονεί τον θανατώνει. Όπως στον σωματικό ύπνο έχουμε τα όνειρα, το ίδιο έχουμε και στον πνευματικό ύπνο, δηλαδή τον ύπνο της αμαρτίας. Και εκεί τα όνειρα είναι όμορφα αλλά και εφιάλτες. Ο αμαρτωλός στον "ύπνο" της αμαρτίας ονειρεύεται την επιτέλεση της αμαρτίας, την σχεδιάζει, προσπαθεί να βρει συμμάχους οι οποίοι θα τον βοηθήσουν στο να την επιτελέσει, επινοεί σχέδια ώστε οι αντίπαλοι να αποτύχουν και να νικηθούν, αυτό είναι στην πραγματικότητα ο εφιάλτης του ύπνου της αμαρτίας. Από την άλλη έχουμε τα όμορφα όνειρα του ύπνου της αμαρτίας, αυτό είναι ένα η φωνή του Αγίου Πνεύματος εντός μας η οποία μας προτρέπει να μετανοήσουμε διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. Εφ. 5,14 για αυτό το Άγιο Πνεύμα ελέγχει και φωνάζει σε κάθε αμαρτωλό, "σήκω εσύ που κοιμάσαι τον ύπνο της αμαρτίας, πετάξου όρθιος ανάμεσα από τους νεκρούς της αμαρτίας και θα σε φωτίσει ο Χριστός." Αυτή η αποστολική περικοπή διαβάστηκε σήμερα.
Παρατηρούμε εδώ ότι ο αμαρτωλός κοιμάται τον ζοφερό ύπνο, είναι νεκρός.
Έπειτα η αίτηση προχωρεί στο να διαφυλαχτούμε από κάθε σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια. Ηδυπάθεια είναι η ηδονή, τι σημαίνει όμως σκοτεινή και νυχτερινή;
Τι εννοείται με το σκοτάδι και την νύχτα; Είδαμε μόλις πριν τον απόστολο να μας μιλάει για ύπνο, εκτός από την προς Εφεσίους ο απόστολος και σε άλλη επιστολή μας λέει για ύπνο με την μεταφορική έννοια, πάντες ὑμεῖς υἱοὶ φωτός ἐστε καὶ υἱοὶ ἡμέρας. οὐκ ἐσμὲν νυκτὸς οὐδὲ σκότους. Ἄρα οὖν μὴ καθεύδωμεν ὡς καὶ οἱ λοιποί, ἀλλὰ γρηγορῶμεν καὶ νήφωμεν. Α' Θεσ. 5,5-7 Όλοι εσείς είσαστε τέκνα του φωτός, παιδιά της ημέρας του Θεού. Δεν είμαστε άνθρωποι της νύχτας ούτε του σκότους ώστε να μη ξέρουμε που βαδίζουμε ήνα κοιμώμαστε τον βαρύ ύπνο της αμαρτίας. Άρα λοιπόν ας μη κοιμόμαστε τον ύπνο της ραθυμίας και απροσεξίας όπως οι άλλοι άνθρωποι που ζουν μακριά από τον Χριστό αλλά ας είμαστε άγρυπνοι και εγκρατείς.
Ο αμαρτωλός είναι γιος του σκοταδιού και γιος της νύχτας, νυκτὸς οὐδὲ σκότους, κοιμάται τον ύπνο της αμαρτίας, στην αντίθετη πλευρά ο Χριστιανός είναι ξύπνιος καθεύδωμεν και σε εγρήγορση, γρηγορῶμεν, το συναντούμε και αλλού αυτό, ἐκνήψατε δικαίως καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· Α Κορ. 15,34 Ξυπνήσατε και γρηγορήσατε όπως είναι δίκαιο και συμφέρον για σας και αποφεύγετε την αμαρτία. Η Βίβλος λοπόν μας λέει ότι όποιος ακολουθεί τις εντολές είναι ξύπνιος ενώ όποιος ζει στην αμαρτία κοιμάται ζοφερό ύπνο, όποιος ζει με το Φως Χριστό ζει στο φως και είναι γιος του φωτός και της ημέρας και όποιος ζει στο σκότος, είναι ο Διάβολος και η αμαρτία, είναι γιος σκότους και γιος νυκτός. Οπότε τώρα κατανοούμε την έννοια σκοτεινή και νυχτερινή, είναι η αμαρτωλή ηδυπάθεια, για αυτό κάνει λόγο η ευχή.
Όμως παραμένει ερώτημα, αυτό του ότι οι λέξεις μεταφορικά είναι ίδιες, τι εννοεί εδώ η ευχή;
Ας φύγουμε από τον Παύλο και ας δούμε τον απόστολο Ιωάννη. Καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐπαγγελία ἣν ἀκηκόαμεν ἀπ᾿ αὐτοῦ καὶ ἀναγγέλλομεν ὑμῖν, ὅτι ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία. ἐὰν εἴπωμεν ὅτι κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾿ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ σκότει περιπατῶμεν, ψευδόμεθα καὶ οὐ ποιοῦμεν τὴν ἀλήθειαν· ἐὰν δὲ ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν, ὡς αὐτός ἐστιν ἐν τῷ φωτί, κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾿ ἀλλήλων, καὶ τὸ αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας. Α' Ιω. 1,5-7 Και αυτή είναι η υπόσχεση την οποία έχουμε ακούσει από τον Υιό και σας αναγγέλλουμε, ότι ο Θεός είναι φως, το απόλυτο φως της απείρου αγιότητας και πάσης τελειότητας και δεν υπάρχει σε αυτόν σκότος ούτε ίχνος σκότους, ουδεμία, ούτε η παραμικρότερη κηλίδα ατέλειας. Εάν λοιπόν πούμε ότι έχουμε στενό σύνδεσμο και επικοινωνία με αυτόν, αλλά ζούμε μέσα στο σκοτάδι της αμαρτίας τότε ψευδόμεθα και ούτε τηρούμε ούτε έχουμε ως φρόνημα την αλήθεια. Εάν όμως ζούμε σύμφωνα με το φως, όπως υπάρχει πάντοτε μέσα στο φως αυτός ο Θεός, τότε έχουμε στενή σχέση και κοινωνία μεταξύ μας και το αίμα του Ιησού Χριστού, του Υιού του, που χύθηκε στον σταυρό μας καθαρίζει από κάθε αμαρτία.
Ο Θεός είναι φως, είναι ημέρα, ὁ Θεὸς φῶς ἐστι, ο Διάβολος είναι νύχτα, σκοτία, σκοτεινή ηδυπάθεια, οπότε εδώ όταν γίνεται λόγος για σκοτεινή ηδυπάθεια εννοείται η εκ του Διαβόλου προσβολή μας, αυτός είναι ο άρχων του σκότους. Έπειτα είδαμε ότι οι άνθρωποι ανάλογα πως περιπατῶμεν είμαστε γιοί φωτός ή γιοί σκότους, αν ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν είμαστε γιοί της ημέρας, αν εν τη σκοτία είμαστε της νύχτας, νυχτερινή ηδυπάθεια, άρα νυχτερινή είναι η ανθρώπινη, είτε εκ των άλλων είτε από τον εαυτό μας.
Είναι φανερό σύμφωνα με τα παραπάνω Βιβλικά ότι εφόσον έχουμε πλευρά του Ηλίου και του σκότους, σκοτεινή και νυχτερινή πλευρά των πραγμάτων, τότε εκτός από την σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια υπάρχει και η φωτεινή και της ημέρας ηδυπάθεια. Η μια είναι γνώρισμα του γιου του φωτός και του γιου της ημέρας, η άλλη γνώρισμα του υιού της νύχτας και του σκοταδιού. Δηλαδή υπάρχει Θεία και διαβολική ηδονή, η μια είναι εγρήγορση ή άλλη ύπνος, η μια είναι γνήσια και ζωοποιός η άλλη η ψεύτικη απομίμηση και θανατηφόρα για αυτό και μόνο το φως Χριστού είναι χαρμόσυνο, λάμψον μοι το φως το χαρμόσυνον όπως λέει ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, όλα τα άλλα είναι από ψεύτικη έως και αμαρτωλή ηδονή.
Αυτή την φωτεινή και της ημέρας ηδονή μας διδάσκει ο Χριστός στους πειρασμούς, βλέπουμε ότι ο Διάβολος του προτείνει να κάνει τις πέτρες ψωμιά, εἰπὲ ἵνα οἱ λίθοι οὗτοι ἄρτοι γένωνται, ο Χριστός απαντάει, γέγραπται, οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ. Και στο περιστατικό με την Σαμαρείτιδα έχουμε τους μαθητές να λένε στον Χριστό κάτι σχετικό με το φαγητό, ῥαββί, φάγε και ενώ ο Ιησούς ήταν όχι μόνο κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας αλλά χωρίς φαγητό και ούτε καν νερό τους απαντάει λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἐμὸν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με καὶ τελειώσω αὐτοῦ τὸ ἔργον. Δικό μου φαγητό είναι να κάνω το θέλημα του Πατρός. Αυτή είναι η διδαχή της φωτεινής ηδονής, η ηδονή της ημέρας, η ηδονή κατά Θεόν, ο κάθε άγιος είναι φίλος αυτής της ηδονής, είναι του Φωτός φιλήδονος.
Έπειτα ο Διάβολος πρότεινε στον Χριστό να πέσει από ψηλά λέγοντας ότι όταν έβλεπαν ότι δεν θα πάθει τίποτα αμέσως θα πίστευαν, δηλαδή τώρα έχουμε την φιλοδοξία και σύμφωνα με τα ανωτέρω έχουμε την σκοτεινή πλευρά της έχουμε και την φωτεινή φιλοδοξία, λέει ο απόστολος, ζηλοῦτε δὲ τὰ χαρίσματα τὰ κρείττονα. Όλοι οι άγιοι έχουν την καλή φιλοδοξία να είναι με τον Χριστό, να γίνουν μικροί Χριστοί, έχουν την καλή φιλοδοξία να είναι βοηθοί στον συνάνθρωπο στον δρόμο του προς τον Χριστό, να είναι οδοί προς την Οδό.
Η φωτεινή φιλοδοξία φέρνει την Ζωή και η σκοτεινή φιλοδοξία φέρνει θάνατο μὴ ζηλοῦτε θάνατον ἐν πλάνῃ ζωῆς ὑμῶν, μηδὲ ἐπισπᾶσθε ὄλεθρον ἔργοις χειρῶν ὑμῶν· Σοφ. Σολ. 1,12 μην ζηλεύετε τον θάνατο πλανώμενοι στην ζωή σας, ούτε με τα πονηρά έργα να φέρνετε επάνω σας τον όλεθρο.
Έπειτα ο Διάβολος πρότεινε στον Χριστό να τον προσκυνήσει και θα λάβει όλα τα βασίλεια, αυτή είναι η κακή φιλαργυρία. Οπότε έχουμε την φιληδονία, την φιλοδοξία και την φιλαργυρία τα οποία ο ύμνος με την λέξη πάσης εννοεί. Με την λέξη ἡδυπαθείας ο ύμνος εννοεί και τα τρία αυτά μαζί, όχι μόνο την φιληδονία δηλαδή το ένα εκ των τριών. Με την φράση εννοεί την θεραπεία και φύλαξη του λογιστικού του επιθυμητικού και του θυμικού ή διαφορετικά εννοεί την φύλαξη από την ασθένεια της ψυχής. Σκοτεινή ηδυπάθεια εννοεί την αμαρτωλή ηδονή του τριμερούς της ψυχής. Η ηδυπάθεια του ύμνου είναι το ἐγκράτεια· του αποστόλου Παύλου στο Γαλ. 5,23.
Ο άνθρωπος είναι σώμα και ψυχή οπότε δεν αναπαύεται μόνο το ένα ποτέ, βοηθούμενος από τον Θεό να πορεύεται στην φωτεινή και ημερήσια πλευρά θα έρθει η ανάπαυση σώματος και ψυχής. Ἀγρυπνία πλούτου ἐκτήκει σάρκας, καὶ ἡ μέριμνα αὐτοῦ ἀφιστᾷ ὕπνον. Σοφ. Σειρ. 31,1 Η αϋπνία πλούτου λιώνει το σώμα και η μέριμνα για αυτόν αφαιρεί τον ύπνο. Το πάθος για τα χρήματα η ανησυχία και ο φόβος μήπως μειωθεί ο πλούτος που ήδη κατέχεται προκαλεί αϋπνία.
Βλέπουμε ότι στην ψυχή βρίσκεται η αιτία της "αγρυπνίας πλούτου" η οποία "λιώνει το σώμα και αφαιρεί τον ύπνο". Κοιτάξτε τι σοφότατα που μιλάει διότι η αγρυπνία πλούτου είναι αφενός στην ψυχή και αφετέρου είναι αγρυπνία όχι μόνο την νύχτα αλλά συνεχώς διότι ο φυλάργυρος μέρα νύχτα είναι άγρυπνος στο πως να κερδίσει, οπότε εδώ το σώμα λιώνει όχι γιατί δεν έχει ύπνο αλλά διότι η αμαρτία επιφέρει θάνατο γρηγορότερα διότι είναι αποκοπή από τον Ζωοδότη. Αφαίρεση ύπνου έχει αυτός που κακώς μεριμνά, διότι ενώ η αγρυπνία πλούτου λιώνει το σώμα διότι είναι η μια ηδυπάθεια εκ των τριών, το πάθος της φιλαργυρίας, το οποίο αποκόπτει από την Ζωή, η μέριμνα αφιστά ύπνο διότι υπάρχει ολιγοπιστία η οποία αφαιρεί λίγο ή πολύ τον Χριστό από την εξίσωση της ζωής. Δεν είναι ένας εδώ που περιγράφεται αλλά δυο, του ενός λιώνει το σώμα, του άλλου δεν του κολλάει ύπνος, στην Βίβλο κρύβεται βάθος σοφίας.
Εφόσον έχουμε την αγρυπνία πλούτου είναι ευκόλως εννοούμενο ότι έχουμε την αγρυπνία ψεύδους, την αγρυπνία μέθης και αργολογίας, την αγρυπνία διαδικτύου και όλες τις όμοιες αμαρτωλές αγρυπνίες. Δηλαδή εν τέλει έχουμε την "αγρυπνία ανομίας η οποία εκτήκει σάρκας αφιστά ύπνον και σκοτεινόν και ζοφερόν ύπνον επιφέρει". Από την άλλη πλευρά ο δίκαιος έχει την άνωθεν ειρήνη και σε κάθε περίσταση δεν λυπάται όπως αυτοί που δεν έχουν ελπίδα διότι έχει ρίξει την φροντίδα του στον Κύριο και αυτός δεν επιτρέπει να υπάρχει στον δίκαιο σάλος, ἐπίῤῥιψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου, καὶ αὐτός σε διαθρέψει· οὐ δώσει εἰς τὸν αἰῶνα σάλον τῷ δικαίῳ. Ψαλ. 54,23 Σάλος εννοείται όχι να είναι στο απυρόβλητο αλλά να μην σαλεύεται από τις διάφορες καταστάσεις Ρίξε, ω ψυχή μου, την φροντίδα σου και την μέριμνά σου δια την σωτηρία και ασφάλειά σου στον Κύριο και αυτός θα σε διαθρέψει και θα συντηρήσει την ζωή σου. Αυτός δεν θα επιτρέψει να επιπέσει στον δίκαιο αδιάκοπη και συνεχής ταραχή σαν τα κύματα της τρικυμισμένης θάλασσας. Αλλά θα δώσει αίσια έκβαση στην περιπέτειά του.
Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν, σβέσον τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ, τὰ καθ᾿ ἡμῶν δολίως κινούμενα· τὰς τῆς σαρκὸς ἡμῶν ἐπαναστάσεις κατάστειλον, καὶ πᾶν γεῶδες καὶ ὑλικὸν ἡμῶν φρόνημα κοίμησον.
Ορμές, βέλη, επαναστάσεις, θραύση. Στην ευχή αυτή, όπως θα διαπιστώσουμε και αργότερα, ο Χριστιανός παρουσιάζεται ως στρατιώτης ο οποίος δέχεται τις επιθέσεις του αντιπάλου και πρέπει να είναι ατρόμητος και γενναίος χωρίς να υποστείλει την σημαία της πίστεως. Η αίτηση της πρότασης ξεκινάει με την φράση σταμάτησε τις ορμές των παθών. Εδώ ο στρατιώτης Χριστού δέχεται την επίθεση από τις των παθών ορμάς τας κατ' αυτού επερχομένας, τα πάθη ορμούν στον Χριστιανό, μια εικόνα που χρησιμοποιείται και στην Γραφή καὶ οὐ φοβηθήσῃ πτόησιν ἐπελθοῦσαν, οὐδὲ ὁρμὰς ἀσεβῶν ἐπερχομένας· Παρ. 3,25 Δεν θα φοβηθείς από κάτι που έρχεται να σε τρομάξει, ούτε από τις εναντίων σου εφορμήσεις και εφόδους των ασεβών. Αυτό είναι ένα κομμάτι της συμβουλής των Παροιμιών προς εμάς που έχουμε στο Παροιμίες 3,21-26.
Μετά την Πτώση ο άνθρωπος έχει ροπή προς την αμαρτία, ορμούν προς το κακό τα πάθη, οι ορμές των παθών είναι η παραφύση κίνηση των παθών. Στα πάθη στρέφονται τα πύρινα βέλη του Διαβόλου ώστε να τα κάνει να κινηθούν παραφύση, για αυτό αμέσως έχουμε αναφορά σε πυρωμένα βέλη πονηρού, η φράση σβέσον τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ είναι σε συνάφεια με το παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν. Ο Σατάν αρχικά προσπαθεί να πείσει, εξ ου και η φράση δολίως κινούμενα, προσπαθεί να πείσει ώστε να κινηθούν παραφύσιν τα πάθη και όχι κατά φύση. Έπειτα προσπαθεί εντατικά να παραμείνουν αυτά κινούμενα παραφύσιν να αποκτήσουν ορμή και ο άνθρωπος εν τέλει να πωρωθεί. Είδαμε πριν την φωτεινή και σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων, είδαμε την κακή και καλή φιληδονία, επί παραδείγματι αντί να ζητάμε την αγάπη Θεού να ζητάμε την αγάπη του κόσμου, οπότε έχουμε αρχικά την παραφύσιν ορμή του πάθους, την αρχική κίνηση, δεν κινείται το πάθος προς τον Θεό, και καθώς η κατάσταση χρονίζει το πάθος κινείται γρηγορότερα αποκτάει μεγάλη ορμή και καταλήγει στην σκοτεινή και νυχτερινή αγάπη, στην μανία της δόξας, ο άνθρωπος γίνεται ο ίδιος θεός και θέλει να δοξάζεται ενώ θα κάνει ακόμη και κακό στον άλλον για να μην χάσει την δόξα. Στον Διάβολο δεν αρκεί μόνο να διαστραφεί το πάθος, δηλαδή να αποκτήσει αρχική παραφύση κίνηση, ορμή, αλλά τον ενδιαφέρει τα μέγιστα να αποκτήσει ταχύτητα, έπειτα συνεχώς να παραμένει κινούμενο παραφύση με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα ώστε εντέλει να οδηγήσει ει δυνατόν στην πώρωση, στην Διαβολοποίηση. Αυτό διότι προσπαθεί να κάνει το υποψήφιο θύμα σύμμαχο του αλλά και να έχει τις πιθανότητες με το μέρος του. Όταν ο άνθρωπος έχει αφήσει τις ορμές των παθών να κινηθούν και να προχωρήσουν, να αποκτήσουν κάποια ταχύτητα, τότε τα πάθη δεν είναι πια ορμώντα αλλά ταχέως κινούμενα παραφύσιν, οπότε ο άνθρωπος είναι αμετανόητος αμαρτωλός ακόμη και αν εξομολογείται διότι η αμαρτία είναι συνεχώς παρούσα στην ζωή του και κινδυνεύει συνεχώς. Η εξομολόγηση ναι μεν θεραπεύει πάντοτε απολύτως όμως για τον συγκεκριμένο είναι κάτι σαν σβήσιμο τεφτεριού που γέμισε και βγαίνοντας από το εξομολογητήριο πάει για νέες εγγραφές χρωστούμενων θανάσιμων αμαρτιών ή ομοιάζει με μια εισαγωγή στα επείγοντα όπου ο ιατρός θεραπεύει απολύτως το τραύμα αλλά ο τραυματίας μόλις λάβει εξιτήριο πάει πάλι να τραυματιστεί με πορνείες και κάθε είδους αμαρτίες. Οπότε ο πονηρός έχει μεγάλες πιθανότητες να τον πάει στην κόλαση αφού αυτός βρίσκεται λίγο διάστημα στο νοσοκομείο και πολύ διάστημα στον κίνδυνο θανάτου με βάρος θανάσιμου αμαρτήματος. Ταυτόχρονα και κύριον έχει την μεγάλη πιθανότητα να κατέχει το θύμα έως τον θάνατο οδηγώντας το στην κόλαση διότι έχει στο πλευρό του τον καλύτερο βοηθό και ισχυρότερο σύμμαχο, δηλαδή τον ίδιο τον άνθρωπο. Το Άγιο Πνεύμα ενεργεί τα πάντα, όχι απλά μας διδάσκει στο τι να λέμε όταν προσευχόμαστε, αλλά μας διδάσκει ακόμη και με αυτό που προσευχόμαστε. Επειδή αυτή είναι η σημασία της πρότασης Παῦσον τὰς ὁρμὰς τῶν παθῶν για αυτό βλέπουμε και αργότερα την φράση επαναστάσεις σαρκός, τῆς σαρκὸς ἡμῶν ἐπαναστάσεις η οποία αν εδώ εννοούνταν ορμές σαρκικές θα ήταν πλεονασμός απαράδεκτος για ένα τέτοιο αριστούργημα.
Έπειτα έχουμε αναφορά για βέλος Διαβόλου. Όταν υπάρχει η σκοτεινή και νυχτερινή ηδυπάθεια ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει ναός του αγίου Πνεύματος, πρέπει πρώτα να φύγει η κακή ηδονή και η αγάπη προς την κακή ηδονή και έπειτα να αρχίσει ο αγώνας κατά των πεπυρωμένων βελών του πονηρού. Εδώ η ευχή κάνει αναφορά στο Εφ. 6,16 ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι·. Μαζί δε με όλα αυτά πάρτε πάνω σας και κρατείστε σταθερή σαν ασπίδα την πίστη, με την οποία θα μπορέσετε να εξουδετερώσετε και να σβήσετε όλους τους πειρασμούς του πονηρού που ομοιάζουν με πύρινα βέλη.
Αυτά τα βέλη στοχεύουν στα πάθη του κάθε ενός και είναι θανατηφόρα. Είναι γνωστό ότι ο Διάβολος μιμείται τον Θεό, οπότε υπάρχει το κίβδηλο που είδαμε αλλά και το γνήσιο, δηλαδή έχουμε το καιγόμενο βέλος Διαβόλου και το καιγόμενο βέλος Θεού. Το πύρινο Θεϊκό βέλος είναι το πυρ Άγιο Πνεύμα το οποίο παρομοιάζεται είτε με νερό είτε με φωτιά στην Βίβλο, ας θυμηθούμε τις πύρινες γλώσσες την Πεντηκοστή, ὁ Θεὸς κριτὴς δίκαιος καὶ ἰσχυρὸς καὶ μακρόθυμος καὶ μὴ ὀργὴν ἐπάγων καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν. ἐὰν μὴ ἐπιστραφῆτε, τὴν ῥομφαίαν αὐτοῦ στιλβώσει, τὸ τόξον αὐτοῦ ἐνέτεινε καὶ ἡτοίμασεν αὐτό· καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου, τὰ βέλη αὐτοῦ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο. Ψαλ. 7,12-14. Ο Θεός είναι κριτής δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος, δεν επιφέρει την οργή του με καθημερινές τιμωρίες εναντίον των αμαρτωλών. Εάν όμως οι αμαρτωλοί καταφρονήσετε την μακροθυμία του Θεού και δεν μετανοήσετε θα τροχίσει την ρομφαία του, το τόξο του έχει ήδη έτοιμο εναντίον σας. Και στο τόξο αυτό ο Κύριος τοποθέτησε τα θανατηφόρα του βέλη, τα οποία ετοίμασε εναντίον των φλογιζομένων από την κακότητα και τα πάθη αμετανόητων αμαρτωλών.
Αντιθέτως με το βέλος Διαβόλου το οποίο είναι θανατηφόρο της ζωής, θανατώνει την ζωή, το πύρινο βέλος του Θεού είναι πρόξενος θανάτου μεν αλλά θανάτου της αμαρτίας διότι το πυρ που φέρει είναι το Άγιο Πνεύμα. Αυτό μας προτρέπει σε μετάνοια και εφόσον ο άνθρωπος πει το ναι αρχίζει οδηγεί και τελειώνει την σωτηρία. Και αλλού η Γραφή μας λέει για Θεϊκά βέλη αὐτοὶ παρεζήλωσάν με ἐπ᾿ οὐ Θεῷ, παρώξυνάν με ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν· κἀγὼ παραζηλώσω αὐτοὺς ἐπ᾿ οὐκ ἔθνει, ἐπὶ ἔθνει ἀσυνέτῳ παροργιῶ αὐτούς. ὅτι πῦρ ἐκκέκαυται ἐκ τοῦ θυμοῦ μου, καυθήσεται ἕως ᾅδου κάτω, καταφάγεται γῆν καὶ τὰ γενήματα αὐτῆς, φλέξει θεμέλια ὀρέων. συνάξω εἰς αὐτοὺς κακὰ καὶ τὰ βέλη μου συντελέσω εἰς αὐτούς. Δευτ. 32,21-23
Αυτοί έγιναν αιτία να ζηλοτυπήσω, διότι λάτρευσαν ανύπαρκτο Θεό, με έκαναν να οργιστώ, διότι λάτρευσαν είδωλα. Θα τους κάνω να ζηλοτυπήσουν παραδίδοντας τους σε ειδωλολατρικά έθνη, θα τους κάνω να αγανακτήσουν όταν τους παραδώσω σε βάρβαρο ειδωλολατρικό έθνος. Διότι άναψε πλέον η φωτιά του θυμού μου, το πυρ της οργής μου θα φθάσει έως στον Άδη, θα καταφάγει την γη και τα προϊόντα της, θα καταφλέξη και θα ζώσει με φλόγες τα θεμέλια των βουνών. Πολλές θα φέρω εναντίον τους θλίψεις, θα εξαντλήσω τα βέλη μου κτυπώντας τους.
Το βέλος του Θεού είναι θανατηφόρο εναντίων της αμαρτίας και πότε είναι θανατηφόρο δια της παιδαγωγίας άλλοτε δια της παρακλήσεως.
Συνεχίζοντας βλέπουμε ότι ζητούμε την καταστολή των επαναστάσεων της σαρκός. Είναι οι σαρκικοί πειρασμοί και η φωτιά της επιθυμίας. Ο απόστολος Ιάκωβος λέγει, πόθεν πόλεμοι καὶ μάχαι ἐν ὑμῖν; οὐκ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἡδονῶν ὑμῶν τῶν στρατευομένων ἐν τοῖς μέλεσιν ὑμῶν; Ιακ. 4,1 Δηλαδή, από που προέρχονται οι μεταξύ σας οι έριδες και οι συγκρούσεις; Δεν προέρχονται από τις εμπαθείς επιθυμίες αμαρτωλών ηδονών οι οποίες έχουν επιστρατευθεί και διεξάγουν πόλεμο μέσα σας για να σας υποδουλώσουν στην φαυλότητα; Συναντούμε όμοια αίτηση στην Ακολουθία του Μεγάλου Σχήματος, εκεί λέει ενίσχυσον αυτόν (εννοεί τον μοναχό) εις τον κατά του αοράτου εχθρού πόλεμον· τας εκ της σαρκός επαναστάσεις τη κραταιά δυνάμει σου κατάβαλε· δος αυτώ ευαρεστείν σοι εις αίνεσιν και δοξολογίαν αδιάλειπτον. Προ της κουράς ευχή.
Έπειτα έχουμε την αίτηση ώστε να κοιμηθεί κάθε γεώδες και υλικό φρόνημα. Εδώ ξανά έχουμε δυο λέξεις όμοιες διότι με το γεώδες, δηλαδή το γήινο, εννοείται μεταφορικά κάτι το υλιστικό. Οι δυο λέξεις φαίνονται ίδιες όμως εκφράζουν διαφορετικές έννοιες.
Γεώδες είναι της σάρκας το φρόνημα, του σώματος. Από Γη έχει φτιαχτεί η σάρκα και επιθυμεί τα της Γης, ο γαστρίμαργος, ο πόρνος, ο φιλάργυρος, τα επίγεια φρονεί και θεός του είναι η κοιλιά το χρήμα η σάρκα. Εκτός αυτού έχουμε και το υλικόν φρόνημα, είναι η πνευματική αστοχία, επί παραδείγματι ο υπερήφανος έχει υλικόν φρόνημα, ο χλιαρός την πίστη έχει και υλικόν φρόνημα και λοιπά. Ιδού λοιπόν το γιατί των λέξεων, φαινομενικά είναι ίδιες αλλά στην πραγματικότητα διαφέρουν.
Πολύ σοφά και ΑγιοΠνευματικά η ευχή μιλάει διότι όταν παύσει η ορμή τότε το πάθος χάνει την δύναμη του όπως το κύμα το οποίο όταν δεν είναι ορμητικό δεν μπορεί να παρασύρει και να καταποντίσει. Όταν σβηστεί η φωτιά του βέλους αυτό δεν μπορεί να δημιουργήσει πυρκαγιά ώστε να καεί το οχύρωμα του στρατιώτη Χριστού. Όταν κατασταλεί η επανάσταση έχασε την δύναμη να επιβληθεί η αμαρτωλή ηδονή. Παρατηρούμε παύση ορμής, σβέση πυρός, καταστολή επανάστασης, δηλαδή κάτι απότομο, το δραστικό, αλλά όμως έχουμε κοίμηση φρονήματος. Το αμαρτωλό φρόνημα μέχρις ότου αποφασίσει να αποκοιμηθεί μπορεί να έχουμε κοιμηθεί πρώτα οι ίδιοι και μάλιστα αμετανόητοι.
Το ταιριαστό μετά τα παύσον σβέσον κατάστειλον θα ήταν αφαίρεσον ή κάτι όμοιο, δηλαδή η συνέχεια της δραστικής βοήθειας που ζητούμε ο Θεός να μας παρέχει. Η διαλογή στην συγκεκριμένη αίτηση μιας λέξης που κάνει αναφορά σε ύπνο, κοίμησον, επειδή η ευχή είναι προ αυτού δεν είναι επιτυχής. Πραγματικά δεν είναι επιτυχής όμως; Ας πάμε τον νου λίγο πριν αγαπητοί, παρατηρήσαμε παραπάνω ότι ο Θεός για να αφαιρέσει παν γεώδες και υλικό φρόνημα λέει "έχω ετοιμάσει το τόξο μου" και "θα εξαντλήσω τα βέλη μου χτυπώντας τους".
Επέτρεψε ο Θεός να αιχμαλωτιστούν για να αφαιρεθεί παν γεώδες και υλικόν φρόνημα ώστε να εκζητήσουν τον Θεό και να σωθούν, συνάξω εἰς αὐτοὺς κακὰ καὶ τὰ βέλη μου συντελέσω εἰς αὐτούς Δευτ. 32,23 καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου, τὰ βέλη αὐτοῦ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο. Ψαλ. 7,12-14 Θα συσσωρεύσω εναντίον τους θλίψεις και συμφορές, θα εξαντλήσω τα βέλη μου κτυπώντας τους. Στο τόξο ο Κύριος τοποθέτησε του βέλη του, τα ετοίμασε εναντίον των αμαρτωλών.
Αυτή είναι μια ενέργεια του Θεού εναντίων του "γεώδους και υλικού φρονήματος", ας δούμε όμως και μια άλλη ενέργεια του Θεού εναντίων αυτού του φρονήματος, ἐπάρας οὖν ὁ Ἰησοῦς τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ θεασάμενος ὅτι πολὺς ὄχλος ἔρχεται πρὸς αὐτόν, λέγει πρὸς τὸν Φίλιππον· πόθεν ἀγοράσωμεν ἄρτους ἵνα φάγωσιν οὗτοι; τοῦτο δὲ ἔλεγε πειράζων αὐτόν· αὐτὸς γὰρ ᾔδει τί ἔμελλε ποιεῖν. ἀπεκρίθη αὐτῷ Φίλιππος· διακοσίων δηναρίων ἄρτοι οὐκ ἀρκοῦσιν αὐτοῖς ἵνα ἕκαστος αὐτῶν βραχύ τι λάβῃ. Ιω. 6,5-7 Σήκωσε ο Ιησούς τα μάτια και είδε ότι πολύς λαός έρχεται προς αυτόν και είπε στον Φίλιππο, από που και με τι χρήματα θα αγοράσουμε ψωμιά να φάνε όλοι αυτοί οι άνθρωποι;. Απάντησε ο Φίλιππος, διακοσίων δηναρίων ψωμιά (200 ημερομίσθια εποχής) δεν αρκούν όχι να χορτάσουν, αλλά ούτε για να πάρει ο κάθε ένας από ένα μικρό κομμάτι. Αυτό το είπε ο Χριστός ώστε να θεραπεύσει το γεώδες και υλικό φρόνημα του Φιλίππου, διότι γνώριζε πολύ καλά τι πρόκειται να κάνει. Οπότε το τοῦτο δὲ ἔλεγε πειράζων αὐτόν· σημαίνει "το είπε ώστε να τον θεραπεύσει".
Εμείς μπορεί να μην είμαστε στα μάτια του Θεού Φίλιπποι αλλά βλέποντας στην καρδιά μας ο Χριστός να βλέπει πονηρία σκληρότητα και πώρωση, να μας λέει σκληροτράχηλόν σε εἶναι Εξ. 3,3 "άνθρωπος σκληρόκαρδος είσαι", δηλαδή να είμαστε σαν τους Ισραηλίτες σκληρυμένοι και βυθισμένοι στο γεώδες και υλικό φρόνημα οπότε να μας αξίζει "συναγωγή κακών" Δευτ. 32,23 και "βέλος καιγόμενο" Ψαλ. 7,12-1. Τώρα κατανοούμε λοιπόν το γιατί υπάρχει αυτή η διαφορά, διότι κοίμησον σημαίνει ότι ζητούμε με τρόπο όχι σκληρό να μας θεραπεύσει ο Θεός, να μας βοηθήσει με την βακτηρία όχι με την ράβδο. Δηλαδή αυτή η λέξη μπορεί να φαίνεται μια ταιριαστή μεταφορά όμως στην πραγματικότητα σαν μεταφορά είναι αταίριαστη και είναι σαν αίτημα ταιριαστή.
Εδώ θα ξεκινήσει η ερμηνεία της ευχής του Μ. Βασιλείου η οποία αρχίζει και αυτή με φρασεολογία που κάνει λόγο για βέλος. Το πρώτο μέρος ή η εισαγωγή ξεκινάει ως εξής:
Κύριε, Κύριε, ο ρυσάμενος ημάς από παντός βέλους πετομένου ημέρας, ρύσαι ημάς και από παντός πράγματος εν σκότει διαπορευομένου. Πρόσδεξαι θυσίαν εσπερινην, τας των χειρών ημών επάρσεις.
Παρατηρούμε ότι και εδώ έχουμε βέλος αλλά το Βιβλικό χωρίο από όπου έχει παρθεί η φράση είναι διαφορετικό από εκείνο της ευχής του Αποδείπνου, εκεί ήταν το Εφ. 6,16 εδώ είναι ο Ψαλμός 90ος, οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ. Ψαλ. 90,5-6 Δεν θα φοβηθείς από κίνδυνο νυχτερινό, ούτε από βέλος που ρίχνεται εναντίον σου την ημέρα. Δεν θα φοβηθείς από φόβητρο που έρχεται την νύχτα, ούτε από δαιμόνιο πονηρό που ενεργεί κατά την μεσημβρία.
Ο Μ. Βασίλειος έχει χρησιμοποιήσει τον Ψαλμό απλά. Αφαιρεί τον νυχτερινό φόβο όπου θα μπορούσε να τον συμπεριλάβει στην αίτηση και η πρόταση λέει όπως μας γλύτωσε ο Θεός από όλους τους κινδύνους την ημέρα έτσι να μας γλυτώσει και από κάθε κακό, είτε πνευματικό ή σωματικό, που έρχεται εναντίων μας την νύχτα. Δεν έχουμε την ίδια μεταχείριση μέρας και νύχτας όπως προηγούμενα, το ημερήσιο πετόμενο βέλος δεν είναι βέλος Θεού ή βέλος γιου φωτός αλλά οι επιθέσεις που γίνονται την ημέρα. Βέλος πετομένου ημέρας, βέλος που πετάει εναντίον μας την ημέρα, είναι ο κίνδυνος κατά την ημέρα, οπότε το εν σκότει είναι απλά η νύχτα. Έπειτα ζητούμε να δεχτεί ο Κύριος την θυσία εσπερινή όπου θα υψώσουμε τα χέρια μας για να ακολουθήσουν τα αιτήματα που υπάρχουν στο δεύτερο μέρος. Θυσία είναι η προσευχή μας, είναι θυσία αινέσεως, επειδή βράδυ εσπερινή. Η φράση προέρχεται από τους Ψαλμούς, το πασίγνωστο "Κύριε εκέκραξα προς σε" που ακούμε σε κάθε εσπερινό, Πρόσδεξαι -- πρόσχες, θυσίαν εσπερινή -- θυσία ἑσπερινή, τάς τών χειρών ημών επάρσεις -- ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου.
Κύριε, ἐκέκραξα πρὸς σέ, εἰσάκουσόν μου· πρόσχες τῇ φωνῇ τῆς δεήσεώς μου ἐν τῷ κεκραγέναι με πρὸς σε. κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή. Ψαλ. 140,1-2
θῦσον τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἀπόδος τῷ Ὑψίστῳ τὰς εὐχάς σου· Ψαλ. 49,14
Ακολουθούν οι αιτήσεις αυτής της ευχής τις οποίες θα δούμε παρακάτω.
Καὶ δώρησαι ἡμῖν, ὁ Θεός, γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ὕπνον ἐλαφρόν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον.
Εκτός από την προστασία και βοήθεια της προηγούμενης πρότασης σε αυτήν ζητούμε τις δωρεές του Θεού. Τα τέκνα του φωτός, τα παιδιά της ημέρας όπως είδαμε στην Α' Θεσσαλονικείς, δεν κοιμούνται τον ύπνο της αμαρτίας αλλά γρηγορούν και νήφουν. Το ίδιο παρατηρούμε να μας συμβουλεύει και ο απόστολος Πέτρος, νήψατε, γρηγορήσατε· ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ. Α Πε. 5,8
Αγρυπνάτε και προσέχετε διότι ο αντίπαλος σας και κατήγορος διάβολος σαν λιοντάρι που βρυχάται περπατάει με μανία ζητώντας ποιον να καταπιεί.
Έχουμε εδώ αρχικά την αίτηση από τον Θεό δωρεάς για γρήγορο νου. Η δωρεά γρήγορου νου σημαίνει έξυπνος με την αρχαία έννοια νους, νους που είναι σε εγρήγορση. Γρήγορος νους σημαίνει νους που δεν κοιμάται κατά την μεταφορά ύπνου που είδαμε, σημαίνει φωτεινός νους κατά την μεταφορά ημέρας και νύχτας, σημαίνει νους φωτός και εν τέλει σημαίνει ένθεος νους ο οποίος βρίσκεται σε εγρήγορση για όλες τις παγίδες του πονηρού. Νους που κοιτάζει γύρω βλέπει το καλό και όλες τις κακοτοπιές και τους πνευματικούς κινδύνους, ο γρήγορος νους ασφαλίζει την ψυχή, εδώ γρήγορος νους είναι ο οφθαλμός της ψυχής. Έπειτα έχουμε τον σώφρονα λογισμό, αυτός είναι ο υγιής λογισμός, ο ένθεος λογισμός. Ο σώφρονας λογισμός είναι αυτός που επιθυμεί το αγαθό και εκλέγει τον ενάρετο δρόμο ενώ ο άφρων λογισμός είναι ασθενής και αυτός που επιθυμεί την αμαρτία. Τρίτον η αίτηση αναφέρει καρδίαν νήφουσαν, το οποίο σημαίνει η καρδία μας να στρέφεται στον Χριστό, να φυλάει κάθε εντολή Χριστού και έτσι να προκόπτει στην αρετή.
Ο γρήγορος νους βλέπει τις παγίδες τις κακοτοπιές και τον ορθό δρόμο, ο σόφρωνας λογισμός "μισεί παραβάσεις" παραβάσεις ἐμίσησα· και αγαπά τις εντολές πράττοντας τις πάντα, η καρδία νήφουσα είναι ευθεία προς τον Θεό, τον αγαπά, κρατεί εντός της τον Θεό.
Μπορούν να ειπωθούν αλλιώς ένθεος νους λογισμός και καρδία.
Γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν είναι τα συνθετικά που χρησιμοποιεί η ευχή ώστε να δηλώσει το υπόδειγμα μετανοίας αλλά και τον άνθρωπο που κατοικεί το Άγιο Πνεύμα, τον Άγιο. Να δηλώσει τον άνθρωπο που ειναι υγιής, που βλέπει εκλέγει και πράττει το αγαθό, που δεν διακατέχεται από πονηρό οφθαλμό, πονηρή επιθυμία, καρδία σκαμβή, μη αγιότητα, αμετανοησία.
Αυτά τα τρία είναι το υπόδειγμα μετανοίας και τα γνωρίσματα του αγίου ανθρώπου ή διαφορετικά μπορεί να ειπωθεί ότι αυτά τα τρία όταν επιτευχθούν έχουν αποτέλεσμα τον πύρινο άνθρωπο, τον άνθρωπο κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος, ο οποίος έχει πεπυρωμένο νου, πεπυρωμένο λογισμό και πεπυρωμένη καρδίαν, δοκίμασόν με, Κύριε, καὶ πείρασόν με, πύρωσον τοὺς νεφρούς μου καὶ τὴν καρδίαν μου. Ψαλ. 25,2 Δοκίμασε με Κύριε και πείραξε με, πύρωσε τους νεφρούς μου και την καρδία μου.
Ο γρήγορος νους ο σόφρων λογισμός και η καρδία νήφουσα αποτελούνται από διάφορα συστατικά, για λόγους συντομίας θα δούμε την καρδία νήφουσα. Αυτή αποτελείται από διάφορα μέρη, επί παραδείγματι έχουμε το γρήγορο μέρος, το νηφάλιο μέρος, το πιστό μέρος, καρδία γρήγορη, καρδία νηφάλια, καρδία πιστή στις εντολές.
Ο γιος του Φωτός έχει ἀκακίᾳ καρδίας, δηλαδή είναι μακρόθυμος, έχει καρδία νηφάλια, έχει καρδία ευθεία, δηλαδή καρδία σόφρωνα, το αντίθετο αυτής της καρδίας είναι η καρδία σκαμβή. Αυτά και άλλα συνθέτουν την καρδία νήφουσα ή την πύρινη καρδία του ανθρώπου κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος το οποίο είναι παρουσιάζεται σαν πυρ στην Βίβλο ή την καρδία καθαρά του Ψαλμού. Μας λέει ο Ψαλμός 100 Διεπορευόμην ἐν ἀκακίᾳ καρδίας μου ἐν μέσῳ τοῦ οἴκου μου. οὐ προεθέμην πρὸ ὀφθαλμῶν μου πρᾶγμα παράνομον, ποιοῦντας παραβάσεις ἐμίσησα· οὐκ ἐκολλήθη μοι καρδία σκαμβή. Ψαλ. 100,1-3 Συμπεριφέρθηκα κατά το παρελθόν και μέχρι σήμερα με ακακία καρδίας, με ευθύτητα και ανιδιοτέλεια. Ποτέ δεν έθεσα προ των οφθαλμών μου και δεν επεδίωξα ως συμφέρον μου παράνομη πράξη. Τουναντίον μίσησα όλους εκείνους οι οποίοι παρέβαιναν τον νόμο σου. Ποτέ έως τώρα δεν προσκολλήθηκε κοντά μου άνθρωπος με καρδία στρεβλή.
Γρήγορον νοῦν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν !
6 μόνο λέξεις και όμως είναι μια από τις κορυφαίες αιτήσεις που έχουν συντεθεί ποτέ.
Θα μπορούσε να γίνει μονολόγιστη ευχή, "Κύριε δος μοι γρήγορο νου σόφρωνα λογισμό καρδία νήφουσα". Και μόνο που βλέπουμε να διδάσκει την αίτηση αυτή ο Κύριος στην παραβολή του ασώτου φτάνει ώστε να την θέσει στην κορυφή, η οποία παραβολή όπως έχει παρατηρηθεί, ακόμη και αν χανόταν όλη η Καινή θα μπορούσε μόνη της να μας διδάξει το τι πρέπει να κάνει ο άνθρωπος και ποιος είναι ο Χριστός.
Καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ. εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγὼ δὲ λιμῷ ἀπόλλυμαι! Παρατηρούμε ότι ο άσωτος ξυπνάει από τον ζοφερό ύπνο της αμαρτίας και εμφανίζει τον γρήγορο νου, το μάτι της ψυχής, ο φύλακας της ψυχής ξύπνησε, μπορεί να ειπωθεί και για αυτόν, ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ, Πραξ. 16,27. Επιθυμούσε να φάει χαρούπια και δεν του έδιναν γιατί τα προόριζαν για τους χοίρους, ερχόμενος στον εαυτό του είπε, πόσοι από τους εργάτες του πατέρα μου έχουν περίσσιο ψωμί και εγώ πεθαίνω από την πείνα". Ο νους που έγινε γρήγορος είδε το κακό και το καλό, τον κίνδυνο και την ασφάλεια. Ο άσωτος δεν μιλούσε σε κάποιον, εντός του συλλογιζόταν, το εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· μπορεί να ειπωθεί αλλιώς ως εξής, ακούσας την φωνήν του Πνεύματος και ελθών εις γρήγορον νουν είδε ότι οι μίσθιοι του πατρός... . Δεν ήταν αιτία του γρηγορου νου η πείνα όπως δεν ήταν αιτία του ξυπνήματος του γρήγορου νου ο πετεινός για τον Πέτρο.
Έπειτα έχουμε τον σόφρωνα λογισμό, ἀναστὰς πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ ἐρῶ αὐτῷ· πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου· ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου "θα σηκωθώ θα πάω στον πατέρα μου και θα του πω, πατέρα, αμάρτησα στον Θεό και σε εσένα, κάνε με σαν ένα υπηρέτη σου". Ο σόφρων λογισμός διαλέγει τον πατέρα Θεό, ο άφρων λογισμός ήταν ο άρρωστος λογισμός, αυτός που επιθυμούσε και διάλεγε μέχρι τώρα την απομάκρυνση και την αμαρτία. Ο υπνών νους θα έβλεπε το κακό και ο άφρων λογισμός θα διάλεγε την ανομία και την υπερηφάνεια όχι την αναγνώριση της αμαρτίας και την ταπείνωση.
Τέλος βλέπουμε την καρδία νήφουσα, πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου. Λουκ. 15,21 Πατέρα αμάρτησα στον ουρανό και ενώπιόν σου και δεν είμαι άξιος να ονομασθώ γιός σου.
Που είναι εδώ η καρδία νήφουσα θα πει κάποιος;
Αλλά ας δούμε τι έχει προηγηθεί, ἔτι δὲ αὐτοῦ μακρὰν ἀπέχοντος εἶδεν αὐτὸν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἐσπλαγχνίσθη, καὶ δραμὼν ἐπέπεσεν ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ κατεφίλησεν αὐτόν. Ενώ ακόμη ο άσωτος βρισκόταν σε μακρινή απόσταση ο πατέρας του που παρατηρούσε πάντοτε με λαχτάρα στον δρόμο μήπως γυρίσει τον είδε και τον εσπλαγχνίσθηκε, έτρεξε να τον προυπαντήσει, έπεσε με στοργή στον τράχηλο του παιδιού του το αγκαλιασε και το γέμισε φιλήματα. Ο πατέρας τον δέχτηκε χωρίς καμία παρατήρηση, τον δέχτηκε λες και δεν συνέβη τίποτα.
Η συγχώρηση ήταν άμεση και πλήρως βεβαιωμένη από τις αντιδράσεις. Ο άσωτος βλέποντας αυτήν την αντίδραση αν δεν είχε καρδία νήφουσα, αν δεν είχε φυλακή καρδίας, θα είχε αρχίσει τις προφάσεις εν αμαρτίαις της καρδίας σκαμβής, θα είχε αρχίσει τις έχωκαιεγώέναδίκιο δικαιολογίες. Χωρίς καρδία νήφουσα αλλά με καρδία σκαμβή τα λόγια του θα ήταν, ναι φταίω αλλά με εξαπάτησε το φίδι ο φίλος μου που μου έλεγε για μεγαλεία μακριά σου ή θα έλεγε ναι δεν έπρεπε να φύγω αλλά ο άνθρωπος που προσέλαβες ήταν αυτός που με παρέσυρε. Όμως δεν γίνεται αυτό, η καρδία νήφουσα πράττει πολύ διαφορετικά. Είναι απαλλαγμένη από σκέψεις των σκοτεινών και νυχτερινών παθών, είναι προσηλωμένη στο Φως και στην ημέρα. Οπότε γίνεται φανερό ότι μετά την αίτηση για καθαρότητα της προηγούμενης πρότασης έχουμε τώρα εδώ την αίτηση όχι μόνο για την πορεία προς την αγιότητα αλλά και για να μας δοθεί ειλικρινή μετάνοια εφόσον πέσουμε.
Ακολουθεί η αίτηση για ὕπνον ἐλαφρόν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον.
Ο ύπνος ελαφρύς είναι αποτέλεσμα και των δικών μας ενεργειών, ο Θεός ευδοκεί πάντοτε να έχουμε και ύπνο αλλά και ξύπνιο ελαφρύ υπό την σωματική έννοια. Όμως όταν επί παραδείγματι ο άνθρωπος έχει την πρώτη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιληδονία, των ψωμιών την ηδονή, έχοντας φάει πολύ είναι ευκόλως εννούμενο ότι δεν πρόκειται να έχει ύπνο ελαφρύ και ας θέλει ο Θεός, ὕπνος ὑγιείας ἐπὶ ἐντέρῳ μετρίῳ, ἀνέστη πρωΐ, καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ μετ᾿ αὐτοῦ. πόνος ἀγρυπνίας καὶ χολέρας καὶ στρόφος μετὰ ἀνδρὸς ἀπλήστου. Σοφ. Σειρ. 31,20 Υγιής και ευχάριστος ύπνος υπάρχει στον άνθρωπο ο οποίος δεν έχει παραφάει. Όταν αυτός το πρωί ξυπνά έχει καθαρό και ελεύθερο τον νου. Ο πολυφαγάς όμως υποφέρει από πόνους αγρυπνία και εμετούς. Ενίοτε δεν φτάνει καν στο πρωί διότι πεθαίνει το βράδυ μπορεί να συμπληρώσει κάποιος.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα υπόλοιπα, όποιος έχει την τρίτη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιλαργυρία, δεν έχει ύπνο ελαφρύ, είδαμε ότι Ἀγρυπνία πλούτου ἐκτήκει σάρκας, καὶ ἡ μέριμνα αὐτοῦ ἀφιστᾷ ὕπνον. Σοφ. Σειρ. 31,1 ευκόλως εννούμενο είναι ότι όποιος έχει και την δεύτερη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιλοδοξία, έχει αγρυπνία ματαιότητας η οποία εκτήκει σάρκας και η μέριμνα αυτού αφιστά ύπνον. Ο Θεός πάντοτε ευδοκεί στον ύπνο ελαφρύ και αν εμείς ενεργήσουμε πρόκειται να τον έχουμε ειδικά εάν αφαιρεθεί και η σατανική φαντασία. Άρα κυρίως πνευματική είναι η έννοια, εδώ ζητούμε όχι ύπνο ελαφρύ σωματικό αλλά κάτι άλλο. Αυτό που ζητούμε είναι ο ύπνος του δικαίου. Αν παρατηρήσουμε την Βίβλο ο δίκαιος όχι μόνο δεν κοιμάται αλλά έχει και άγρυπνο φρουρό δίπλα του τον Θεό ενώ ο άδικος είναι αυτός που κοπιάζει χωρίς όφελος. Στους Ψαλμούς διαβάζουμε, Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων. εἰς μάτην ὑμῖν ἐστι τὸ ὀρθρίζειν, ἐγείρεσθαι μετὰ τὸ καθῆσθαι, οἱ ἐσθίοντες ἄρτον ὀδύνης, ὅταν δῷ τοῖς ἀγαπητοῖς αὐτοῦ ὕπνον. Ψαλ. 126,1-2 Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν οικοδομήσει και δεν ευδοκήσει στην ανοικοδόμηση ενός σπιτιού, ματαίως κοπίασαν οι οικοδομούντες. Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν φυλάξει μία πόλη, ματαίως αγρύπνησαν οι φρουροί της. Εάν δεν έχετε βοηθό τον Θεό, ματαίως ξυπνάτε αξημέρωτα για να μεταβείτε στις εργασίες σας. Ματαίως μόλις σηκωθείτε από το κρεββάτι σας ή από την τραπέζι του φαγητού πάτε προς την εργασία σας και έτσι τρώτε τον άρτο σας με πολύ κόπο και πόνο σε στιγμή κατά την οποία ο Κύριος δίδει στους αγαπητούς του πιστούς ανθρώπους ήρεμο ύπνο.
Δηλαδή μας λέει η Γραφή ότι ο Θεός ως κύριος των πάντων είναι αυτός που ευοδώνει κάθε καλό έργο και κάθε κόπο κάνει προς όφελος. Από την άλλη ο αμαρτωλός είναι αυτός που ταλαιπωρείται και μάλιστα αυτό γίνεται ενόσω ο δίκαιος κοιμάται, δηλαδή είναι σε ηρεμία. Ο δίκαιος έχοντας δίπλα του τον Θεό δεν αποθαρρύνεται και είναι ήρεμος ενώ αναρίθμητα πλήθη τον έχουν περικυκλώσει, φωνῇ μου πρὸς Κύριον ἐκέκραξα, καὶ ἐπήκουσέ μου ἐξ ὄρους ἁγίου αὐτοῦ, ἐγὼ ἐκοιμήθην καὶ ὕπνωσα· ἐξηγέρθην, ὅτι Κύριος ἀντιλήψεταί μου. οὐ φοβηθήσομαι ἀπὸ μυριάδων λαοῦ τῶν κύκλῳ συνεπιτιθεμένων μοι Ψαλ. 3,5-7 Κατά το παρελθόν πολλές φορές, με φωνή ισχυρή φώναξα προς τον Κύριο και ζήτησα την βοήθειά του, και εκείνος με άκουσε από το όρος Σιών, από το άγιον αυτού κατοικητήριο. Για αυτό και τώρα ο Κύριος θα εισακούσει την προσευχή μου, κοιμήθηκα με ήρεμο και αναπαυτικό ύπνο. Σηκώθηκα από τον ύπνο ειρηνικός και αισιόδοξος διότι ο Κύριος θα με βοηθήσει και θα με προστατεύσει. Δεν θα φοβηθώ από αναρίθμητα πλήθη εχθρικού λαού που με έχουν περικυκλώσει από όλα τα σημεία και επιτίθενται όλοι μαζί εναντίον μου.
ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν μου· ἀπὸ καρποῦ σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου αὐτῶν ἐπληθύνθησαν. ἐν εἰρήνῃ ἐπὶ τὸ αὐτὸ κοιμηθήσομαι καὶ ὑπνώσω, ὅτι σύ, Κύριε, κατὰ μόνας ἐπ᾿ ἐλπίδι κατῴκισάς με. Ψαλ. 4,8-9
Γέμισες την δική μου καρδία από χαρά και αγαλλίαση την οποία δεν δοκιμάζουν ποτέ οι αμαρτωλοί αντίπαλοί μου μολονότι είναι γεμάτοι από τους καρπούς της γης, από σιτάρι κρασί και λάδι. Εγώ όμως με την ελπίδα μου στέρεη προς εσένα θα κοιμηθώ ήσυχος και ειρηνικός, θα χορτάσω τον ύπνο, διότι εσύ Κύριε, αν και εγώ είμαι τώρα εγκαταλελειμμένος και μόνος μου παρέχεις την προστασία σου, υπό την σκέπη της οποίας κατοικώ γεμάτος ελπίδα προς εσένα.
Έπειτα έχουμε την σατανική φαντασία. Φαντασία σατανική είναι πρόταση μη κατά Θεόν η οποία αφενός αναβιβάζει σε θεό τον Διάβολο και το κάθε υλικό ιδέα ή θεωρία, ενώ αφετέρου κάνει εμάς να παραμένουμε εχθροί του Θεού. Η σατανικῆς φαντασίας της ευχής ήταν η αιτία της φαντασίαν ψευδῆ για την οποία μας μιλάει ο προφήτης Αβακούμ. Τί ὠφελεῖ γλυπτόν, ὅτι ἔγλυψαν αὐτό; ἔπλασεν αὐτὸ χώνευμα, φαντασίαν ψευδῆ, ὅτι πέποιθεν ὁ πλάσας ἐπὶ τὸ πλάσμα αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι εἴδωλα κωφά. οὐαὶ ὁ λέγων τῷ ξύλῳ· ἔκνηψον, ἐξεγέρθητι, καὶ τῷ λίθῳ· ὑψώθητι· καὶ αὐτό ἐστι φαντασία, τοῦτο δέ ἐστιν ἔλασμα χρυσίου καὶ ἀργυρίου, καὶ πᾶν πνεῦμα οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ. ὁ δὲ Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· εὐλαβείσθω ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. Αβ. 2,18-20 Ποια ωφέλεια είναι δυνατόν να σου δώσει το γλυπτό που άνθρωποι κατασκεύασαν; Ο τεχνίτης το διαμόρφωσε και το χύτευσε. Αυτό όμως είναι γέννημα φαντασίας ψεύτικης. Αλλά εδώ είναι το παράδοξο, ότι αυτός που κατασκεύασε το κωφό και άλαλο είδωλο, πιστεύει στο έργο των χεριών του. Αλίμονο σε εκείνο που πιστεύει στα ξύλινα αγάλματα και λέει σε αυτά "σήκω" και στο λίθινο άγαλμα "στάσου υψηλά". Αυτό είναι επινόηση της ανθρώπινης φαντασίας. Αποτελείται από ύλη, χρυσό άργυρο, κανένα πνεύμα, καμία πνοή ζωής δεν υπάρχει εντός του. Ο Κύριος όμως κατοικεί στον άγιο ναό του, ας ευλαβηθεί αυτόν όλη η οικουμένη.
Το ίδιο με τον προφήτη έχει πει και ο Σολομώντας. Ο κατασκευαστής ειδώλων, ο οποίος είναι και ο ίδιος χώμα φτιάχνει εκ του ιδίου πηλού θεό μάταιο, θεὸν μάταιον ἐκ τοῦ αὐτοῦ πλάσσει πηλοῦ Σοφ. Σολ. 15,8. Οι δυο φαντασίες, σατανικής φαντασίας και φαντασίαν απρεπή της ευχής του Μ. Βασιλείου δεν είναι ίδιες.
6 μόνο λέξεις και όμως είναι μια από τις κορυφαίες αιτήσεις που έχουν συντεθεί ποτέ.
Θα μπορούσε να γίνει μονολόγιστη ευχή, "Κύριε δος μοι γρήγορο νου σόφρωνα λογισμό καρδία νήφουσα". Και μόνο που βλέπουμε να διδάσκει την αίτηση αυτή ο Κύριος στην παραβολή του ασώτου φτάνει ώστε να την θέσει στην κορυφή, η οποία παραβολή όπως έχει παρατηρηθεί, ακόμη και αν χανόταν όλη η Καινή θα μπορούσε μόνη της να μας διδάξει το τι πρέπει να κάνει ο άνθρωπος και ποιος είναι ο Χριστός.
Καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ. εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγὼ δὲ λιμῷ ἀπόλλυμαι! Παρατηρούμε ότι ο άσωτος ξυπνάει από τον ζοφερό ύπνο της αμαρτίας και εμφανίζει τον γρήγορο νου, το μάτι της ψυχής, ο φύλακας της ψυχής ξύπνησε, μπορεί να ειπωθεί και για αυτόν, ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ, Πραξ. 16,27. Επιθυμούσε να φάει χαρούπια και δεν του έδιναν γιατί τα προόριζαν για τους χοίρους, ερχόμενος στον εαυτό του είπε, πόσοι από τους εργάτες του πατέρα μου έχουν περίσσιο ψωμί και εγώ πεθαίνω από την πείνα". Ο νους που έγινε γρήγορος είδε το κακό και το καλό, τον κίνδυνο και την ασφάλεια. Ο άσωτος δεν μιλούσε σε κάποιον, εντός του συλλογιζόταν, το εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· μπορεί να ειπωθεί αλλιώς ως εξής, ακούσας την φωνήν του Πνεύματος και ελθών εις γρήγορον νουν είδε ότι οι μίσθιοι του πατρός... . Δεν ήταν αιτία του γρηγορου νου η πείνα όπως δεν ήταν αιτία του ξυπνήματος του γρήγορου νου ο πετεινός για τον Πέτρο.
Έπειτα έχουμε τον σόφρωνα λογισμό, ἀναστὰς πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ ἐρῶ αὐτῷ· πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου· ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου "θα σηκωθώ θα πάω στον πατέρα μου και θα του πω, πατέρα, αμάρτησα στον Θεό και σε εσένα, κάνε με σαν ένα υπηρέτη σου". Ο σόφρων λογισμός διαλέγει τον πατέρα Θεό, ο άφρων λογισμός ήταν ο άρρωστος λογισμός, αυτός που επιθυμούσε και διάλεγε μέχρι τώρα την απομάκρυνση και την αμαρτία. Ο υπνών νους θα έβλεπε το κακό και ο άφρων λογισμός θα διάλεγε την ανομία και την υπερηφάνεια όχι την αναγνώριση της αμαρτίας και την ταπείνωση.
Τέλος βλέπουμε την καρδία νήφουσα, πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου. Λουκ. 15,21 Πατέρα αμάρτησα στον ουρανό και ενώπιόν σου και δεν είμαι άξιος να ονομασθώ γιός σου.
Που είναι εδώ η καρδία νήφουσα θα πει κάποιος;
Αλλά ας δούμε τι έχει προηγηθεί, ἔτι δὲ αὐτοῦ μακρὰν ἀπέχοντος εἶδεν αὐτὸν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἐσπλαγχνίσθη, καὶ δραμὼν ἐπέπεσεν ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ κατεφίλησεν αὐτόν. Ενώ ακόμη ο άσωτος βρισκόταν σε μακρινή απόσταση ο πατέρας του που παρατηρούσε πάντοτε με λαχτάρα στον δρόμο μήπως γυρίσει τον είδε και τον εσπλαγχνίσθηκε, έτρεξε να τον προυπαντήσει, έπεσε με στοργή στον τράχηλο του παιδιού του το αγκαλιασε και το γέμισε φιλήματα. Ο πατέρας τον δέχτηκε χωρίς καμία παρατήρηση, τον δέχτηκε λες και δεν συνέβη τίποτα.
Η συγχώρηση ήταν άμεση και πλήρως βεβαιωμένη από τις αντιδράσεις. Ο άσωτος βλέποντας αυτήν την αντίδραση αν δεν είχε καρδία νήφουσα, αν δεν είχε φυλακή καρδίας, θα είχε αρχίσει τις προφάσεις εν αμαρτίαις της καρδίας σκαμβής, θα είχε αρχίσει τις έχωκαιεγώέναδίκιο δικαιολογίες. Χωρίς καρδία νήφουσα αλλά με καρδία σκαμβή τα λόγια του θα ήταν, ναι φταίω αλλά με εξαπάτησε το φίδι ο φίλος μου που μου έλεγε για μεγαλεία μακριά σου ή θα έλεγε ναι δεν έπρεπε να φύγω αλλά ο άνθρωπος που προσέλαβες ήταν αυτός που με παρέσυρε. Όμως δεν γίνεται αυτό, η καρδία νήφουσα πράττει πολύ διαφορετικά. Είναι απαλλαγμένη από σκέψεις των σκοτεινών και νυχτερινών παθών, είναι προσηλωμένη στο Φως και στην ημέρα. Οπότε γίνεται φανερό ότι μετά την αίτηση για καθαρότητα της προηγούμενης πρότασης έχουμε τώρα εδώ την αίτηση όχι μόνο για την πορεία προς την αγιότητα αλλά και για να μας δοθεί ειλικρινή μετάνοια εφόσον πέσουμε.
Ακολουθεί η αίτηση για ὕπνον ἐλαφρόν καὶ πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον.
Ο ύπνος ελαφρύς είναι αποτέλεσμα και των δικών μας ενεργειών, ο Θεός ευδοκεί πάντοτε να έχουμε και ύπνο αλλά και ξύπνιο ελαφρύ υπό την σωματική έννοια. Όμως όταν επί παραδείγματι ο άνθρωπος έχει την πρώτη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιληδονία, των ψωμιών την ηδονή, έχοντας φάει πολύ είναι ευκόλως εννούμενο ότι δεν πρόκειται να έχει ύπνο ελαφρύ και ας θέλει ο Θεός, ὕπνος ὑγιείας ἐπὶ ἐντέρῳ μετρίῳ, ἀνέστη πρωΐ, καὶ ἡ ψυχὴ αὐτοῦ μετ᾿ αὐτοῦ. πόνος ἀγρυπνίας καὶ χολέρας καὶ στρόφος μετὰ ἀνδρὸς ἀπλήστου. Σοφ. Σειρ. 31,20 Υγιής και ευχάριστος ύπνος υπάρχει στον άνθρωπο ο οποίος δεν έχει παραφάει. Όταν αυτός το πρωί ξυπνά έχει καθαρό και ελεύθερο τον νου. Ο πολυφαγάς όμως υποφέρει από πόνους αγρυπνία και εμετούς. Ενίοτε δεν φτάνει καν στο πρωί διότι πεθαίνει το βράδυ μπορεί να συμπληρώσει κάποιος.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα υπόλοιπα, όποιος έχει την τρίτη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιλαργυρία, δεν έχει ύπνο ελαφρύ, είδαμε ότι Ἀγρυπνία πλούτου ἐκτήκει σάρκας, καὶ ἡ μέριμνα αὐτοῦ ἀφιστᾷ ὕπνον. Σοφ. Σειρ. 31,1 ευκόλως εννούμενο είναι ότι όποιος έχει και την δεύτερη ηδυπάθεια, δηλαδή την φιλοδοξία, έχει αγρυπνία ματαιότητας η οποία εκτήκει σάρκας και η μέριμνα αυτού αφιστά ύπνον. Ο Θεός πάντοτε ευδοκεί στον ύπνο ελαφρύ και αν εμείς ενεργήσουμε πρόκειται να τον έχουμε ειδικά εάν αφαιρεθεί και η σατανική φαντασία. Άρα κυρίως πνευματική είναι η έννοια, εδώ ζητούμε όχι ύπνο ελαφρύ σωματικό αλλά κάτι άλλο. Αυτό που ζητούμε είναι ο ύπνος του δικαίου. Αν παρατηρήσουμε την Βίβλο ο δίκαιος όχι μόνο δεν κοιμάται αλλά έχει και άγρυπνο φρουρό δίπλα του τον Θεό ενώ ο άδικος είναι αυτός που κοπιάζει χωρίς όφελος. Στους Ψαλμούς διαβάζουμε, Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων. εἰς μάτην ὑμῖν ἐστι τὸ ὀρθρίζειν, ἐγείρεσθαι μετὰ τὸ καθῆσθαι, οἱ ἐσθίοντες ἄρτον ὀδύνης, ὅταν δῷ τοῖς ἀγαπητοῖς αὐτοῦ ὕπνον. Ψαλ. 126,1-2 Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν οικοδομήσει και δεν ευδοκήσει στην ανοικοδόμηση ενός σπιτιού, ματαίως κοπίασαν οι οικοδομούντες. Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν φυλάξει μία πόλη, ματαίως αγρύπνησαν οι φρουροί της. Εάν δεν έχετε βοηθό τον Θεό, ματαίως ξυπνάτε αξημέρωτα για να μεταβείτε στις εργασίες σας. Ματαίως μόλις σηκωθείτε από το κρεββάτι σας ή από την τραπέζι του φαγητού πάτε προς την εργασία σας και έτσι τρώτε τον άρτο σας με πολύ κόπο και πόνο σε στιγμή κατά την οποία ο Κύριος δίδει στους αγαπητούς του πιστούς ανθρώπους ήρεμο ύπνο.
Δηλαδή μας λέει η Γραφή ότι ο Θεός ως κύριος των πάντων είναι αυτός που ευοδώνει κάθε καλό έργο και κάθε κόπο κάνει προς όφελος. Από την άλλη ο αμαρτωλός είναι αυτός που ταλαιπωρείται και μάλιστα αυτό γίνεται ενόσω ο δίκαιος κοιμάται, δηλαδή είναι σε ηρεμία. Ο δίκαιος έχοντας δίπλα του τον Θεό δεν αποθαρρύνεται και είναι ήρεμος ενώ αναρίθμητα πλήθη τον έχουν περικυκλώσει, φωνῇ μου πρὸς Κύριον ἐκέκραξα, καὶ ἐπήκουσέ μου ἐξ ὄρους ἁγίου αὐτοῦ, ἐγὼ ἐκοιμήθην καὶ ὕπνωσα· ἐξηγέρθην, ὅτι Κύριος ἀντιλήψεταί μου. οὐ φοβηθήσομαι ἀπὸ μυριάδων λαοῦ τῶν κύκλῳ συνεπιτιθεμένων μοι Ψαλ. 3,5-7 Κατά το παρελθόν πολλές φορές, με φωνή ισχυρή φώναξα προς τον Κύριο και ζήτησα την βοήθειά του, και εκείνος με άκουσε από το όρος Σιών, από το άγιον αυτού κατοικητήριο. Για αυτό και τώρα ο Κύριος θα εισακούσει την προσευχή μου, κοιμήθηκα με ήρεμο και αναπαυτικό ύπνο. Σηκώθηκα από τον ύπνο ειρηνικός και αισιόδοξος διότι ο Κύριος θα με βοηθήσει και θα με προστατεύσει. Δεν θα φοβηθώ από αναρίθμητα πλήθη εχθρικού λαού που με έχουν περικυκλώσει από όλα τα σημεία και επιτίθενται όλοι μαζί εναντίον μου.
ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν μου· ἀπὸ καρποῦ σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου αὐτῶν ἐπληθύνθησαν. ἐν εἰρήνῃ ἐπὶ τὸ αὐτὸ κοιμηθήσομαι καὶ ὑπνώσω, ὅτι σύ, Κύριε, κατὰ μόνας ἐπ᾿ ἐλπίδι κατῴκισάς με. Ψαλ. 4,8-9
Γέμισες την δική μου καρδία από χαρά και αγαλλίαση την οποία δεν δοκιμάζουν ποτέ οι αμαρτωλοί αντίπαλοί μου μολονότι είναι γεμάτοι από τους καρπούς της γης, από σιτάρι κρασί και λάδι. Εγώ όμως με την ελπίδα μου στέρεη προς εσένα θα κοιμηθώ ήσυχος και ειρηνικός, θα χορτάσω τον ύπνο, διότι εσύ Κύριε, αν και εγώ είμαι τώρα εγκαταλελειμμένος και μόνος μου παρέχεις την προστασία σου, υπό την σκέπη της οποίας κατοικώ γεμάτος ελπίδα προς εσένα.
Έπειτα έχουμε την σατανική φαντασία. Φαντασία σατανική είναι πρόταση μη κατά Θεόν η οποία αφενός αναβιβάζει σε θεό τον Διάβολο και το κάθε υλικό ιδέα ή θεωρία, ενώ αφετέρου κάνει εμάς να παραμένουμε εχθροί του Θεού. Η σατανικῆς φαντασίας της ευχής ήταν η αιτία της φαντασίαν ψευδῆ για την οποία μας μιλάει ο προφήτης Αβακούμ. Τί ὠφελεῖ γλυπτόν, ὅτι ἔγλυψαν αὐτό; ἔπλασεν αὐτὸ χώνευμα, φαντασίαν ψευδῆ, ὅτι πέποιθεν ὁ πλάσας ἐπὶ τὸ πλάσμα αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι εἴδωλα κωφά. οὐαὶ ὁ λέγων τῷ ξύλῳ· ἔκνηψον, ἐξεγέρθητι, καὶ τῷ λίθῳ· ὑψώθητι· καὶ αὐτό ἐστι φαντασία, τοῦτο δέ ἐστιν ἔλασμα χρυσίου καὶ ἀργυρίου, καὶ πᾶν πνεῦμα οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ. ὁ δὲ Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· εὐλαβείσθω ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. Αβ. 2,18-20 Ποια ωφέλεια είναι δυνατόν να σου δώσει το γλυπτό που άνθρωποι κατασκεύασαν; Ο τεχνίτης το διαμόρφωσε και το χύτευσε. Αυτό όμως είναι γέννημα φαντασίας ψεύτικης. Αλλά εδώ είναι το παράδοξο, ότι αυτός που κατασκεύασε το κωφό και άλαλο είδωλο, πιστεύει στο έργο των χεριών του. Αλίμονο σε εκείνο που πιστεύει στα ξύλινα αγάλματα και λέει σε αυτά "σήκω" και στο λίθινο άγαλμα "στάσου υψηλά". Αυτό είναι επινόηση της ανθρώπινης φαντασίας. Αποτελείται από ύλη, χρυσό άργυρο, κανένα πνεύμα, καμία πνοή ζωής δεν υπάρχει εντός του. Ο Κύριος όμως κατοικεί στον άγιο ναό του, ας ευλαβηθεί αυτόν όλη η οικουμένη.
Το ίδιο με τον προφήτη έχει πει και ο Σολομώντας. Ο κατασκευαστής ειδώλων, ο οποίος είναι και ο ίδιος χώμα φτιάχνει εκ του ιδίου πηλού θεό μάταιο, θεὸν μάταιον ἐκ τοῦ αὐτοῦ πλάσσει πηλοῦ Σοφ. Σολ. 15,8. Οι δυο φαντασίες, σατανικής φαντασίας και φαντασίαν απρεπή της ευχής του Μ. Βασιλείου δεν είναι ίδιες.
Την διαφορά θα δούμε όταν φτάσουμε στην ευχή του πατρός.
Όπως παρατηρήσαμε έχουμε το φως και σκοτάδι, την μέρα και νύχτα, τον άνθρωπο της ημέρας και την νύχτας, την καλή και κακή ηδυπάθεια. Στην φαντασία έχουμε την φαντασία σατανική ή αλλιώς φαντασίαν ψευδῆ και το αντίθετο αυτής είναι η φωτεινή φαντασία ή αλλιώς φαντασία κατά Θεόν ή αλλιώς φαντασία αληθή ή μπορεί να ειπωθεί και "παν νόημα να είναι στην υπακοή Χριστού" και το αντίθετο αυτού παν νόημα εις την υπακοή Διαβόλου. Τα γὰρ ὅπλα τῆς στρατείας ἡμῶν οὐ σαρκικά, ἀλλὰ δυνατὰ τῷ Θεῷ πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων· λογισμοὺς καθαιροῦντες καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ Β' Κορ. 10,4-5. Διότι τα όπλα του αγώνα μας δεν είναι ευτελή και αδύνατα ανθρώπινα όπλα, αλλά δυνατά ενώπιον του Θεού για το γκρέμισμα των οχυρωμάτων του εχθρού. Και αυτά τα οχυρά που γκρεμίζουμε είναι κάθε υψηλοφροσύνη που υψώνεται αλαζονικά για να εμποδίζει τους ανθρώπους να γνωρίσουν τον Θεό. Επί πλέον δε με τα πνευματικά μας όπλα να ελκύουμε κάθε διάνοια και σαν αιχμάλωτη την παραδίδουμε στην υπακοή του Χριστού. Αιχμαλωσία στον Χριστό σημαίνει ελευθερία από τον Διάβολο, καὶ ἀνανήψωσιν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος, ἐζωγρημένοι ὑπ᾿ αὐτοῦ εἰς τὸ ἐκείνου θέλημα. Β' Τιμοθ. 2,26 να ξυπνήσουν και συνέλθουν από την παγίδα του διαβόλου, από τον οποίον έχουν συλληφθεί για να πράττουν το θέλημά του.
Εδώ έχουμε και ένα δίδαγμα για τις εικόνες.
Αυτές είναι "φαντασίαν αληθή", διότι ο άγιος όχι μόνο είναι υπαρκτός αλλά κυρίως ένας στρατηγός Χριστού που οδηγεί σε αυτόν. Οι εικόνες είναι "όπλο στρατείας Χριστού" διότι μας βοηθούν ανυψώνοντας το ηθικό του στρατιώτη Θεού, αιχμαλωτίζοντας το "νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ", ο άγιος γίνεται παράδειγμα προς εμάς.
Είναι "όπλο στρατείας Χριστού" για τον στρατιώτη Θεού όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και κυριολεκτικά διότι οι άγιοι είναι ακόλουθοι του Αρνίου Αποκ. 17,14 που εξήλθε για να νικήσει στον πόλεμο κατά της αμαρτίας. Είναι "φαντασία αληθή όπλο στρατείας Χριστού" διότι οι εικόνες, επί παραδείγματι των γερόντων αγίων Παϊσίου και Πορφυρίου, ανανήπτουν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος τον συνάνθρωπο διότι του παρουσιάζουν όχι κάτι που έγινε τω καιρώ εκείνω ή κάποια εμπειρία που ένας είχε, αλλά παρουσιάζουν κάτι που μπορούσαν να το διαπιστώσουν όλοι. Άρα οι εικόνες είναι πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων Διαβόλου και αυτό γίνεται διότι πνεύμα Θεού ἔστιν ἐν αὐτῷ, δηλαδή στον εικονιζόμενο υπάρχει το Άγιο Πνεύμα, ο άγιος εν τέλει παρουσιάζει τον Κύριο αφού είναι ναός του ὁ δὲ Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ άρα "ας ευλαβηθούν όλοι στην Γη" τις εικόνες, εὐλαβείσθω ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. Τα Χερουβίμ επάνω στην κιβωτό της Διαθήκης που την σκέπαζαν με τα φτερά τους αλλά και τα Χερουβίμ στα άγια των αγίων ήταν φαντασία αληθή, όπλο στρατείας Κυρίου, προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων Διαβόλου, αιχμαλώτιζαν παν νόημα εις την υπακοήν του Χριστού. καὶ ἐποίησεν ἐν τῷ οἴκῳ τῷ ἁγίῳ τῶν ἁγίων Χερουβὶμ δύο, ἔργον ἐκ ξύλων καὶ ἐχρύσωσεν αὐτὰ χρυσίῳ. Β Παραλ. 3,10 Στα άγια των αγίων κατεσκεύασε δύο Χερουβίμ από ξύλο και τα έντυσε με καθαρό χρυσό. Το ύψος τους ήταν κοντά 5 μέτρα, 4,60 για την ακρίβεια.
Στο σημείο αυτό θα δούμε το δεύτερο μέρος της ευχής του αγίου Βασιλείου το οποίο μέρος είναι οι αιτήσεις για την νύχτα που έρχεται.
Καταξίωσον δε ημάς και το νυκτερινόν στάδιον αμέμπτως διελθείν, απειράστους κακών, και λύτρωσαι ημάς από πάσης ταραχής και δειλίας, της εκ του διαβόλου ημίν προσγινομένης.
Εδω ο Μ. Βασίλειος συνεχίζοντας την ευχή κάνει λόγο για το νυχτερινό στάδιον, με αυτό εννοείται ένα κομμάτι του βίου. Ένα στάδιο αθλήσεως είναι το νυχτερινό, το οποίο πρέπει να διέλθει επιτυχώς ο αθλητής της πίστεως με το να ανταπεξέλθει τις επιθέσεις του εχθρού Διαβόλου, φωνῆς ἐχθροῦ, ο οποίος προσπαθεί με διάφορα κόλπα να μας φέρει ταραχή και δειλία, ἐταράχθη ἐν ἐμοί, καὶ δειλία.
ἀπὸ φωνῆς ἐχθροῦ καὶ ἀπὸ θλίψεως ἁμαρτωλοῦ, ὅτι ἐξέκλιναν ἐπ᾿ ἐμὲ ἀνομίαν καὶ ἐν ὀργῇ ἐνεκότουν μοι. ἡ καρδία μου ἐταράχθη ἐν ἐμοί, καὶ δειλία θανάτου ἐπέπεσεν ἐπ᾿ ἐμέ· Ψαλ. 54,3-4 Ταράχθηκα από τις απειλητικές κραυγές των εχθρών μου και από την κατάθλιψη που οι αμαρτωλοί ασκούν εναντίον μου. Διότι αυτοί έριξαν και συσσώρευσαν εναντίον μου κάθε παρανομία τους και κυριευμένοι από μοχθηρή οργή τρέφουν φοβερό μίσος εναντίον μου. Η καρδία μου ταράχθηκε εντός μου και φόβος θανάτου έπεσε επάνω μου.
Φωνή εχθρού είναι ο Διάβολος και θλίψεως αμαρτωλού είναι οι άνθρωποι.
Με τις επιθέσεις ο Διάβολος επιδιώκει να πτοηθεί ο στρατιώτης της πίστεως και να υποστείλει την σημαία, ἡμεῖς δὲ οὐκ ἐσμὲν ὑποστολῆς εἰς ἀπώλειαν, ἀλλὰ πίστεως εἰς περιποίησιν ψυχῆς. Εβρ. 10,39 Εμείς όμως δεν είμαστε άνθρωποι δειλίας, άτολμης συστολής και αμφιταλάντευσης, ώστε να υπάρχει φόβος να καταδικαστούμε σε απώλεια. Αλλά είμαστε άνθρωποι της φωτισμένης και ζωντανής πίστεως, για να κερδίσουμε την ψυχή μας.
Χάρισαι ταίς ψυχαίς ημών κατάνυξιν, και τοις λογισμοίς ημών μέριμναν της εν τη φοβερά και δικαία σου κρίσει εξετάσεως.
Εδώ ζητούμε ο Χριστός να μας χαρίσει κατάνυξη στην ψυχή, δηλαδή διάθεση να μετανοήσουμε και όρεξη να αγωνιστούμε, Ἀκούσαντες δὲ κατενύγησαν τῇ καρδίᾳ, εἶπόν τε πρὸς τὸν Πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους· τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί; Πέτρος δὲ ἔφη πρὸς αὐτούς· μετανοήσατε, καὶ βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πραξ. 2,37-38
Αφού άκουσαν τα θεόπνευστα αυτά λόγια κατελήφθησαν από λύπη και κατάνυξη καρδίας και είπαν στον Πετρο και τους άλλους Αποστόλους, τι να κάνουμε αδελφοί; Ο Πέτρος απαντάει μετανοήστε και βαπτιστείτε και θα λάβετε την δωρεά του Πνεύματος.
Όπως οι ακροατές του Πέτρου κατανύχθηκαν και μετανόησαν όμοια και εμείς ζητούμε κατάνυξη, όμως επειδή εμείς είμαστε βαπτισμένοι αλλά και γνωρίζουμε τί ποιήσομεν, δηλαδή τι πρέπει να κάνουμε, έπειτα αιτούμαστε να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να έχουμε πάντοτε μνήμη θανάτου και της φοβερής κρίσεως που επακολουθεί. Ζητάμε να μας χαρίσει κατάνυξη ψυχής ο Θεός και να μας δώσει μνήμη θανάτου ή μνήμη της φοβερής αλλά όμως δίκαιης κρίσης του Θεού όπου έρχεται με τον θάνατο του κάθε ενός. Αυτό το αίτημα ο άγιος το έχει πάρει από το χωρίο Κολ. 3,5-6 που χρησιμοποιεί για αυτήν και την αμέσως επόμενη πρόταση της ευχής. Μνήμη θανάτου είναι το, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας.
Καθήλωσον εκ του φόβου σου τας σάρκας ημών, και νέκρωσον τα μέλη ημών τα επί της γής, ίνα και εν τη καθ' ύπνον ησυχία εμφαιδρυνώμεθα τη θεωρία των κριμάτων σου.
Εδώ αιτούμαστε να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να τον αγαπήσουμε ως πατέρα, οπότε έτσι η κατάνυξη και η μνήμη θανάτου δρομολογούνται άριστα και καθηλώνεται η σάρκα από αγάπη διότι ο Θεός είναι πατήρ όχι τιμωρός ή εργοδότης. Με τον φόβο Θεού θα καθηλωθεί η σάρκα που είναι ασθενής αλλά θα νεκρωθούν και τα μέλη επί της γης, πορνεία, ακαθαρσία, πάθος, επιθυμία κακή, πλεονεξία και όλα τα σχετικά. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας Κολ. 3,5-6 Νεκρώσατε τα μέλη σας τα γήινα, πορνεία, σαρκική ακαθαρσία, κάθε αμαρτωλό πάθος, κάθε κακή επιθυμία, και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία. Για τα αμαρτήματα αυτά έρχεται η οργή του Θεού εναντίον των τέκνων της παρακοής.
Τα λεχθέντα Χάρισαι εως κριμάτων σου, είναι με διαφορετικά λόγια η διδαχή του αποστόλου Παύλου στο Κολ. 3,1-17 και η εκζήτηση του ανακαινισμένου ανθρώπου από τον Θεό. Το βάπτισμα είναι η αναγέννηση αλλά έχουμε και το αυτεξούσιο της πορείας, για αυτό και ενώ έχει πριν πει ο απόστολος πεθάνατε ἀπεθάνετε γάρ, καὶ ἡ ζωὴ ὑμῶν κέκρυπται σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ· Κολ. 3,3 τώρα αναφέρει νεκρώσατε, νεκρώσατε οὖν, δεν γίνεται να νεκρώσεις κάτι το οποίο είναι ήδη νεκρό. Το ἀπεθάνετε γάρ κάνει αναφορά στο βάπτισμα. Αν δούμε ανάποδα τις προτάσεις είναι πιο εμφανές ότι γίνεται αναφορά στο χωρίο του Παύλου Καθήλωσον εκ τού φόβου σου τάς σάρκας ημών καί νέκρωσον τά μέλη ημών τά επί τής γής, Χάρισαι ταίς ψυχαίς ημών κατάνυξιν, καί τοίς λογισμοίς ημών μέριμναν της εν τή φοβερά καί δικαία σου κρίσει εξετάσεως.
Έπειτα έχουμε την συνέχεια ίνα...κριμάτων σου. Ο ανακαινισμένος άνθρωπος μελετάει τα κρίματα Θεού και εμφαιδρύνεται, αυτό σημαίνει γίνεται χαρούμενος, έχει ουράνια ευχαρίστηση, ἐμνήσθην τῶν κριμάτων σου ἀπ᾿ αἰῶνος, Κύριε, καὶ παρεκλήθην. Ψαλ. 118,52 θυμήθηκα πάντοτε τα κρίματά σου Κύριε και σε αυτά βρήκα παρηγοριά.
ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς μου τὸν Θεὸν ἐξεζήτησα, ταῖς χερσί μου νυκτὸς ἐναντίον αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἠπατήθην· ἀπηνήνατο παρακληθῆναι ἡ ψυχή μου. ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καὶ εὐφράνθην· ἠδολέσχησα, καὶ ὠλιγοψύχησε τὸ πνεῦμά μου. Ψαλ. 76,3-4
Σε περίοδο μεγάλης θλίψης μου με πόθο κατέφυγα προς τον Θεό. Και κατά τις νύχτες ύψωνα ικετευτικά τα χέρια μου προς αυτόν και δεν διεψεύσθηκαν οι ελπίδες μου. Λόγω της πολλής και βαριάς θλίψης μου η ψυχή μου αρνούνταν κάθε παρηγοριά. Καθε φορά όμως που κατά το διάστημα της θλίψης μου θυμόμουν τον Κύριο έβρισκα γαλήνη και χαρά, όταν έστρεφα το βλέμμα μου στην συμφορά μου λιποψυχούσα.
Όταν ο άνθρωπος με την βοήθεια του Θεού δρομολογεί σωστά τον εαυτό του απορρίπτοντας το κακό και κλίνοντας προς την αρετή τότε ανακαινίζεται και δεν έχει στο νου πως να επιτελέσει την αμαρτία. Όταν δεν έχει την θεωρία των αμαρτιών αλλά των κριμάτων Θεού, καθώς πέφτει για ύπνο εμφαιδρύνεται, χαροποιείται, από την θεωρία Θεού. Θυμάται όλα τα του Θεού, όλες τις ενέργειες του Θεού, τις αποφάσεις του, τα θαυμάσια που αυτός επιτελεί. Μελετά τα μεγαλεία του Θεού και τον δοξολογεί, έχει την πεποίθηση του στον Θεό, οι διάφορες περιστάσεις του βίου δεν έχουν την ίδια επίπτωση επάνω του διότι δεν έχει την ίδια λύπη όπως αυτοί που δεν έχουν ελπίδα, ἵνα μὴ λυπῆσθε καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ οἱ μὴ ἔχοντες ἐλπίδα, Α Θεσσ. 4,13. Ο Δαυίδ είδαμε ότι παρεκλήθην Ψαλ. 118,52 και γενικώς ο άνθρωπος έχει την άνωθεν ειρήνη και χαρά, είναι εμφαιδρυνώμενος, δοκιμάζει αγαλίαση, εἰ ἐμνημόνευόν σου ἐπὶ τῆς στρωμνῆς μου, ἐν τοῖς ὄρθροις ἐμελέτων εἰς σέ· ὅτι ἐγενήθης βοηθός μου, καὶ ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου ἀγαλλιάσομαι. Ψαλ. 62,7-8 Οταν πέφτω την νύκτα στο στρώμα μου θυμάμαι τα θαυμάσια του Κύριε και πολύ πρωϊ θα ξυπνώ και θα μελετώ τα μεγαλεία σου και θα σε δοξολογώ. Διότι εσύ κατά το παρελθόν υπήρξες βοηθός και στο μέλλον θα δοκιμάζω αγαλλίαση και χαρά βρισκόμενος κάτω από την σκέπη των πτερύγων σου.
Απόστησον δε αφ' ημών πάσαν φαντασίαν απρεπή, και επιθυμίαν βλαβεράν.
Για να τελειωθούν τα προηγούμενα πρέπει να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να φύγει η "φαντασία απρεπή" και η "βλαβερή επιθυμία". Εδώ γίνεται λόγος για την φαντασία, ο Μ. Βασίλειος την προσδιορίζει ως απρεπή, οπότε εδώ έχουμε κάτι διαφορετικό από την σατανικής φαντασίας. Οι δυο δεν σχετίζονται. Η του Μ. Βασιλείου μπορεί να ειπωθεί αλλιώς ως φαντασία αμαρτίας και παθών και με την φράση εννοείται όταν ο νους το βράδυ σκέφτεται και σχεδιάζει όλα τὰ οὐκ ἀνήκοντα στον Χριστιανό, αυτά που δεν του πρέπουν, που δεν του ανήκουν, απρεπή -- καθὼς πρέπει -- οὐκ ἀνήκοντα Εφ. 5,3-5.
Όπως παρατηρήσαμε έχουμε το φως και σκοτάδι, την μέρα και νύχτα, τον άνθρωπο της ημέρας και την νύχτας, την καλή και κακή ηδυπάθεια. Στην φαντασία έχουμε την φαντασία σατανική ή αλλιώς φαντασίαν ψευδῆ και το αντίθετο αυτής είναι η φωτεινή φαντασία ή αλλιώς φαντασία κατά Θεόν ή αλλιώς φαντασία αληθή ή μπορεί να ειπωθεί και "παν νόημα να είναι στην υπακοή Χριστού" και το αντίθετο αυτού παν νόημα εις την υπακοή Διαβόλου. Τα γὰρ ὅπλα τῆς στρατείας ἡμῶν οὐ σαρκικά, ἀλλὰ δυνατὰ τῷ Θεῷ πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων· λογισμοὺς καθαιροῦντες καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ Β' Κορ. 10,4-5. Διότι τα όπλα του αγώνα μας δεν είναι ευτελή και αδύνατα ανθρώπινα όπλα, αλλά δυνατά ενώπιον του Θεού για το γκρέμισμα των οχυρωμάτων του εχθρού. Και αυτά τα οχυρά που γκρεμίζουμε είναι κάθε υψηλοφροσύνη που υψώνεται αλαζονικά για να εμποδίζει τους ανθρώπους να γνωρίσουν τον Θεό. Επί πλέον δε με τα πνευματικά μας όπλα να ελκύουμε κάθε διάνοια και σαν αιχμάλωτη την παραδίδουμε στην υπακοή του Χριστού. Αιχμαλωσία στον Χριστό σημαίνει ελευθερία από τον Διάβολο, καὶ ἀνανήψωσιν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος, ἐζωγρημένοι ὑπ᾿ αὐτοῦ εἰς τὸ ἐκείνου θέλημα. Β' Τιμοθ. 2,26 να ξυπνήσουν και συνέλθουν από την παγίδα του διαβόλου, από τον οποίον έχουν συλληφθεί για να πράττουν το θέλημά του.
Εδώ έχουμε και ένα δίδαγμα για τις εικόνες.
Αυτές είναι "φαντασίαν αληθή", διότι ο άγιος όχι μόνο είναι υπαρκτός αλλά κυρίως ένας στρατηγός Χριστού που οδηγεί σε αυτόν. Οι εικόνες είναι "όπλο στρατείας Χριστού" διότι μας βοηθούν ανυψώνοντας το ηθικό του στρατιώτη Θεού, αιχμαλωτίζοντας το "νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ", ο άγιος γίνεται παράδειγμα προς εμάς.
Είναι "όπλο στρατείας Χριστού" για τον στρατιώτη Θεού όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και κυριολεκτικά διότι οι άγιοι είναι ακόλουθοι του Αρνίου Αποκ. 17,14 που εξήλθε για να νικήσει στον πόλεμο κατά της αμαρτίας. Είναι "φαντασία αληθή όπλο στρατείας Χριστού" διότι οι εικόνες, επί παραδείγματι των γερόντων αγίων Παϊσίου και Πορφυρίου, ανανήπτουν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος τον συνάνθρωπο διότι του παρουσιάζουν όχι κάτι που έγινε τω καιρώ εκείνω ή κάποια εμπειρία που ένας είχε, αλλά παρουσιάζουν κάτι που μπορούσαν να το διαπιστώσουν όλοι. Άρα οι εικόνες είναι πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων Διαβόλου και αυτό γίνεται διότι πνεύμα Θεού ἔστιν ἐν αὐτῷ, δηλαδή στον εικονιζόμενο υπάρχει το Άγιο Πνεύμα, ο άγιος εν τέλει παρουσιάζει τον Κύριο αφού είναι ναός του ὁ δὲ Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ άρα "ας ευλαβηθούν όλοι στην Γη" τις εικόνες, εὐλαβείσθω ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. Τα Χερουβίμ επάνω στην κιβωτό της Διαθήκης που την σκέπαζαν με τα φτερά τους αλλά και τα Χερουβίμ στα άγια των αγίων ήταν φαντασία αληθή, όπλο στρατείας Κυρίου, προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων Διαβόλου, αιχμαλώτιζαν παν νόημα εις την υπακοήν του Χριστού. καὶ ἐποίησεν ἐν τῷ οἴκῳ τῷ ἁγίῳ τῶν ἁγίων Χερουβὶμ δύο, ἔργον ἐκ ξύλων καὶ ἐχρύσωσεν αὐτὰ χρυσίῳ. Β Παραλ. 3,10 Στα άγια των αγίων κατεσκεύασε δύο Χερουβίμ από ξύλο και τα έντυσε με καθαρό χρυσό. Το ύψος τους ήταν κοντά 5 μέτρα, 4,60 για την ακρίβεια.
Στο σημείο αυτό θα δούμε το δεύτερο μέρος της ευχής του αγίου Βασιλείου το οποίο μέρος είναι οι αιτήσεις για την νύχτα που έρχεται.
Καταξίωσον δε ημάς και το νυκτερινόν στάδιον αμέμπτως διελθείν, απειράστους κακών, και λύτρωσαι ημάς από πάσης ταραχής και δειλίας, της εκ του διαβόλου ημίν προσγινομένης.
Εδω ο Μ. Βασίλειος συνεχίζοντας την ευχή κάνει λόγο για το νυχτερινό στάδιον, με αυτό εννοείται ένα κομμάτι του βίου. Ένα στάδιο αθλήσεως είναι το νυχτερινό, το οποίο πρέπει να διέλθει επιτυχώς ο αθλητής της πίστεως με το να ανταπεξέλθει τις επιθέσεις του εχθρού Διαβόλου, φωνῆς ἐχθροῦ, ο οποίος προσπαθεί με διάφορα κόλπα να μας φέρει ταραχή και δειλία, ἐταράχθη ἐν ἐμοί, καὶ δειλία.
ἀπὸ φωνῆς ἐχθροῦ καὶ ἀπὸ θλίψεως ἁμαρτωλοῦ, ὅτι ἐξέκλιναν ἐπ᾿ ἐμὲ ἀνομίαν καὶ ἐν ὀργῇ ἐνεκότουν μοι. ἡ καρδία μου ἐταράχθη ἐν ἐμοί, καὶ δειλία θανάτου ἐπέπεσεν ἐπ᾿ ἐμέ· Ψαλ. 54,3-4 Ταράχθηκα από τις απειλητικές κραυγές των εχθρών μου και από την κατάθλιψη που οι αμαρτωλοί ασκούν εναντίον μου. Διότι αυτοί έριξαν και συσσώρευσαν εναντίον μου κάθε παρανομία τους και κυριευμένοι από μοχθηρή οργή τρέφουν φοβερό μίσος εναντίον μου. Η καρδία μου ταράχθηκε εντός μου και φόβος θανάτου έπεσε επάνω μου.
Φωνή εχθρού είναι ο Διάβολος και θλίψεως αμαρτωλού είναι οι άνθρωποι.
Με τις επιθέσεις ο Διάβολος επιδιώκει να πτοηθεί ο στρατιώτης της πίστεως και να υποστείλει την σημαία, ἡμεῖς δὲ οὐκ ἐσμὲν ὑποστολῆς εἰς ἀπώλειαν, ἀλλὰ πίστεως εἰς περιποίησιν ψυχῆς. Εβρ. 10,39 Εμείς όμως δεν είμαστε άνθρωποι δειλίας, άτολμης συστολής και αμφιταλάντευσης, ώστε να υπάρχει φόβος να καταδικαστούμε σε απώλεια. Αλλά είμαστε άνθρωποι της φωτισμένης και ζωντανής πίστεως, για να κερδίσουμε την ψυχή μας.
Χάρισαι ταίς ψυχαίς ημών κατάνυξιν, και τοις λογισμοίς ημών μέριμναν της εν τη φοβερά και δικαία σου κρίσει εξετάσεως.
Εδώ ζητούμε ο Χριστός να μας χαρίσει κατάνυξη στην ψυχή, δηλαδή διάθεση να μετανοήσουμε και όρεξη να αγωνιστούμε, Ἀκούσαντες δὲ κατενύγησαν τῇ καρδίᾳ, εἶπόν τε πρὸς τὸν Πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους· τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί; Πέτρος δὲ ἔφη πρὸς αὐτούς· μετανοήσατε, καὶ βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πραξ. 2,37-38
Αφού άκουσαν τα θεόπνευστα αυτά λόγια κατελήφθησαν από λύπη και κατάνυξη καρδίας και είπαν στον Πετρο και τους άλλους Αποστόλους, τι να κάνουμε αδελφοί; Ο Πέτρος απαντάει μετανοήστε και βαπτιστείτε και θα λάβετε την δωρεά του Πνεύματος.
Όπως οι ακροατές του Πέτρου κατανύχθηκαν και μετανόησαν όμοια και εμείς ζητούμε κατάνυξη, όμως επειδή εμείς είμαστε βαπτισμένοι αλλά και γνωρίζουμε τί ποιήσομεν, δηλαδή τι πρέπει να κάνουμε, έπειτα αιτούμαστε να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να έχουμε πάντοτε μνήμη θανάτου και της φοβερής κρίσεως που επακολουθεί. Ζητάμε να μας χαρίσει κατάνυξη ψυχής ο Θεός και να μας δώσει μνήμη θανάτου ή μνήμη της φοβερής αλλά όμως δίκαιης κρίσης του Θεού όπου έρχεται με τον θάνατο του κάθε ενός. Αυτό το αίτημα ο άγιος το έχει πάρει από το χωρίο Κολ. 3,5-6 που χρησιμοποιεί για αυτήν και την αμέσως επόμενη πρόταση της ευχής. Μνήμη θανάτου είναι το, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας.
Καθήλωσον εκ του φόβου σου τας σάρκας ημών, και νέκρωσον τα μέλη ημών τα επί της γής, ίνα και εν τη καθ' ύπνον ησυχία εμφαιδρυνώμεθα τη θεωρία των κριμάτων σου.
Εδώ αιτούμαστε να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να τον αγαπήσουμε ως πατέρα, οπότε έτσι η κατάνυξη και η μνήμη θανάτου δρομολογούνται άριστα και καθηλώνεται η σάρκα από αγάπη διότι ο Θεός είναι πατήρ όχι τιμωρός ή εργοδότης. Με τον φόβο Θεού θα καθηλωθεί η σάρκα που είναι ασθενής αλλά θα νεκρωθούν και τα μέλη επί της γης, πορνεία, ακαθαρσία, πάθος, επιθυμία κακή, πλεονεξία και όλα τα σχετικά. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας Κολ. 3,5-6 Νεκρώσατε τα μέλη σας τα γήινα, πορνεία, σαρκική ακαθαρσία, κάθε αμαρτωλό πάθος, κάθε κακή επιθυμία, και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία. Για τα αμαρτήματα αυτά έρχεται η οργή του Θεού εναντίον των τέκνων της παρακοής.
Τα λεχθέντα Χάρισαι εως κριμάτων σου, είναι με διαφορετικά λόγια η διδαχή του αποστόλου Παύλου στο Κολ. 3,1-17 και η εκζήτηση του ανακαινισμένου ανθρώπου από τον Θεό. Το βάπτισμα είναι η αναγέννηση αλλά έχουμε και το αυτεξούσιο της πορείας, για αυτό και ενώ έχει πριν πει ο απόστολος πεθάνατε ἀπεθάνετε γάρ, καὶ ἡ ζωὴ ὑμῶν κέκρυπται σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ· Κολ. 3,3 τώρα αναφέρει νεκρώσατε, νεκρώσατε οὖν, δεν γίνεται να νεκρώσεις κάτι το οποίο είναι ήδη νεκρό. Το ἀπεθάνετε γάρ κάνει αναφορά στο βάπτισμα. Αν δούμε ανάποδα τις προτάσεις είναι πιο εμφανές ότι γίνεται αναφορά στο χωρίο του Παύλου Καθήλωσον εκ τού φόβου σου τάς σάρκας ημών καί νέκρωσον τά μέλη ημών τά επί τής γής, Χάρισαι ταίς ψυχαίς ημών κατάνυξιν, καί τοίς λογισμοίς ημών μέριμναν της εν τή φοβερά καί δικαία σου κρίσει εξετάσεως.
Έπειτα έχουμε την συνέχεια ίνα...κριμάτων σου. Ο ανακαινισμένος άνθρωπος μελετάει τα κρίματα Θεού και εμφαιδρύνεται, αυτό σημαίνει γίνεται χαρούμενος, έχει ουράνια ευχαρίστηση, ἐμνήσθην τῶν κριμάτων σου ἀπ᾿ αἰῶνος, Κύριε, καὶ παρεκλήθην. Ψαλ. 118,52 θυμήθηκα πάντοτε τα κρίματά σου Κύριε και σε αυτά βρήκα παρηγοριά.
ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς μου τὸν Θεὸν ἐξεζήτησα, ταῖς χερσί μου νυκτὸς ἐναντίον αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἠπατήθην· ἀπηνήνατο παρακληθῆναι ἡ ψυχή μου. ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καὶ εὐφράνθην· ἠδολέσχησα, καὶ ὠλιγοψύχησε τὸ πνεῦμά μου. Ψαλ. 76,3-4
Σε περίοδο μεγάλης θλίψης μου με πόθο κατέφυγα προς τον Θεό. Και κατά τις νύχτες ύψωνα ικετευτικά τα χέρια μου προς αυτόν και δεν διεψεύσθηκαν οι ελπίδες μου. Λόγω της πολλής και βαριάς θλίψης μου η ψυχή μου αρνούνταν κάθε παρηγοριά. Καθε φορά όμως που κατά το διάστημα της θλίψης μου θυμόμουν τον Κύριο έβρισκα γαλήνη και χαρά, όταν έστρεφα το βλέμμα μου στην συμφορά μου λιποψυχούσα.
Όταν ο άνθρωπος με την βοήθεια του Θεού δρομολογεί σωστά τον εαυτό του απορρίπτοντας το κακό και κλίνοντας προς την αρετή τότε ανακαινίζεται και δεν έχει στο νου πως να επιτελέσει την αμαρτία. Όταν δεν έχει την θεωρία των αμαρτιών αλλά των κριμάτων Θεού, καθώς πέφτει για ύπνο εμφαιδρύνεται, χαροποιείται, από την θεωρία Θεού. Θυμάται όλα τα του Θεού, όλες τις ενέργειες του Θεού, τις αποφάσεις του, τα θαυμάσια που αυτός επιτελεί. Μελετά τα μεγαλεία του Θεού και τον δοξολογεί, έχει την πεποίθηση του στον Θεό, οι διάφορες περιστάσεις του βίου δεν έχουν την ίδια επίπτωση επάνω του διότι δεν έχει την ίδια λύπη όπως αυτοί που δεν έχουν ελπίδα, ἵνα μὴ λυπῆσθε καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ οἱ μὴ ἔχοντες ἐλπίδα, Α Θεσσ. 4,13. Ο Δαυίδ είδαμε ότι παρεκλήθην Ψαλ. 118,52 και γενικώς ο άνθρωπος έχει την άνωθεν ειρήνη και χαρά, είναι εμφαιδρυνώμενος, δοκιμάζει αγαλίαση, εἰ ἐμνημόνευόν σου ἐπὶ τῆς στρωμνῆς μου, ἐν τοῖς ὄρθροις ἐμελέτων εἰς σέ· ὅτι ἐγενήθης βοηθός μου, καὶ ἐν τῇ σκέπῃ τῶν πτερύγων σου ἀγαλλιάσομαι. Ψαλ. 62,7-8 Οταν πέφτω την νύκτα στο στρώμα μου θυμάμαι τα θαυμάσια του Κύριε και πολύ πρωϊ θα ξυπνώ και θα μελετώ τα μεγαλεία σου και θα σε δοξολογώ. Διότι εσύ κατά το παρελθόν υπήρξες βοηθός και στο μέλλον θα δοκιμάζω αγαλλίαση και χαρά βρισκόμενος κάτω από την σκέπη των πτερύγων σου.
Απόστησον δε αφ' ημών πάσαν φαντασίαν απρεπή, και επιθυμίαν βλαβεράν.
Για να τελειωθούν τα προηγούμενα πρέπει να μας βοηθήσει ο Θεός ώστε να φύγει η "φαντασία απρεπή" και η "βλαβερή επιθυμία". Εδώ γίνεται λόγος για την φαντασία, ο Μ. Βασίλειος την προσδιορίζει ως απρεπή, οπότε εδώ έχουμε κάτι διαφορετικό από την σατανικής φαντασίας. Οι δυο δεν σχετίζονται. Η του Μ. Βασιλείου μπορεί να ειπωθεί αλλιώς ως φαντασία αμαρτίας και παθών και με την φράση εννοείται όταν ο νους το βράδυ σκέφτεται και σχεδιάζει όλα τὰ οὐκ ἀνήκοντα στον Χριστιανό, αυτά που δεν του πρέπουν, που δεν του ανήκουν, απρεπή -- καθὼς πρέπει -- οὐκ ἀνήκοντα Εφ. 5,3-5.
Ας δούμε την διαφορά των δυο φαντασιών που αναφέρονται στις ευχές με πραγματικά παραδείγματα. Η
αποδοχή της σατανικῆς φαντασίας ήταν αιτία να πέσει ο Αδάμ. Για αυτό και έχουμε αίτημα απαλλαγής από αυτήν, ἀπηλλαγμένον. Αποδέχθηκε την σατανικῆς φαντασίας ο Αδάμ και έτσι έπειτα κατασκεύασε την φαντασίαν ψευδή του Αβακούμ, το ψεύτικο είδωλο του Αβακούμ, ἔπλασεν αὐτὸ χώνευμα, φαντασίαν
ψευδῆ. Ο Αδάμ ἔπλασεν όχι χώνευμα ή ξύλῳ, άγαλμα ή ξόανο για θεό, αλλά τον εαυτό του. Η φαντασίαν απρεπή
είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Μπορούμε την εννοήσουμε πιο εύκολα με το αντίθετο της, δηλαδή την φαντασία ευπρεπή. Αυτή ήταν η αιτία που ο
άγιος γέροντας Πορφύριος
ξεκίνησε μόνος και μικρό παιδί για το Άγιο Όρος ώστε να μιμηθεί τον άγιο Ιωάννη τον
Καλυβίτη. Αναγράφεται στα Πατερικά κείμενα ότι έχουμε την φαντασία ευπρεπή.
Ας την αφήσουμε να γυρίσει πίσω αιώνες και να παρακολουθήσουμε την στενή
φιλία και συνεργασία του αποστόλου Παύλου με το ζεύγος Ακύλα και
Πρισκίλλας το οποίο τόσο βοήθησε τον απόστολο
στην διάδοση του Χριστιανισμού. Τίποτα από αυτά δεν θα συνέβαινε αν ο
Κλαύδιος δεν έδιωχνε τους Εβραίους από την Ρώμη. Η απέλαση έγινε σε
τέτοια στιγμή που ευνόησε τον απόστολο. Λίγο πριν φθάσει στην Κόρινθο
είχαν καταφθάσει ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα. Το ευλογημένο αυτό ζευγάρι
ήταν Χριστιανοί. Όαν ο Παύλος βρέθηκε στην Κόρινθο είχαν λίγο καιρό που
εγκαταστάθηκαν εκεί. Το σπιτικό τους η δουλειά τους στο κατάστημα της
σκηνοποίας είχαν πάρει τον ρυθμό τους. Ο άστεγος Παύλος βρήκε κοντά τους
στέγη καθώς και εργασία αφού η ειδικότητά του ήταν κατασκευή σκηνών. Η
χαρά του ήταν μεγάλη καθώς διαπ΄πιστωσε ότι ήταν Χριστιανοί και μάλιστα
εκλεκτοί και έμελλε να του συμπαρασταθούν στο αποστολικό έργο όχι μόνο
στην Κόρινθο αλλά και σε όλη την μετέπειτα δράση του. Κάποτε στην ¨εφεσο
προέταξαν τα στήθη τους και τον προστάτεψαν με κίνδυνο της ζωής τους.
Τι θαυμάσια υφάσματα που υφαίνει ο αργαλειός της Θείας Πρόνοιας! Άγιος γέρων Δανιήλ Γούβαλης. Η φαντασίαν απρεπή είναι λοιπόν διαφορετική από την σατανικής φαντασίας και αυτός είναι ο λόγος που εδώ έχουμε αίτημα απομάκρυνσης, απόστησον,
και όχι απαλλαγής. Ζητούμε απομάκρυνση της μιας και πλησίασμα και αγάπη
της άλλης, έτσι έρχεται έπειτα η επιθυμία ωφέλιμη, η εκλογή του αγαθού
και του Θεού. Μας λέει ο Ψαλμός, ὁδὸν ἀδικίας ἀπόστησον ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ τῷ νόμῳ σου ἐλέησόν με. ὁδὸν ἀληθείας ᾑρετισάμην καὶ τὰ κρίματά σου οὐκ ἐπελαθόμην. Ψαλ.
118,29-30 Κάθε δρόμο αδικίας, κάθε επιθυμία του κόσμου, απομάκρυνέ από εμένα και με τον νόμο
σου ελέησέ με, φώτισέ με. Εξέλεξα και προτίμησα με όλη μου την καρδία τον δρόμο της δικής σου αληθείας.
Μοιχεία,
πορνεία, ασωτεία, ακαθαρσία, όσα είδαμε πριν, όσα ευθύς αμέσως θα
δούμε να αναφέρει ο απόστολος Παύλος, και γενικώς όλα τα όμοια, είναι αιτία για απρεπείς φαντασίες που
γεννούν έπειτα τις πολλές και βλαβερές επιθυμίες, επιθυμίαν βλαβεράν, ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς
Α' Τιμ. 6,9, τις οποίες ο Διάβολος εκμεταλλεύεται ώστε να μην υπάρχει
κατάνυξη, να είναι ζωντανά τα μέλη επί της Γης, να μην υπάρχει μνήμη
θανάτου, ώστε έτσι να βυθίσει τον άνθρωπο στην απώλεια, εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν Α Τιμ. 6,9.
Πορνεία δὲ καὶ πᾶσα ἀκαθαρσία ἢ πλεονεξία μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, καθὼς πρέπει ἁγίοις, καὶ αἰσχρότης καὶ μωρολογία ἢ εὐτραπελία, τὰ οὐκ ἀνήκοντα, ἀλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία. τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Εφ. 5,3-5. Πορνεία και κάθε σαρκική ακαθαρσία, πλεονεξία για υλικά, δεν πρέπει ούτε καν να ονομάζεται μεταξύ σας όπως άλλωστε αρμόζει σε αγίους. Ούτε καν να αναφέρεται μεταξύ σας αισχρότητα μωρολογία ή απρεπής αστειολογία και βωμολοχία, ρυπαρά λόγια, που αυτά δεν ταιριάζουν σε Χριστιανούς, αλλά πρέπει να ακούγεται μεταξύ σας προσευχή ευχαριστίας προς τον Θεό. Διότι να γνωρίζετε καλά ότι κάθε πόρνος η ακάθαρτος η πλεονέκτης, ο οποίος πλεονέκτης με το να λατρεύει υλικά αγαθά είναι ειδωλολάτρης, δεν έχει κανένα απολύτως μερίδιο στην βασιλεία Θεού.
οἱ δὲ βουλόμενοι πλουτεῖν ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμὸν καὶ παγίδα καὶ ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς, αἵτινες βυθίζουσι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν. Α Τιμ. 6,9 Εκείνοι που κατέχονται από την επιθυμία των χρημάτων και θέλουν να πλουτίσουν, περιπίπτουν μέσα σε πειρασμό και παγίδα που τους στήνει ο διάβολος και σε επιθυμίες πολλές και βλαβερές, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους στην καταστροφή και την απώλεια.
Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς, ἐστηριγμένους ἐν ταῖς ἐντολαῖς σου, καὶ τὴν μνήμην τῶν σῶν κριμάτων ἐν ἑαυτοῖς ἀπαράθραυστον ἔχοντας. Παννύχιον ἡμῖν τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Εδώ παρατηρούμε αίτηση να μας διαναστήσει τον καιρό της προσευχής, όμως τα επόμενα δεν αντιστοιχούν καθόλου με τον καιρό, την ώρα, της προσευχής, ταιριάζουν γάντι με την ζωή του Χριστιανού, είναι κλασσική διατύπωση ορθού βίου. Στηριγμένοι στις εντολές περισσότερο χρειάζεται να είμαστε στην ζωή όχι τόσο στην προσευχή. Στην προσευχή αυτό που χρειάζεται είναι ο νους να μην ταξιδεύει, να είναι στον Θεό, οπότε έχουμε κατάνυξη, δάκρυα μετανοίας. Στην ζωή υπάρχουν οι μεγάλοι κίνδυνοι να παραβούμε τις εντολές, εκεί είναι που χρειάζεται ο άνθρωπος στήριγμα διότι το μάτι, το αυτί, ο νους, το σώμα, είναι σε ενέργεια διαφορετική από όταν είμαστε σε ώρα προσευχής.
Μνήμη άθραυστη των κριμάτων πρέπει να έχουμε πάντοτε, ο στρατιώτης της πίστεως πρέπει να έχει τον θυρεό συνεχώς υψωμένο εναντίων του Διαβόλου, όμως πάλι αυτό περισσότερο χρειάζεται στην ζωή, εκεί είναι που πρέπει να θυμόμαστε τις εντολές διότι υπάρχει όχι σκέτη η φαντασία αλλά η πραγματικότητα των οφθαλμών και η φαντασία μαζί, υπάρχουν τα μέλη του σώματος, η γλώσσα, τα χέρια, τα μάτια, τα οποία όλα δεν είναι όπως όταν προσευχόμαστε. Ο άγιος Νείλος λέει, μακάριος είναι ο νους ο οποίος κατά την διάρκεια της προσευχής προσεύχεται απερίσπαστα το οποίο μας κάνει να έχουμε περισσότερο πόθο στον Χριστό, μακάριος ο νους ο οποίος κατά την προσευχή γίνεται άυλος και ακτήμονας, μακάριος ο νους ο οποίος στην προσευχή έχει απάθεια. MPG 79,1193 Να χρησιμοποιείς τα δάκρυα για κάθε αίτημα, πολύ χαίρεται ο Δεσπότης για όποιον με δάκρυα προσεύχεται. Αγωνίσου να κάνεις τον νου κατά την διάρκεια της προσευχής κουφό και άλαλο. Προσευχή είναι η ανάβαση του νου στον Θεό. MPG 79,1169. Τον καιρό της προσευχής η θεωρία του νού τον Θεό μόνο προσέχει και προς αυτόν όλες τις κινήσεις τείνει και καρδιακές δεήσεις με θέρμη αναπέμπει σε αυτόν, λέει ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος και τόσα θα μπορούσαν να παρατεθούν ώστε να δούμε ότι για καιρό προσευχής θα έπρεπε να είναι διαφορετικά τα αιτήματα.
Θα ήταν πολύ καταλληλότερη μια άλλη διατύπωση και άλλη σειρά στα αιτήματα.
Να μας έχει ο Θεός καλά, να ξυπνήσουμε για προσευχή, να στηρίξει τον νου μας σε αυτόν, η διάνοια να γεμίσει με την χάρη Θεού ώστε να υμνούμε να δοξάζουμε και να ευλογούμε το πάντιμο όνομα του Θεού, τον νουν στήριξον εν τω καιρώ της προσευχής ίνα ως θυμίαμα αύτη αναβή ενώπιον σου και άλλα όμοια όπως το Χρυσοστομικό, την ώρα της προσευχής ας μην κοιτούμε τίποτα από τα παρόντα αλλά να νομίζουμε ότι είμαστε ανάμεσα στους αγγέλους [οι οποίοι στον ουρανό δοξολογούν τον Θεό] και ότι επιτελούμε την ίδια λατρεία με εκείνους, MPG 50,779, εξάλλου στην αμέσως επόμενη πρόταση όταν η ευχή κάνει λόγο για ολονύχτια προσευχή έχουμε αυτό το σκεπτικό, όλη την νύχτα να δοξολογούμε τον Θεό. Αυτή η σειρά ταιριάζει όχι μόνο για την ημέρα, όπου εκεί είναι που πρέπει να θυμόμαστε τις εντολές, αλλά και με τις πατερικές μαρτυρίες που μας πληροφορούν ότι οι Χριστιανοί ξυπνούσαν την νύχτα και προσεύχονταν.
Εφόσον γίνεται λόγος για προσευχή θα έπρεπε να υπάρχει η αίτηση για θερμή και αδιατάρακτη προσευχή και έπειτα να έχουμε το διανάστησον ξύπνημα όπου καθώς η ημέρα ξεκινάει ο Θεός να βοηθήσει να έχουμε "στήριξη στις εντολές" και "μνήμη των κριμάτων", μια διατύπωση αίτησης η οποία τόσο φωτογραφίζει τον ορθό βίο που δεν αφήνει περιθώρια ούτε καν για σκέψη οποιαδήποτε άλλης ερμηνείας.
Αν ήθελε κάποιος να διορθώσει χωρίς μεγάλες αλλαγές απλά βάζοντας στην σωστή θέση την συγκεκριμένη φρασεολογία θα έπρεπε να αναφέρονται στην πρώτη πρόταση τα αιτήματα της δεύτερης και το αντίθετο, με τις προτάσεις να έχουν ως εξής: Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς, [..σύνδεσμος..] τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, Παννύχιον ἡμῖν [..σύνδεσμος..] ἐστηριγμένους ἐν ταῖς ἐντολαῖς σου, καὶ τὴν μνήμην τῶν σῶν κριμάτων ἐν ἑαυτοῖς ἀπαράθραυστον ἔχοντας [..σύνδεσμος..] τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Εδώ είναι κατάλληλο να παρατηρήσουμε το τελευταίο μέρος της ευχής του Μ. Βασιλείου. Διανάστησον δε ημάς εν τω καιρώ της προσευχής εστηριγμένους εν τη πίστει, και προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου, ευδοκία και αγαθότητι του μονογενούς σου Υιού, μεθ' ού ευλογητός εί, συν τω παναγίω, και αγαθώ, και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων, Αμήν.
Ο Μέγας Βασίλειος όταν κλείνοντας κάνει χρήση ίδιων λέξεων Διανάστησον δε ημάς εν τώ καιρώ τής προσευχής έχει αυτή την ροή ενώ ζητάει κάτι σχετικό και με την προσευχή αλλά και με το ξύπνημα, εστηριγμένους εν τή πίστει, καί προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου. Στην εδώ ευχή ο λόγος έρχεται στο να μας έχει καλά ο Θεός ώστε να ξυπνήσουμε Διανάστησον, να αρχίσει η πρωινή προσευχή στην οποία θα μας ανορθώσει ο Θεός Διανάστησον εστηριγμένους στηρίζοντας μας την πίστη οπότε έτσι η προσευχή θα είναι Θεάρεστη και καρποφόρα. Έπειτα έχουμε το στάδιο της ημέρας η οποία ξεκινάει όπου δια της βοηθείας του Θεού θα προκόβουμε σε αυτά που παρήγγειλε, καί προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου δηλαδή με την βοήθεια του Θεού θα τηρούμε τις εντολές και θα προκόβουμε πνευματικά.
Στον Μ. Βασίλειο είναι ταιριαστά, στην ευχή του Απόδειπνου φαινομενικά όχι.
Ας εξετάσουμε τις δυο προτάσεις καλύτερα ξεκινώντας με την μνήμη των εντολών.
Αυτή η φράση δεν σημαίνει φυσικά να τις θυμάται κάποιος στην κυριολεξία, ποιός έκλεψε επειδή ξέχασε ότι η κλοπή είναι παράβαση των εντολών; Μνήμη εντολών σημαίνει ο άνθρωπος σε κάθε στιγμή να τηρεί τον νόμο του Θεού, να έχει στον νου και στην καρδία τις εντολές του ώστε να τις εφαρμόζει. Μας λέει ο Ψαλμός 102, τὸ δὲ ἔλεος τοῦ Κυρίου ἀπὸ τοῦ αἰῶνος καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτόν, καὶ ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ ἐπὶ υἱοῖς υἱῶν τοῖς φυλάσσουσι τὴν διαθήκην αὐτοῦ καὶ μεμνημένοις τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι αὐτάς. Ψαλ. 102:17-18. Η ευσπλαχνία του Θεού απλώνεται αιώνια σε αυτούς που τον σέβονται και η δικαιοσύνη του φρουρός αιώνιος σε αυτούς είναι. Ο Κύριος είναι προστάτης όλων των ανθρώπων εκείνων οι οποίοι θυμούνται τις εντολές του, θυμούνται δηλαδή φυλάσσουν, τηρούν τον νόμο του και έχουν πάντοτε στον νου και στην καρδιά τους τις εντολές του για να τις εφαρμόζουν και να συμμορφώνονται με αυτές.
Για αυτό και το Ευαγγελικό ἐμνήσθησαν τῶν ρημάτων αὐτοῦ που είπε ο άγγελος στις γυναίκες δεν σημαίνει ότι θυμήθηκαν αλλά ότι στηρίχθηκαν στην πίστη, σημαίνει ότι η πίστη τους ενισχύθηκε, ότι θεραπεύτηκαν. Tί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν; οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ᾿ ἠγέρθη· μνήσθητε ὡς ἐλάλησεν ὑμῖν ἔτι ὢν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ, λέγων ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παραδοθῆναι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων ἁμαρτωλῶν καὶ σταυρωθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστῆναι. Kαὶ ἐμνήσθησαν τῶν ρημάτων αὐτοῦ. Τι ζητάτε τον ζωντανό μαζί με τους νεκρούς; δεν είναι εδώ, αναστήθηκε. Θυμηθείτε αυτά που σας είπε ότι πρέπει να σταυρωθεί και την τρίτη ημέρα να αναστηθεί, και θυμήθηκαν τα λόγια του. Ο άγγελος απεστάλει ώστε να κοιμήσει πᾶν γεῶδες καὶ ὑλικὸν ἡμῶν φρόνημα, στάλθηκε να θεραπεύσει. Αλλού λέει ο Κύριος μνήσθητι νόμου Μωσῆ τοῦ δούλου μου Μαλ. 4,6 θυμήσου τις εντολές που έδωσα στον Μωυσή τον δούλο μου. Αυτό το λέει ώστε οι πιστοί να είναι έτοιμοι κατά την ημέρα που θα παρουσιαστεί ώστε να μην έλθει η καταδίκη, μὴ ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν ἄρδην. Μὴ ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν ἄρδην μνήσθητι νόμου Μωσῆ τοῦ δούλου μου Μαλ. 4,5-6 Για να μην έλθω εγώ και χτυπήσω εκ θεμελίων την Γη. Έχε πάντοτε στον νου και στην καρδιά σου τον νόμο του δούλου μου Μωυσή. Η ημέρα που θα παρουσιαστεί ο Κύριος είναι ο θάνατος του κάθε ενός μας.
Όμοια και ο Πέτρος "θυμήθηκε" όταν τον κοίταξε ο Χριστός παρά το γεγονός ότι μεμεγάλη θέρμη είχε απαντήσει στον Χριστό ότι δεν πρόκειται να τον αφήσει ακόμη και αν όλοι τον αρνούνταν.Ο αλέκτωρ είχε ήδη λαλήσει αλλά δεν είχε καμία επίδραση στο να έρθει ο γρήγορος νους, να έρθουν τα δάκρυα της μετανοίας του σώφρονα λογισμού και έπειτα η νήφουσα καρδία όπου με ταπείνωση απαντάει στην ερώτηση του Χριστού αν τον αγαπάει. Την στιγμή που το Φως κοίταξε τον Πέτρο, ἐνέβλεψε, αυτός θυμήθηκε, όταν έπεσε σε αυτόν ο Θεϊκός ήλιος ήρθε ο γρήγορος νους.
Καὶ στραφεὶς ὁ Κύριος ἐνέβλεψε τῷ Πέτρῳ, καὶ ὑπεμνήσθη ὁ Πέτρος τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου, ὡς εἶπεν αὐτῷ ὅτι πρὶν ἀλέκτορα φωνῆσαι ἀπαρνήσῃ με τρίς· καὶ ἐξελθὼν ἔξω ὁ Πέτρος ἔκλαυσε πικρῶς. Λουκ. 22,61-62
Ο Χριστιανός ως στρατιώτης του φωτός πάντες ὑμεῖς υἱοὶ φωτός ἐστε καὶ υἱοὶ ἡμέρας με την βοήθεια του Θεού έχει την ασπίδα της πίστεως πάντοτε υψωμένη ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι·, έχει πάντοτε εντός του ἐν ἑαυτοῖς την θύμηση των εντολών την πίστη στον Θεό, οπότε δεν αφήνει να εισέλθει εντός του το πεπυρωμένο βέλος του αντίπαλου ώστε να σπάσουν οι εντολές και να θραυσθεί ο υπενάντιος Διαβόλου, ἀπαράθραυστον ἔχοντας, δηλαδή ο πιστός. Mε τα λόγια αυτά ζητούμε να γίνουμε και εμείς ένας Μωυσής ο οποίος ήταν ατρόμητος και γεναιότατος στρατιώτης Χριστού, από εκεί είναι η εικόνα. Ο Μωυσής θυμόταν τις εντολές και είχε τα κρίματα Θεού απαραύθραυστα, με αυτό έκανε και τον Ισραήλ απαραύθραυστον.
Καὶ εἶπε τοῦ ἐξολοθρεῦσαι αὐτούς, εἰ μὴ Μωυσῆς ὁ ἐκλεκτὸς αὐτοῦ ἔστη ἐν τῇ θραύσει ἐνώπιον αὐτοῦ τοῦ ἀποστρέψαι τὸν θυμὸν αὐτοῦ τοῦ μὴ ἐξολοθρεῦσαι αὐτούς. Ψαλ. 105,23 Δικαίως αποφάσισε ο Θεός να εξολοθρεύσει τους Ισραηλίτες και θα το έκανε εάν ο Μωϋσής ο εκλεκτός αυτός δούλος του δεν στεκόταν ενώπιον του κατά την θραύση του Ισραήλ για να κατευνάσει τον δίκαιο θυμό του Κυρίου ώστε να μη τους εξολοθρεύσει εντελώς. Ο Μωυσής ήταν "ἀπαράθραυστον ἔχοντας" για αυτό και στάθηκε ενώπιον του Θεού κατά την θραύση. Η φράση ἐνώπιον αὐτοῦ στην περίπτωση του Ψαλμού 105 είναι πολεμικός όρος όπου περιγράφεται ο στρατιώτης που στέκεται μπροστά στον αντίπαλο ο οποίος κάνει επιδρομή ώστε να καταστρέψει, να θραύσει. Είναι βεβαίως κατανοητό ότι εδώ ο Θεός μας διδάσκει: τις μεσιτείες των αγίων, την μίμηση αγίων, την ευσπλαχνία του. Δεν μπορεί κάποιος άνθρωπος να σταματήσει τον Θεό ούτε καν να ξέρει τα σχέδια του χωρίς ο Θεός να τα αποκαλύψει. Ο ύμνος αναφέρει να έχουμε τις εντολές ατόφιες, χωρίς θραύση, διότι εμείς είμαστε αυτοί που σπάμε τις εντολές, ο Διάβολος δεν μπορεί να αναγκάσει, είδαμε πριν ότι ο αμαρτωλός αποκαλείται υιός απείθειας, ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας Κολ. 3,5 άρα πείστηκε δεν αναγκάστηκε, απείθησε στον Θεό και πείστηκε από τον Διάβολο. Εδώ αιτούμαστε την βοήθεια του Θεού ώστε ο στρατιώτης του Νέου Ισραήλ, δηλαδή ο Χριστιανός, να μην θραυσθεί, την βοήθεια Θεού ώστε η τροπαιούχος δεξιά του ως πανσθενής να μας ενισχύσει. Έχουμε ίδια περίπου εικόνα όπως τον ύμνο Σοῦ ἡ τροπαιοῦχος δεξιά, θεοπρεπῶς ἐν ἰσχὺϊ δεδόξασται· αὕτη γάρ, Ἀθάνατε, ὡς πανσθενὴς ὑπεναντίους ἔθραυσε, τοῖς Ἰσραηλίταις, ὁδὸν βυθοῦ καινουργήσασα και η συγκεκριμένη πρόταση της ευχής που εξετάζουμε μπορεί να ειπωθεί διαφορετικά και σαν Ῥαθυμίας νυσταγμῷ, ἐπὶ κλίνης ἡδονῶν, καθεύδοντά με, διανάστησον Χριστέ, καὶ τῶν σῶν προσκυνητήν, παθῶν ἀνάδειξον. Και σαν διότι αριστουργηματικά στην ευχή δεν συμπλέκεται μόνο η νύχτα του 24ώρου με την πνευματική νύχτα όπως στο Ῥαθυμίας νυσταγμῷ αλλά και κάτι άλλο. Ας δούμε και την τελευταία πρόταση.
Ξέρουμε ότι ο Χριστός είναι το Φως του κόσμου ερχόμενος να φωτίσει την πνευματική νύχτα που επήλθε από την Πτώση, έπειτα είδαμε ότι ο Χριστιανός είναι γιος φωτός, ότι είναι γιος ημέρας, ότι είναι στρατιώτης Χριστού με ασπίδα την πίστη, είδαμε ότι οι πολέμιοι είναι γιοί του σκότους, ότι είναι γιοι νύχτας, ότι σκοτάδι είναι η πνευματική τύφλωση. Κάτι άλλο που πρέπει εδώ να "θυμηθούμε" και εμείς είναι ότι ο παρών αιώνας ως απατεώνας είναι και αυτός νύχτα, δηλαδή είναι και αυτός σκοτεινός, Μέλλοντος Συμεῶνος τοῦ παρόντος αἰῶνος μεθίστασθαι τοῦ ἀπατεῶνος... όταν ο Συμεών επρόκειτο να φύγει από τον παρόντα αιώνα τον απατηλό και ψεύτικο... . Ο "παρών αιώνας" του Ακαθίστου είναι ο "αιώνας τούτος" ή αλλιώς ο "κόσμος τούτος" της Βίβλου, δηλαδή η ύλη και η προσωρινή εδώ ζωή αφού το πολίτευμα μας υπάρχει στον ουρανό. Ο παρόντας αιώνας ή ο κόσμος τούτος, εκτός από απατεώνας, είναι και σκοτεινός κόσμος εφόσον έχει διευθυντή τον άρχοντα της νύχτας και του σκότους Διάβολο, νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω· Ιω. 12,31 Ο άρχων του κόσμου τούτου θα γκρεμιστεί με την Σταύρωση, θα χάσει τους υπηκόους του και θα ριχτεί έξω. Περὶ δὲ κρίσεως, ὅτι ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται. Ιω. 16,11 Περί δε της κρίσεως θα αποδείξει ο Παράκλητος ότι ο άρχων του κόσμου τούτου έχει κριθεί καταδικαστεί και χάσει πλέον την εξουσία του.
Σκοτεινός ο άρχοντας, νύχτα η βασιλεία του, για αυτό και όποιος ζει παρέα με τον άρχοντα και στον σκοτεινό αιώνα δεν βλέπει, τυφλώνεται, ἐν οἷς ὁ θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐτοῖς τὸν φωτισμὸν τοῦ εὐαγγελίου τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ. Β Κορ. 4,4 Ο Θεός του αιώνα τούτου έχει σκοτίσει και τυφλώσει τις διάνοιες ώστε να μη λάμψει σε αυτούς το φως του Ευαγγελίου.
Οι Χριστιανοί ζούν μέσα στον σκοτεινό κόσμο τούτο και ο Χριστός ομιλεί για το σκοτάδι του παρόντα αιώνα δίδοντάς μας την εντολή να αγρυπνούμε όλες τις ώρες της νύχτας του, Βλέπετε, ἀγρυπνεῖτε καὶ προσεύχεσθε· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ καιρός ἐστιν. ὡς ἄνθρωπος ἀπόδημος, ἀφεὶς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, καὶ δοὺς τοῖς δούλοις αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν, καὶ ἑκάστῳ τὸ ἔργον αὐτοῦ, καὶ τῷ θυρωρῷ ἐνετείλατο ἵνα γρηγορῇ. γρηγορεῖτε οὖν· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ κύριος τῆς οἰκίας ἔρχεται, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· μὴ ἐλθὼν ἐξαίφνης εὕρῃ ὑμᾶς καθεύδοντας. ἃ δὲ ὑμῖν λέγω, πᾶσι λέγω· γρηγορεῖτε. Μαρκ. 13,33-37
Προσέχετε, αγρυπνείτε και προσεύχεσθε, διότι δεν γνωρίζετε πότε είναι καιρός της παρουσίας του Κυρίου. Θα συμβεί κάτι ανάλογο με ένα ξενιτεμένο ο οποίος άφησε το σπίτι του και εξουσιοδότησε τους δούλους του να το χρησιμοποιούν και στον θυρωρό είπε να είναι άγρυπνος και να περιμένει. Αγρυπνείτε λοιπόν και προσέχετε, διότι δεν γνωρίζετε πότε ο κύριος του σπιτιού έρχεται, αργά το βράδυ ή τα μεσάνυχτα ή τα χαράματα όταν λαλούν οι πετινοί ή το πρωϊ. Αγρυπνείτε μήπως τυχόν έλθη αιφνιδίως και σας βρει να κοιμάστε. Αυτά δε τα λέω μόνο σε σας, αλλά σε όλους. Γρηγορείτε.
Εδώ ο Χριστός μας λέει για τον κόσμο τούτο ότι είναι γεμάτος παγίδες, Βλέπετε.
Ότι είναι γεμάτος από πνευματικό ύπνο, ἀγρυπνεῖτε.
Ότι είναι γεμάτος από αδιαφορία προς τον Χριστό ως οδηγό, προσεύχεσθε.
Και έχουμε ξανά εδώ τον Χριστιανό που παρουσιάζεται ως φύλακας θυρωρῷ του σπιτιού Εκκλησία και εαυτού, ο οποίος φυλάει σκοπιά μέσα στην επικυνδυνη νύχτα του παρόντος αιώνος όλες τις ώρες, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· έχοντας το καθήκον να παραμείνει άθραυστος.
Τώρα λοιπόν κατανούμε ότι οι πρότασεις δεν είναι παράδοξες και ανάποδα, η εκλογή της αίτησης ορθού βίου μετά το ξύπνημα για προσευχή είναι εκεί για να οδηγήσει εμάς στο αίτημα που είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστανού. Η τελευταία πρόταση έχει άριστα κρυμμένη την νύχτα του παρόντος αιώνος.
Η ευχή του Μεσονυκτικού του Μ. Βασίλειου λέει κάτι παρόμοιο αλλά πολύ απλούστερα.
Καὶ δώρησαι ἡμῖν ἐν ἀγρύπνῳ καρδίᾳ καὶ νηφούσῃ διανοίᾳ, πᾶσαν τοῦ παρόντος βίου τὴν νύκτα ἡμᾶς διελθεῖν. Και εδώ έχουμε την παρομοίωση να έχει αφορμή τα λόγια του Χριστού στο Μαρκ. 13,33-37. Η άγρυπνη καρδία του Μ. Βασιλείου είναι η καρδία νήφουσα της ευχής του Αποδείπνου ἀγρύπνῳ καρδίᾳ -- καρδίαν νήφουσαν και η νήφουσα διάνοια είναι ο σόφρων λογισμός, νηφούσῃ διανοίᾳ -- σώφρονα λογισμόν.
Έπειτα ζητούμε να μας χαρίσει τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου
Εδώ δεν λέει να μας χαρίσει την δοξολογία για να δοξάζουμε και πάλι καλά που δεν πρόσθεσε χάρισαι τον ύμνο για να υμνούμε και την ευλογία για να ευλογούμε. Αν ήθελε να πει για προσευχή θα έλεγε τον σον αίνον χάρισαι εις το υμνείν και ευλογείν και δοξάζειν το οποίο ταιριάζει καλύτερα διότι αυτά τα τρία συνθέτουν την προσευχή, τον αίνο.
Σε αυτές τις προτάσεις έχουμε τον σκοπό της ζωής του Χριστιανού, δεν γίνεται λόγος για την προσευχή. Οι γιοι του Φωτός είναι και οι ίδιοι φως εφόσον είναι μικροί Χριστοί. Έτσι όπως ο Χριστός δίωχνει το σκοτάδι όμοια και αυτοί διώχνουν το σκοτάδι και γίνονται αιτία να δοξάσουν οι άνθρωποι τον Θεό. Σε κάθε περίσταση και ώρα, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ·, της νύχτας του αιώνα τούτου, Παννύχιον, ζητούμε ο Θεός να μας χαρίσει την δοξολογία, ἡμῖν τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι, δηλαδή να μας στηρίζει στον κατά Χριστόν βίο ώστε με αυτόν να τον δοξάζουμε, αυτή είναι η γνήσια δοξολογία Θεού η οποία περιέχει και την του στόματος.
Εδώ με το δοξολογίαν η ευχή κάνει λόγο για το ότι ο Χριστιανός την νύχτα του αιώνος τούτου έχει την εντολή αλλά θέλει και ο ίδιος εκ καρδίας να είναι φως.
Η φράση τὴν σὴν δοξολογίαν είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστιανού, είναι όμοια με την πραγματοίηση της φράσης ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου, γενηθήτω τὸ θέλημά σου που βλέπουμε στο "Πάτερ ημών" και το εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν είναι το αποτέλεσμα του αγιασμού του ανθρώπου.
Η δοξολογία Χριστού την νύχτα του αιώνος τούτου είναι ο αγιασμός μας, μόνο έτσι δοξάζεται ο Θεός από εμάς και με κανέναν άλλον τρόπο, σκέτη η προσευχή οδηγεί σε χείλη τιμώντα και καρδία μακριά από εμένα, ούτε με καλές πράξεις δοξάζεται ο Θεός διότι αυτές χωρίς Χριστό είναι απλά ανθρωπισμός. Ο Θεός δοξάζεται στον κόσμο δια του αγιασμού του ανθρώπου ο οποίος έρχεται όχι με καλά έργα, δηλαδή με ανθρωπισμό, αλλά με τα μυστήρια, για αυτό τον λόγο έχει γίνει και η εκλογή αυτής της φράσης που είναι και η εντολή Κυρίου στο Ησαΐας 12,4-5. Η τελευταία πρόταση είναι αίτηση ίδια με τα λόγια που βλέπουμε να μας παραγγέλει ο Κύριος στον Ησαΐα: καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ὑμνεῖτε Κύριον, βοᾶτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ἀναγγείλατε ἐν τοῖς ἔθνεσι τὰ ἔνδοξα αὐτοῦ, μιμνήσκεσθε, ὅτι ὑψώθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ. ὑμνήσατε τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι ὑψηλὰ ἐποίησεν· ἀναγγείλατε ταῦτα ἐν πάση τῇ γῇ. Ησ. 12,4-5 Και θα πείς κατά την ημέρα εκείνη εσύ ο λυτρωμένος, υμνήστε τον Κύριο, διαλαλήστε το ονομά του, αναγγείλατε στα έθνη όσα ένδοξα έκανε. Να θυμόσαστε ότι δοξάστηκε και μεγαλύνθηκε το ονομά του. Υμνολογήσατε το όνομα του Κυρίου, διότι μεγάλα και θαυμαστά πραγματοποίησε. Διαλαλήσατε αυτά σε όλη την οικουμένη.
Αν δούμε στον Ησαΐα θα παρατηρήσουμε ότι αμέσως μετά την περιγραφή της παγκόσμιας βασιλείας του Χριστού και την επάνοδο Ισραήλ έχουμε αυτά τα λεγόμενα Κυρίου τα οποία είναι άσμα ευχαριστίας προς τον ενσαρκωμένο Χριστό, την ράβδο ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί Μεσσία.
Ο Χριστιανός είναι ένας μικρός Χριστός, είναι ένας απόστολος, είναι λύχνος, είναι "φως εθνών", είναι φως σε κάθε εθνικό, δηλαδή άνθρωπο που είναι μακριά από τον Χριστό, είναι "εις σωτήριαν", δηλαδή οδηγεί στον Χριστό, τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. Πραξ. 13,47 Ο Κύριος δια του προφήτη Ησαΐα μιλώντας προς τον Μεσσία είπε, σε έχω θέσει φως των Εθνών, για να είσαι εσύ προς σωτηρία όλων ανεξαιρέτως έως τα πέρατα της γης.
Ο Χριστός λέει Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ματθ. 5,14-16 Εσείς είσαστε το φως του κόσμου. Μια πόλη που είναι κτισμένη πάνω σε όρος δεν μπορεί να κρυφτεί και όταν ανάβουν λύχνο οι άνθρωποι δεν τον βάζουν κάτω αλλά στον λυχνοστάτη ώστε να φωτίζει όλους μέσα στο σπίτι. Έτσι ας λάμψει εμπρός στους ανθρώπους το φως σας για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον Πατέρα σας τον ουράνιο που έχει τέτοια ενάρετα παιδιά.
Ο δοξασμός Θεού ή αλλιώς ο αγιασμός του όνοματος του είναι η αποχή νου και σώματος από την μόλυνση και η συμμετοχή μας στα μυστήρια με τα οποία γίνομαστε μέτοχοι Φωτός. Μόνο με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος αποκτάει κοινωνία με το Φως και έχει έπειτα την δυνατότητα να γίνεται λύχνος Θεού.
Η δοξολογία Θεού δεν είναι τα καλά έργα, δεν είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστιανού ο ανθρωπισμός, δεν ήταν ανάγκη ο Χριστός να μας αποκαλύψει κάτι το ήδη γνωστό, να αγαπάμε, να ελεούμε, ούτε ήταν ανάγκη να ορίσει τα μυστήρια.
ὁ λέγων μὴ μοιχεύειν μοιχεύεις; ὁ βδελυσσόμενος τὰ εἴδωλα ἱεροσυλεῖς; ὃς ἐν νόμῳ καυχᾶσαι, διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τὸν Θεὸν ἀτιμάζεις; τὸ γὰρ ὄνομα τοῦ Θεοῦ δι᾿ ὑμᾶς βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι, καθὼς γέγραπται. Ρωμ. 2,22-24
Εσύ που συμβουλεύεις να μην μοιχεύουν μοιχεύεις; Εσύ που αποστρέφεσαι τα είδωλα ιεροσυλείς τους ειδωλολατρικούς ναούς; Εσύ που καυχιέσαι για την γνώση του Νόμου με την παράβαση του Νόμου ατιμάζεις τον Θεό; Διότι πράγματι εξ αιτίας των δικών σας αναισχύντων παραβάσεων βρίζεται και βλασφημείται το όνομα του Θεού μεταξύ των ειδωλολατρών, όπως έχει γραφτεί από τον προφήτη Ησαΐα.
Μας λέει ο απόστολος σε άλλη επιστολή, ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς· δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ. Α Κορ. 6,20 Διότι έχετε εξαγοραστεί με πολύτιμο τίμημα, δηλαδή με το ανεκτίμητο αίμα του Χριστού. Αποφεύγετε λοιπόν κάθε τι που μολύνει και δοξάστε τον Θεό με το σώμα σας και με το πνεύμα σας τα οποία είναι του Θεού.
Παράβαση νόμου βλασφημία Θεού, αγιασμός σώματος και πνεύματος δόξα Θεού.
Αυτός είναι ο τρόπος που ο Χριστιανός δοξολογεί τον Θεό, που γίνεται φως εθνών, που γίνεται προς σωτηρία, που αναγγέλει στα Έθνη την Βασιλεία Θεού και ότι αυτός εβασίλευσε, εἴπατε ἐν τοῖς ἔθνεσιν· ὁ Κύριος ἐβασίλευσε Ψαλμ. 95,10.
Η τελευταία πρόταση ταυτίζεται όχι μόνο με την εντολή Κυρίου μετά την αιχμαλωσία Διαβόλου που είδαμε στον Ησαΐα αλλά και με αυτά που λέει ο Ψαλμωδός στους Ψαλμούς 95 και 112: Αἶνος ᾠδῆς τῷ Δαυΐδ, ὅτι ὁ οἶκος ᾠκοδόμητο μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν. ᾄσατε τῷ Κυρίῳ· εὐλογήσατε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, εὐαγγελίζεσθε ἡμέραν ἐξ ἡμέρας τὸ σωτήριον αὐτοῦ· ἀναγγείλατε ἐν τοῖς ἔθνεσι τὴν δόξαν αὐτοῦ, ἐν πᾶσι τοῖς λαοῖς τὰ θαυμάσια αὐτοῦ ...... εἴπατε ἐν τοῖς ἔθνεσιν· ὁ Κύριος ἐβασίλευσε, καὶ γὰρ κατώρθωσε τὴν οἰκουμένην, ἥτις οὐ σαλευθήσεται, κρινεῖ λαοὺς ἐν εὐθύτητι. Ψαλ. 95,1-10
Ψάλτε προς τον Κύριο. Δοξολογήστε το όνομα του, κάθε ημέρα να κηρύσσετε συνεχώς την χαρμόσυνη αγγελία της σωτηρίας που μας έστειλε. Διαλαλήσατε μεταξύ των λαών την μεγαλοπρέπειά του και τα θαυμαστά του έργα. .... Διαλαλήσατε και καταστήσατε γνωστό μεταξύ όλων των εθνών ότι ο Κυριος βασίλευσε πανταχού και πάντοτε, διότι αυτός ανόρθωσε την πεσμένη οικουμένη η οποία και δεν θα κλονιστεί πλέον από την θέση της. Ο Κύριος είναι εκείνος ο οποίος θα κρίνει με δικαιοσύνη.
Αἰνεῖτε, παῖδες, Κύριον, αἰνεῖτε τὸ ὄνομα Κυρίου· εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος. ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου μέχρι δυσμῶν αἰνετὸν τὸ ὄνομα Κυρίου. ὑψηλὸς ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη ὁ Κύριος, ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ἡ δόξα αὐτοῦ. Ψαλ. 112,1-4 Υμνολογείτε πάντοτε τον Κυριο. Υμνολογήσατε το πάντιμο όνομα του Κυρίου. Ας είναι το όνομα του Κυρίου πάντοτε ευλογημένο από τώρα και έως στους αιώνας των αιώνων. Δοξασμένο ας είναι το όνομα του Κυρίου από των ανατολών ηλίου μέχρι και των δυσμών, σε όλη την οικουμένη. Μέγας και ένδοξος ο Κυριος πάνω σε όλα τα έθνη.
Εδώ με το ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ἡ δόξα αὐτοῦ δεν εννοεί ότι η δόξα του Θεού είναι πελώρια μέχρι τον ουρανό όπως θα έλεγε παιδί που θέλει να περιγράψει μέγεθος, αλλά εννοεί ότι η δόξα Θεού που δίνει ο άνθρωπος με τον βίο του ανεβαίνει στους ουρανούς, έτσι γίνεται και υψηλός επί πάντα τα έθνη ο Κύριος.
Αυτά ακριβώς τα λόγια που βλέπουμε στην ευχή ανέπεμψε ο αγιασμένος μαθητής του Ιωάννη Θεολόγου μάρτυρας Πολύκαρπος ο οποίος μαρτύρησε το 155μΧ. Στην προσευχή του προ του μαρτυρίου είπε, σε υμνώ σε ευλογώ σε δοξάζω.
Οπότε σύμφωνα με τα παραπάνω το Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς σημαίνει να μας έχει καλά ο Θεός να ξυπνήσουμε το πρωί και να αρχίσουμε την πρωινή προσευχή και έπειτα κατά την διάρκεια του βίου μας που είναι μέσα στην νύχτα του αιώνος τούτου να τον δοξάζουμε.
Επίλογος
Διὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος γνώσεως κατὰ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, ἑτέρῳ δὲ πίστις ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι, ἄλλῳ δὲ χαρίσματα ἰαμάτων ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι. ἄλλῳ δὲ ἐνεργήματα δυνάμεων, ἄλλῳ δὲ προφητεία, ἄλλῳ δὲ διακρίσεις πνευμάτων, ἑτέρῳ δὲ γένη γλωσσῶν, ἄλλῳ δὲ ἑρμηνεία γλωσσῶν· Α Κορ. 12,8-10
Χρειάζεται άραγε προσπάθεια ώστε να δει το μεγαλείο και την απόδειξη Αγ. Πνεύματος που έρχεται από την ευχή αυτή; Τι να πας πουν άραγε τα τελευταία σε σειρά αξιολόγησης γένη γλωσσών και ερμηνεία γλωσσών;
Ο κάθε ένας μπορεί δήθεν να "γλωσολαλεί" με κορακίστικα για 20,40,60 σερί λεπτά αλλά θα χρειαζόταν 20,40,60 χρόνια και όχι δεν θα πλησίαζε τέτοιου ΑγιοΠνευματικού επιπέδου ευχή αλλά ούτε καν θα έπαιρνε χαμπάρι το τι λέει.
Εδώ έχουμε τον λόγο σοφίας σε υπερθετικό βαθμό, λόγος σοφίας δεν είναι να λέμε αποφθέγματα ή σοφές συμβουλές πως θα επιτύχει ο άλλος το τάδε ή το δείνα υλικό, αλλά λόγος σοφίας είναι η βαθύτατη κατανόηση της διδαχής. Έχουμε τον λόγο γνώσεως σε υπερθετικό βαθμό, δηλαδή την ικανότητα μετάδοσης της διδαχής, αυτό το χάρισμα ήταν η αιτία της δημιουργίας της ευχής. Την πίστη, η ευχή είναι ένα θαύμα της πίστεως. Το χάρισμα ιαμάτων, βλέποντας τι πραγματικά λέει η ευχή ενισχύεται μεγάλως ο Χριστιανός διότι βλέπει την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, βλέπει μπροστά του το Άγιο Πνεύμα, αναπέμπει στον Κύριο την ευχή και ωφελείται, θεραπεύεται στην ψυχή η πίστη του ενισχύεται.
Αν οι μαρτυρίες έλεγαν ότι γλωσσολάλησε αυτός που συνέθεσε την ευχή οι αιρετικοί θα έλεγαν ιδού η γλωσσολαλιά, ιδού η απόδειξη Αγίου Πνεύματος, τώρα που έδρασαν τα πέντε πρώτα χαρίσματα σε αυτήν την ευχή δεν τους καίγεται καρφί.
Παράρτημα annex
Addendum υπό την έννοια όχι ότι δημοσιεύθηκε αργότερα αλλά ότι γράφτηκε μετά το πέρας της ανωτέρω ανάρτησης, δημοσιεύεται μαζί με αυτήν. Στο Ωρολόγιο η ευχή είναι υπό το όνομα του Αγίου Αντιόχου αλλά η ευχή του αποδείπνου διαφέρει από την ευχή του αγίου Αντιόχου που υπάρχει στην Πατρολογία Migne. Όπως θα γίνει φανερό η διαφορά είναι αποτέλεσμα τροποποίησης και όχι αντιγραφέα ο οποίος μετέφερε μερικές λέξεις διαφορετικά. Το ότι αυτός που την τροποποίησε φωτίστηκε μεγάλως από το Άγιο Πνεύμα έγινε εμφανές, το ποιός δεν είναι γνωστό. Η αίτηση θα χρησιμοποιούνταν στο Απόδειπνο οπότε αυτός είναι ο λόγος μεταποίησης διότι η αίτηση του Αγίου Αντιόχου είναι προσανατολισμένη κάπως περισσότερο στα πάθη και προς την σωματική μόλυνση, εξάλλου βρίσκεται στον λόγο του "Περί πορνείας". Βεβαίως επειδή είναι διπλός ο της πορνείας πόλεμος όπως λέει ο Άγιος, δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρχει αίτηση για σωματική καθαρότητα αλλά να λείπει η αίτηση για ψυχική καθαρότητα. Η προσευχή του Αγίου είναι και περίληψη των διδαχών της ομιλίας του, οπότε θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει και στην ομιλία ώστε να ερμηνεύσει τα νοήματά της, για αυτόν τον λόγο η ομιλία του Αγίου παρατίθεται με μπλέ κατωτέρω.
Υπόμνημα: [ευχή αποδείπνου] ευχή αγίου Αντιόχου κοινές φράσεις
Παραλείποντας τις αγκύλες έχουμε την ευχή που υπάρχει στην Πατρολογία Migne.
Διαβάζοντας μόνο τις αγκύλες και τα μπλέ έχουμε την ευχή του Απόδειπνου.
[Και] Δος ημίν, Δέσποτα, [προς] εις ύπνον απιούσιν, ανάπαυσιν σώματος, [και ψυχής] και διαφύλαξον ημάς από του ζοφερού ύπνου της αμαρτίας· ρύσαι ημάς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος. Δος ημίν αγιοσύνην εν φόβω σου· και ρύσαι ημάς [και] από πάσης σκοτεινής και νυκτερινής ηδυπαθείας.
Όπως στην ευχή του Απόδειπνου έχουμε και εδώ τον ύπνο της αμαρτίας και την αίτηση ώστε να διαφυλαχθούμε από αυτόν, ανατρέξτε παραπάνω για την ερμηνεία.
Έπειτα αίτηση για ρύση κάθε μόλυνσης, είτε σαρκικής είτε πνευματικής, και αίτηση για αγιοσύνη εν φόβω Θεού και ρύση από σκοτεινή και νυκτερινή ηδυπάθεια. Εδώ έχουμε την αίτηση ώστε να μας φωτίσει ο Θεός να καθαριστούμε από κάθε μολυσμό ώστε να γίνουμε γιοί και θυγατέρες του, να γίνει πράξη η διδαχή του αποστόλου στο καὶ ἔσομαι ὑμῖν εἰς πατέρα, καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς καὶ θυγατέρας, λέγει Κύριος παντοκράτωρ. Ταύτας οὖν ἔχοντες τὰς ἐπαγγελίας, ἀγαπητοί, καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ. Β Κορ. 6,18 -7,1 Θα είμαι για σας πατέρας και εσείς θα είσαστε γιοί και θυγατέρες μου, λέει Κύριος ο Παντοκράτωρ. Εφ' όσον λοιπόν αγαπητοί έχουμε αυτές τις μεγάλες υποσχέσεις του Θεού, ας καθαρίσουμε τους εαυτούς μας από κάθε μολυσμό σαρκός και πνεύματος, αγωνιζόμενοι και συνεχώς προχωρώντας μέχρι τέλους στον δρόμο της αγιότητος με φόβο Θεού.
Παύσον τας ορμάς των παθών· σβέσον την του σώματος πύρωσιν· [τα πεπυρωμένα βέλη του πονηρού, τα καθ' ημών δολίως κινούμενα] τας της σαρκός επαναστάσεις κατάργησον· [κατάστειλον] τα σωματικά πάθη, της τε σαρκός τα φρονήματα [και πάν γεώδες και υλικόν ημών φρόνημα] κοίμισον·
Το πολυμερές πάθος της πορνείας από την συναναστροφή με τις γυναίκες ξεσηκώνεται. Εύκολα εναποτίθεται το φοβερό δέλεαρ στην καρδία του ανθρώπου από τις αισχρές ομιλίες των πορνών. Και όχι μόνο αυτό αλλά διπλός είναι της πορνείας ο δαίμων, και στην ψυχή και στο σώμα συνιστάμενος, οπότε για αυτό διπλή χρειάζεται πάλη.
Δεν αρκεί μόνο η σωματική νηστεία ώστε να κατακτηθεί η τέλεια σοφρωσύνη και η αγνεία, αυτά δεν έρχονται αν η καρδία δεν έχει συντριβή, προσευχή εκτενή προς τον Θεό, μελέτη των Γραφών, κάματο και εργόχειρο, τα οποία συστέλλουν τις άτακτες της ψυχής ορμές.
Παύσον τας ορμάς των παθών· όπως ανωτέρω. Η του σώματος πύρωση είναι η φλόγα της σαρκικής επιθυμίας, κρεῖσσον γάρ ἐστι γαμῆσαι ἢ πυροῦσθαι Α Κορ. 7,9 Όσοι δεν έχουν το χάρισμα της αγαμίας ας παντρευτούν, διότι είναι προτιμότερο να παντρευτεί κάποιος παρά να πυρπολείται από την φωτιά της επιθυμίας. Στην ευχή του Αποδείπνου η του σώματος πύρωση έχει συμπεριληφθεί στις επαναστάσεις σαρκός ενώ αντ' αυτής έχει εισαχθεί αίτηση για τον εκ Διαβόλου πόλεμο προς εμάς. Η πρόταση Παύσον έως κοίμισον θα μπορούσε να συμπληρωθεί επί παραδείγματι με το: πάσαν πονηράν κατάργησον, των αντικειμένων βουλήν, και ενόχλησιν των δαιμόνων, αβλαβή τηρών με αεί, Κύριε πάντων πράγμα που έχει με μεγάλη μαεστρία κάνει ο συντάκτης της ευχής του Απόδειπνου.
Απρόσιτε Τριάς, συναΐδιε συνάναρχε θεαρχία, η απαράλλακτος εν πάσι, πλήν των φωσφόρων ιδιοτήτων,πάσαν πονηράν κατάργησον, των αντικειμένων βουλήν, και ενόχλησιν των δαιμόνων, αβλαβή τηρών με αεί, Κύριε πάντων. Παρακλητική, Ήχος Β'.
Διαφέροντας από την ευχή του Αποδείπνου η ευχή του Αγίου Αντιόχου ζητεί την κατάργηση των επαναστάσεων. Η ευχή του αποδείπνου το κάνει ώστε να γίνει φανερή σε εμάς η λέξη κοίμησον, έχοντας τώρα υπόψιν αυτή την ευχή γίνεται ακόμη φανερότερο.
Η λέξη δεν είναι φαινομενικά ταιριαστή διότι κατάργηση γίνεται σε πολλά αλλά σίγουρα όχι σε επανάσταση. Μπορεί να μην είναι ταιριαστή στην επανάσταση αλλά είναι ταιριαστή στον Παύλο, ο απόστολος μας προτρέπει να καταργήσουμε το σώμα της αμαρτίας ώστε να μην δουλεύουμε σε αυτήν γινόμενοι νέοι άνθρωποι. Επειδή ο άγιος συντάσσει μια ευχή η οποία είναι για τον σαρκικό πόλεμο, η αίτηση κάνει αναφορά στο ότι όπως ο Θεός θα καταργήσει την κοιλιά, κατά όμοιο τρόπο να καταργήσει την επανάσταση της σάρκας ώστε ο παλαιός άνθρωπος να πεθάνει, τοῦτο γινώσκοντες, ὅτι ὁ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη ἵνα καταργηθῇ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ· Ρωμ. 6,6 .τὰ βρώματα τῇ κοιλίᾳ καὶ ἡ κοιλία τοῖς βρώμασιν· ὁ δὲ Θεὸς καὶ ταύτην καὶ ταῦτα καταργήσει. τὸ δὲ σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ, ἀλλὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ ὁ Κύριος τῷ σώματι· Α Κορ. 6,13
[Και] δώρησαι ημίν, ο Θεός, γρήγορον νούν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ύπνον ελαφρόν, και πάσης σατανικής φαντασίας απηλλαγμένον· και εξέγειρον ημάς προς τας νυκτερινάς και εωθινάς λειτουργίας. [Διανάστησον δε ημάς εν τω καιρώ της προσευχής, εστηριγμένους εν ταις εντολαίς σου, και την μνήμην των σων κριμάτων εν εαυτοίς απαράθραυστον, έχοντας] Παννύχιον ημίν την σην δοξολογίαν χάρισαι του [εις το] υμνείν, [και ευλογείν, και δοξάζειν το πάντιμον και] το μεγαλοπρεπές όνομά σου, του Πατρός, και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, [νυν, και αεί και] εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Προ πάντων όμως χρειάζεται να υπάρχει ταπείνωση ψυχής την οποία δεν μπορεί να φτάσει κάποιος αν δεν απαλλαγεί από την πορνεία και τα άλλα πάθη. Χρειάζεται να υπάρχει φυλακή καρδίας από όλους τους ρυπαρούς λογισμούς, από αυτήν εξέρχονται, όπως είπε ο Κύριος, οι πονηροί διαλογισμοί. Αν όπως είπε ο απόστολος νομίμως αθλήσαντες στεφανωθούμε και καταφέρουμε να νικήσουμε το ακάθαρτο πνεύμα της πορνείας, να μην νομίσουμε ότι αυτό έγινε από την δική μας δύναμη ή άσκηση αλλά έγινε με την βοήθεια του Θεού. Ποτέ δεν σταματάει ο άνθρωπος να πολεμιέται από το πνεύμα πορνείας μέχρις ότου πραγματικά πιστέψει ότι όχι από την δική του δύναμη και κόπο αλλά ότι από του Θεού την σκέπη και βοήθεια απαλλάχτηκε από αυτήν. Καλό είναι για αποτροπή του εναντίου Διαβόλου και για αγνεία του σώματος, στο κρεβάτι προ του ύπνου να λέγεται το "Δος ημίν Δέσποτα εις ύπνον απιούσιν..."
Φρόνιμο είναι, όπως ειπώθηκε πριν, τα δύχτια και τα αγκίστρια των πονηρών γυναικών να αποφεύγονται. Ο σοφός Σολομών από την πείρα του μας παρακινεί λέγοντας, μην δίνεις προσοχή σε φαύλη γυναίκα, της πόρνης μέλι τα χείλη της στάζουν και προσωρινά φαίνεται γλυκό αλλά μετά η γεύση είναι πικρότερη και από την χολή.
Από εδώ και έπειτα γίνεται αναφορά σε Βιβλικά χωρία όπως αυτό του Σολομώντα.
δώρησαι ημίν..έως..απηλλαγμένον όπως την ευχή του Αποδείπνου.
Έπειτα υπάρχει η αίτηση ώστε να εγερθούμε για το Μεσονυκτικό ή τυχόν νυκτερινή και για τις πρωινές λειτουργίες. Η νυχτερινή αυτή ευχή κλείνει με την αίτηση ο Θεός όλη την νύχτα που έρχεται να μας δώσει επιθυμία δοξολογίας του ώστε να υμνούμε το Τριαδικό όνομα.
Πορνεία δὲ καὶ πᾶσα ἀκαθαρσία ἢ πλεονεξία μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, καθὼς πρέπει ἁγίοις, καὶ αἰσχρότης καὶ μωρολογία ἢ εὐτραπελία, τὰ οὐκ ἀνήκοντα, ἀλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία. τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Εφ. 5,3-5. Πορνεία και κάθε σαρκική ακαθαρσία, πλεονεξία για υλικά, δεν πρέπει ούτε καν να ονομάζεται μεταξύ σας όπως άλλωστε αρμόζει σε αγίους. Ούτε καν να αναφέρεται μεταξύ σας αισχρότητα μωρολογία ή απρεπής αστειολογία και βωμολοχία, ρυπαρά λόγια, που αυτά δεν ταιριάζουν σε Χριστιανούς, αλλά πρέπει να ακούγεται μεταξύ σας προσευχή ευχαριστίας προς τον Θεό. Διότι να γνωρίζετε καλά ότι κάθε πόρνος η ακάθαρτος η πλεονέκτης, ο οποίος πλεονέκτης με το να λατρεύει υλικά αγαθά είναι ειδωλολάτρης, δεν έχει κανένα απολύτως μερίδιο στην βασιλεία Θεού.
οἱ δὲ βουλόμενοι πλουτεῖν ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμὸν καὶ παγίδα καὶ ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς, αἵτινες βυθίζουσι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν. Α Τιμ. 6,9 Εκείνοι που κατέχονται από την επιθυμία των χρημάτων και θέλουν να πλουτίσουν, περιπίπτουν μέσα σε πειρασμό και παγίδα που τους στήνει ο διάβολος και σε επιθυμίες πολλές και βλαβερές, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους στην καταστροφή και την απώλεια.
Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς, ἐστηριγμένους ἐν ταῖς ἐντολαῖς σου, καὶ τὴν μνήμην τῶν σῶν κριμάτων ἐν ἑαυτοῖς ἀπαράθραυστον ἔχοντας. Παννύχιον ἡμῖν τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Εδώ παρατηρούμε αίτηση να μας διαναστήσει τον καιρό της προσευχής, όμως τα επόμενα δεν αντιστοιχούν καθόλου με τον καιρό, την ώρα, της προσευχής, ταιριάζουν γάντι με την ζωή του Χριστιανού, είναι κλασσική διατύπωση ορθού βίου. Στηριγμένοι στις εντολές περισσότερο χρειάζεται να είμαστε στην ζωή όχι τόσο στην προσευχή. Στην προσευχή αυτό που χρειάζεται είναι ο νους να μην ταξιδεύει, να είναι στον Θεό, οπότε έχουμε κατάνυξη, δάκρυα μετανοίας. Στην ζωή υπάρχουν οι μεγάλοι κίνδυνοι να παραβούμε τις εντολές, εκεί είναι που χρειάζεται ο άνθρωπος στήριγμα διότι το μάτι, το αυτί, ο νους, το σώμα, είναι σε ενέργεια διαφορετική από όταν είμαστε σε ώρα προσευχής.
Μνήμη άθραυστη των κριμάτων πρέπει να έχουμε πάντοτε, ο στρατιώτης της πίστεως πρέπει να έχει τον θυρεό συνεχώς υψωμένο εναντίων του Διαβόλου, όμως πάλι αυτό περισσότερο χρειάζεται στην ζωή, εκεί είναι που πρέπει να θυμόμαστε τις εντολές διότι υπάρχει όχι σκέτη η φαντασία αλλά η πραγματικότητα των οφθαλμών και η φαντασία μαζί, υπάρχουν τα μέλη του σώματος, η γλώσσα, τα χέρια, τα μάτια, τα οποία όλα δεν είναι όπως όταν προσευχόμαστε. Ο άγιος Νείλος λέει, μακάριος είναι ο νους ο οποίος κατά την διάρκεια της προσευχής προσεύχεται απερίσπαστα το οποίο μας κάνει να έχουμε περισσότερο πόθο στον Χριστό, μακάριος ο νους ο οποίος κατά την προσευχή γίνεται άυλος και ακτήμονας, μακάριος ο νους ο οποίος στην προσευχή έχει απάθεια. MPG 79,1193 Να χρησιμοποιείς τα δάκρυα για κάθε αίτημα, πολύ χαίρεται ο Δεσπότης για όποιον με δάκρυα προσεύχεται. Αγωνίσου να κάνεις τον νου κατά την διάρκεια της προσευχής κουφό και άλαλο. Προσευχή είναι η ανάβαση του νου στον Θεό. MPG 79,1169. Τον καιρό της προσευχής η θεωρία του νού τον Θεό μόνο προσέχει και προς αυτόν όλες τις κινήσεις τείνει και καρδιακές δεήσεις με θέρμη αναπέμπει σε αυτόν, λέει ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος και τόσα θα μπορούσαν να παρατεθούν ώστε να δούμε ότι για καιρό προσευχής θα έπρεπε να είναι διαφορετικά τα αιτήματα.
Θα ήταν πολύ καταλληλότερη μια άλλη διατύπωση και άλλη σειρά στα αιτήματα.
Να μας έχει ο Θεός καλά, να ξυπνήσουμε για προσευχή, να στηρίξει τον νου μας σε αυτόν, η διάνοια να γεμίσει με την χάρη Θεού ώστε να υμνούμε να δοξάζουμε και να ευλογούμε το πάντιμο όνομα του Θεού, τον νουν στήριξον εν τω καιρώ της προσευχής ίνα ως θυμίαμα αύτη αναβή ενώπιον σου και άλλα όμοια όπως το Χρυσοστομικό, την ώρα της προσευχής ας μην κοιτούμε τίποτα από τα παρόντα αλλά να νομίζουμε ότι είμαστε ανάμεσα στους αγγέλους [οι οποίοι στον ουρανό δοξολογούν τον Θεό] και ότι επιτελούμε την ίδια λατρεία με εκείνους, MPG 50,779, εξάλλου στην αμέσως επόμενη πρόταση όταν η ευχή κάνει λόγο για ολονύχτια προσευχή έχουμε αυτό το σκεπτικό, όλη την νύχτα να δοξολογούμε τον Θεό. Αυτή η σειρά ταιριάζει όχι μόνο για την ημέρα, όπου εκεί είναι που πρέπει να θυμόμαστε τις εντολές, αλλά και με τις πατερικές μαρτυρίες που μας πληροφορούν ότι οι Χριστιανοί ξυπνούσαν την νύχτα και προσεύχονταν.
Εφόσον γίνεται λόγος για προσευχή θα έπρεπε να υπάρχει η αίτηση για θερμή και αδιατάρακτη προσευχή και έπειτα να έχουμε το διανάστησον ξύπνημα όπου καθώς η ημέρα ξεκινάει ο Θεός να βοηθήσει να έχουμε "στήριξη στις εντολές" και "μνήμη των κριμάτων", μια διατύπωση αίτησης η οποία τόσο φωτογραφίζει τον ορθό βίο που δεν αφήνει περιθώρια ούτε καν για σκέψη οποιαδήποτε άλλης ερμηνείας.
Αν ήθελε κάποιος να διορθώσει χωρίς μεγάλες αλλαγές απλά βάζοντας στην σωστή θέση την συγκεκριμένη φρασεολογία θα έπρεπε να αναφέρονται στην πρώτη πρόταση τα αιτήματα της δεύτερης και το αντίθετο, με τις προτάσεις να έχουν ως εξής: Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς, [..σύνδεσμος..] τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, Παννύχιον ἡμῖν [..σύνδεσμος..] ἐστηριγμένους ἐν ταῖς ἐντολαῖς σου, καὶ τὴν μνήμην τῶν σῶν κριμάτων ἐν ἑαυτοῖς ἀπαράθραυστον ἔχοντας [..σύνδεσμος..] τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Εδώ είναι κατάλληλο να παρατηρήσουμε το τελευταίο μέρος της ευχής του Μ. Βασιλείου. Διανάστησον δε ημάς εν τω καιρώ της προσευχής εστηριγμένους εν τη πίστει, και προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου, ευδοκία και αγαθότητι του μονογενούς σου Υιού, μεθ' ού ευλογητός εί, συν τω παναγίω, και αγαθώ, και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων, Αμήν.
Ο Μέγας Βασίλειος όταν κλείνοντας κάνει χρήση ίδιων λέξεων Διανάστησον δε ημάς εν τώ καιρώ τής προσευχής έχει αυτή την ροή ενώ ζητάει κάτι σχετικό και με την προσευχή αλλά και με το ξύπνημα, εστηριγμένους εν τή πίστει, καί προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου. Στην εδώ ευχή ο λόγος έρχεται στο να μας έχει καλά ο Θεός ώστε να ξυπνήσουμε Διανάστησον, να αρχίσει η πρωινή προσευχή στην οποία θα μας ανορθώσει ο Θεός Διανάστησον εστηριγμένους στηρίζοντας μας την πίστη οπότε έτσι η προσευχή θα είναι Θεάρεστη και καρποφόρα. Έπειτα έχουμε το στάδιο της ημέρας η οποία ξεκινάει όπου δια της βοηθείας του Θεού θα προκόβουμε σε αυτά που παρήγγειλε, καί προκόπτοντας εν τοίς παραγγέλμασί σου δηλαδή με την βοήθεια του Θεού θα τηρούμε τις εντολές και θα προκόβουμε πνευματικά.
Στον Μ. Βασίλειο είναι ταιριαστά, στην ευχή του Απόδειπνου φαινομενικά όχι.
Ας εξετάσουμε τις δυο προτάσεις καλύτερα ξεκινώντας με την μνήμη των εντολών.
Αυτή η φράση δεν σημαίνει φυσικά να τις θυμάται κάποιος στην κυριολεξία, ποιός έκλεψε επειδή ξέχασε ότι η κλοπή είναι παράβαση των εντολών; Μνήμη εντολών σημαίνει ο άνθρωπος σε κάθε στιγμή να τηρεί τον νόμο του Θεού, να έχει στον νου και στην καρδία τις εντολές του ώστε να τις εφαρμόζει. Μας λέει ο Ψαλμός 102, τὸ δὲ ἔλεος τοῦ Κυρίου ἀπὸ τοῦ αἰῶνος καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτόν, καὶ ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ ἐπὶ υἱοῖς υἱῶν τοῖς φυλάσσουσι τὴν διαθήκην αὐτοῦ καὶ μεμνημένοις τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι αὐτάς. Ψαλ. 102:17-18. Η ευσπλαχνία του Θεού απλώνεται αιώνια σε αυτούς που τον σέβονται και η δικαιοσύνη του φρουρός αιώνιος σε αυτούς είναι. Ο Κύριος είναι προστάτης όλων των ανθρώπων εκείνων οι οποίοι θυμούνται τις εντολές του, θυμούνται δηλαδή φυλάσσουν, τηρούν τον νόμο του και έχουν πάντοτε στον νου και στην καρδιά τους τις εντολές του για να τις εφαρμόζουν και να συμμορφώνονται με αυτές.
Για αυτό και το Ευαγγελικό ἐμνήσθησαν τῶν ρημάτων αὐτοῦ που είπε ο άγγελος στις γυναίκες δεν σημαίνει ότι θυμήθηκαν αλλά ότι στηρίχθηκαν στην πίστη, σημαίνει ότι η πίστη τους ενισχύθηκε, ότι θεραπεύτηκαν. Tί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν; οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ᾿ ἠγέρθη· μνήσθητε ὡς ἐλάλησεν ὑμῖν ἔτι ὢν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ, λέγων ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παραδοθῆναι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων ἁμαρτωλῶν καὶ σταυρωθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστῆναι. Kαὶ ἐμνήσθησαν τῶν ρημάτων αὐτοῦ. Τι ζητάτε τον ζωντανό μαζί με τους νεκρούς; δεν είναι εδώ, αναστήθηκε. Θυμηθείτε αυτά που σας είπε ότι πρέπει να σταυρωθεί και την τρίτη ημέρα να αναστηθεί, και θυμήθηκαν τα λόγια του. Ο άγγελος απεστάλει ώστε να κοιμήσει πᾶν γεῶδες καὶ ὑλικὸν ἡμῶν φρόνημα, στάλθηκε να θεραπεύσει. Αλλού λέει ο Κύριος μνήσθητι νόμου Μωσῆ τοῦ δούλου μου Μαλ. 4,6 θυμήσου τις εντολές που έδωσα στον Μωυσή τον δούλο μου. Αυτό το λέει ώστε οι πιστοί να είναι έτοιμοι κατά την ημέρα που θα παρουσιαστεί ώστε να μην έλθει η καταδίκη, μὴ ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν ἄρδην. Μὴ ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν ἄρδην μνήσθητι νόμου Μωσῆ τοῦ δούλου μου Μαλ. 4,5-6 Για να μην έλθω εγώ και χτυπήσω εκ θεμελίων την Γη. Έχε πάντοτε στον νου και στην καρδιά σου τον νόμο του δούλου μου Μωυσή. Η ημέρα που θα παρουσιαστεί ο Κύριος είναι ο θάνατος του κάθε ενός μας.
Όμοια και ο Πέτρος "θυμήθηκε" όταν τον κοίταξε ο Χριστός παρά το γεγονός ότι μεμεγάλη θέρμη είχε απαντήσει στον Χριστό ότι δεν πρόκειται να τον αφήσει ακόμη και αν όλοι τον αρνούνταν.Ο αλέκτωρ είχε ήδη λαλήσει αλλά δεν είχε καμία επίδραση στο να έρθει ο γρήγορος νους, να έρθουν τα δάκρυα της μετανοίας του σώφρονα λογισμού και έπειτα η νήφουσα καρδία όπου με ταπείνωση απαντάει στην ερώτηση του Χριστού αν τον αγαπάει. Την στιγμή που το Φως κοίταξε τον Πέτρο, ἐνέβλεψε, αυτός θυμήθηκε, όταν έπεσε σε αυτόν ο Θεϊκός ήλιος ήρθε ο γρήγορος νους.
Καὶ στραφεὶς ὁ Κύριος ἐνέβλεψε τῷ Πέτρῳ, καὶ ὑπεμνήσθη ὁ Πέτρος τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου, ὡς εἶπεν αὐτῷ ὅτι πρὶν ἀλέκτορα φωνῆσαι ἀπαρνήσῃ με τρίς· καὶ ἐξελθὼν ἔξω ὁ Πέτρος ἔκλαυσε πικρῶς. Λουκ. 22,61-62
Ο Χριστιανός ως στρατιώτης του φωτός πάντες ὑμεῖς υἱοὶ φωτός ἐστε καὶ υἱοὶ ἡμέρας με την βοήθεια του Θεού έχει την ασπίδα της πίστεως πάντοτε υψωμένη ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι·, έχει πάντοτε εντός του ἐν ἑαυτοῖς την θύμηση των εντολών την πίστη στον Θεό, οπότε δεν αφήνει να εισέλθει εντός του το πεπυρωμένο βέλος του αντίπαλου ώστε να σπάσουν οι εντολές και να θραυσθεί ο υπενάντιος Διαβόλου, ἀπαράθραυστον ἔχοντας, δηλαδή ο πιστός. Mε τα λόγια αυτά ζητούμε να γίνουμε και εμείς ένας Μωυσής ο οποίος ήταν ατρόμητος και γεναιότατος στρατιώτης Χριστού, από εκεί είναι η εικόνα. Ο Μωυσής θυμόταν τις εντολές και είχε τα κρίματα Θεού απαραύθραυστα, με αυτό έκανε και τον Ισραήλ απαραύθραυστον.
Καὶ εἶπε τοῦ ἐξολοθρεῦσαι αὐτούς, εἰ μὴ Μωυσῆς ὁ ἐκλεκτὸς αὐτοῦ ἔστη ἐν τῇ θραύσει ἐνώπιον αὐτοῦ τοῦ ἀποστρέψαι τὸν θυμὸν αὐτοῦ τοῦ μὴ ἐξολοθρεῦσαι αὐτούς. Ψαλ. 105,23 Δικαίως αποφάσισε ο Θεός να εξολοθρεύσει τους Ισραηλίτες και θα το έκανε εάν ο Μωϋσής ο εκλεκτός αυτός δούλος του δεν στεκόταν ενώπιον του κατά την θραύση του Ισραήλ για να κατευνάσει τον δίκαιο θυμό του Κυρίου ώστε να μη τους εξολοθρεύσει εντελώς. Ο Μωυσής ήταν "ἀπαράθραυστον ἔχοντας" για αυτό και στάθηκε ενώπιον του Θεού κατά την θραύση. Η φράση ἐνώπιον αὐτοῦ στην περίπτωση του Ψαλμού 105 είναι πολεμικός όρος όπου περιγράφεται ο στρατιώτης που στέκεται μπροστά στον αντίπαλο ο οποίος κάνει επιδρομή ώστε να καταστρέψει, να θραύσει. Είναι βεβαίως κατανοητό ότι εδώ ο Θεός μας διδάσκει: τις μεσιτείες των αγίων, την μίμηση αγίων, την ευσπλαχνία του. Δεν μπορεί κάποιος άνθρωπος να σταματήσει τον Θεό ούτε καν να ξέρει τα σχέδια του χωρίς ο Θεός να τα αποκαλύψει. Ο ύμνος αναφέρει να έχουμε τις εντολές ατόφιες, χωρίς θραύση, διότι εμείς είμαστε αυτοί που σπάμε τις εντολές, ο Διάβολος δεν μπορεί να αναγκάσει, είδαμε πριν ότι ο αμαρτωλός αποκαλείται υιός απείθειας, ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας Κολ. 3,5 άρα πείστηκε δεν αναγκάστηκε, απείθησε στον Θεό και πείστηκε από τον Διάβολο. Εδώ αιτούμαστε την βοήθεια του Θεού ώστε ο στρατιώτης του Νέου Ισραήλ, δηλαδή ο Χριστιανός, να μην θραυσθεί, την βοήθεια Θεού ώστε η τροπαιούχος δεξιά του ως πανσθενής να μας ενισχύσει. Έχουμε ίδια περίπου εικόνα όπως τον ύμνο Σοῦ ἡ τροπαιοῦχος δεξιά, θεοπρεπῶς ἐν ἰσχὺϊ δεδόξασται· αὕτη γάρ, Ἀθάνατε, ὡς πανσθενὴς ὑπεναντίους ἔθραυσε, τοῖς Ἰσραηλίταις, ὁδὸν βυθοῦ καινουργήσασα και η συγκεκριμένη πρόταση της ευχής που εξετάζουμε μπορεί να ειπωθεί διαφορετικά και σαν Ῥαθυμίας νυσταγμῷ, ἐπὶ κλίνης ἡδονῶν, καθεύδοντά με, διανάστησον Χριστέ, καὶ τῶν σῶν προσκυνητήν, παθῶν ἀνάδειξον. Και σαν διότι αριστουργηματικά στην ευχή δεν συμπλέκεται μόνο η νύχτα του 24ώρου με την πνευματική νύχτα όπως στο Ῥαθυμίας νυσταγμῷ αλλά και κάτι άλλο. Ας δούμε και την τελευταία πρόταση.
Ξέρουμε ότι ο Χριστός είναι το Φως του κόσμου ερχόμενος να φωτίσει την πνευματική νύχτα που επήλθε από την Πτώση, έπειτα είδαμε ότι ο Χριστιανός είναι γιος φωτός, ότι είναι γιος ημέρας, ότι είναι στρατιώτης Χριστού με ασπίδα την πίστη, είδαμε ότι οι πολέμιοι είναι γιοί του σκότους, ότι είναι γιοι νύχτας, ότι σκοτάδι είναι η πνευματική τύφλωση. Κάτι άλλο που πρέπει εδώ να "θυμηθούμε" και εμείς είναι ότι ο παρών αιώνας ως απατεώνας είναι και αυτός νύχτα, δηλαδή είναι και αυτός σκοτεινός, Μέλλοντος Συμεῶνος τοῦ παρόντος αἰῶνος μεθίστασθαι τοῦ ἀπατεῶνος... όταν ο Συμεών επρόκειτο να φύγει από τον παρόντα αιώνα τον απατηλό και ψεύτικο... . Ο "παρών αιώνας" του Ακαθίστου είναι ο "αιώνας τούτος" ή αλλιώς ο "κόσμος τούτος" της Βίβλου, δηλαδή η ύλη και η προσωρινή εδώ ζωή αφού το πολίτευμα μας υπάρχει στον ουρανό. Ο παρόντας αιώνας ή ο κόσμος τούτος, εκτός από απατεώνας, είναι και σκοτεινός κόσμος εφόσον έχει διευθυντή τον άρχοντα της νύχτας και του σκότους Διάβολο, νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω· Ιω. 12,31 Ο άρχων του κόσμου τούτου θα γκρεμιστεί με την Σταύρωση, θα χάσει τους υπηκόους του και θα ριχτεί έξω. Περὶ δὲ κρίσεως, ὅτι ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται. Ιω. 16,11 Περί δε της κρίσεως θα αποδείξει ο Παράκλητος ότι ο άρχων του κόσμου τούτου έχει κριθεί καταδικαστεί και χάσει πλέον την εξουσία του.
Σκοτεινός ο άρχοντας, νύχτα η βασιλεία του, για αυτό και όποιος ζει παρέα με τον άρχοντα και στον σκοτεινό αιώνα δεν βλέπει, τυφλώνεται, ἐν οἷς ὁ θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐτοῖς τὸν φωτισμὸν τοῦ εὐαγγελίου τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ. Β Κορ. 4,4 Ο Θεός του αιώνα τούτου έχει σκοτίσει και τυφλώσει τις διάνοιες ώστε να μη λάμψει σε αυτούς το φως του Ευαγγελίου.
Οι Χριστιανοί ζούν μέσα στον σκοτεινό κόσμο τούτο και ο Χριστός ομιλεί για το σκοτάδι του παρόντα αιώνα δίδοντάς μας την εντολή να αγρυπνούμε όλες τις ώρες της νύχτας του, Βλέπετε, ἀγρυπνεῖτε καὶ προσεύχεσθε· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ καιρός ἐστιν. ὡς ἄνθρωπος ἀπόδημος, ἀφεὶς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, καὶ δοὺς τοῖς δούλοις αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν, καὶ ἑκάστῳ τὸ ἔργον αὐτοῦ, καὶ τῷ θυρωρῷ ἐνετείλατο ἵνα γρηγορῇ. γρηγορεῖτε οὖν· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ κύριος τῆς οἰκίας ἔρχεται, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· μὴ ἐλθὼν ἐξαίφνης εὕρῃ ὑμᾶς καθεύδοντας. ἃ δὲ ὑμῖν λέγω, πᾶσι λέγω· γρηγορεῖτε. Μαρκ. 13,33-37
Προσέχετε, αγρυπνείτε και προσεύχεσθε, διότι δεν γνωρίζετε πότε είναι καιρός της παρουσίας του Κυρίου. Θα συμβεί κάτι ανάλογο με ένα ξενιτεμένο ο οποίος άφησε το σπίτι του και εξουσιοδότησε τους δούλους του να το χρησιμοποιούν και στον θυρωρό είπε να είναι άγρυπνος και να περιμένει. Αγρυπνείτε λοιπόν και προσέχετε, διότι δεν γνωρίζετε πότε ο κύριος του σπιτιού έρχεται, αργά το βράδυ ή τα μεσάνυχτα ή τα χαράματα όταν λαλούν οι πετινοί ή το πρωϊ. Αγρυπνείτε μήπως τυχόν έλθη αιφνιδίως και σας βρει να κοιμάστε. Αυτά δε τα λέω μόνο σε σας, αλλά σε όλους. Γρηγορείτε.
Εδώ ο Χριστός μας λέει για τον κόσμο τούτο ότι είναι γεμάτος παγίδες, Βλέπετε.
Ότι είναι γεμάτος από πνευματικό ύπνο, ἀγρυπνεῖτε.
Ότι είναι γεμάτος από αδιαφορία προς τον Χριστό ως οδηγό, προσεύχεσθε.
Και έχουμε ξανά εδώ τον Χριστιανό που παρουσιάζεται ως φύλακας θυρωρῷ του σπιτιού Εκκλησία και εαυτού, ο οποίος φυλάει σκοπιά μέσα στην επικυνδυνη νύχτα του παρόντος αιώνος όλες τις ώρες, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· έχοντας το καθήκον να παραμείνει άθραυστος.
Τώρα λοιπόν κατανούμε ότι οι πρότασεις δεν είναι παράδοξες και ανάποδα, η εκλογή της αίτησης ορθού βίου μετά το ξύπνημα για προσευχή είναι εκεί για να οδηγήσει εμάς στο αίτημα που είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστανού. Η τελευταία πρόταση έχει άριστα κρυμμένη την νύχτα του παρόντος αιώνος.
Η ευχή του Μεσονυκτικού του Μ. Βασίλειου λέει κάτι παρόμοιο αλλά πολύ απλούστερα.
Καὶ δώρησαι ἡμῖν ἐν ἀγρύπνῳ καρδίᾳ καὶ νηφούσῃ διανοίᾳ, πᾶσαν τοῦ παρόντος βίου τὴν νύκτα ἡμᾶς διελθεῖν. Και εδώ έχουμε την παρομοίωση να έχει αφορμή τα λόγια του Χριστού στο Μαρκ. 13,33-37. Η άγρυπνη καρδία του Μ. Βασιλείου είναι η καρδία νήφουσα της ευχής του Αποδείπνου ἀγρύπνῳ καρδίᾳ -- καρδίαν νήφουσαν και η νήφουσα διάνοια είναι ο σόφρων λογισμός, νηφούσῃ διανοίᾳ -- σώφρονα λογισμόν.
Έπειτα ζητούμε να μας χαρίσει τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου
Εδώ δεν λέει να μας χαρίσει την δοξολογία για να δοξάζουμε και πάλι καλά που δεν πρόσθεσε χάρισαι τον ύμνο για να υμνούμε και την ευλογία για να ευλογούμε. Αν ήθελε να πει για προσευχή θα έλεγε τον σον αίνον χάρισαι εις το υμνείν και ευλογείν και δοξάζειν το οποίο ταιριάζει καλύτερα διότι αυτά τα τρία συνθέτουν την προσευχή, τον αίνο.
Σε αυτές τις προτάσεις έχουμε τον σκοπό της ζωής του Χριστιανού, δεν γίνεται λόγος για την προσευχή. Οι γιοι του Φωτός είναι και οι ίδιοι φως εφόσον είναι μικροί Χριστοί. Έτσι όπως ο Χριστός δίωχνει το σκοτάδι όμοια και αυτοί διώχνουν το σκοτάδι και γίνονται αιτία να δοξάσουν οι άνθρωποι τον Θεό. Σε κάθε περίσταση και ώρα, ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ·, της νύχτας του αιώνα τούτου, Παννύχιον, ζητούμε ο Θεός να μας χαρίσει την δοξολογία, ἡμῖν τὴν σὴν δοξολογίαν χάρισαι, δηλαδή να μας στηρίζει στον κατά Χριστόν βίο ώστε με αυτόν να τον δοξάζουμε, αυτή είναι η γνήσια δοξολογία Θεού η οποία περιέχει και την του στόματος.
Εδώ με το δοξολογίαν η ευχή κάνει λόγο για το ότι ο Χριστιανός την νύχτα του αιώνος τούτου έχει την εντολή αλλά θέλει και ο ίδιος εκ καρδίας να είναι φως.
Η φράση τὴν σὴν δοξολογίαν είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστιανού, είναι όμοια με την πραγματοίηση της φράσης ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου, γενηθήτω τὸ θέλημά σου που βλέπουμε στο "Πάτερ ημών" και το εἰς τὸ ὑμνεῖν, καὶ εὐλογεῖν, καὶ δοξάζειν είναι το αποτέλεσμα του αγιασμού του ανθρώπου.
Η δοξολογία Χριστού την νύχτα του αιώνος τούτου είναι ο αγιασμός μας, μόνο έτσι δοξάζεται ο Θεός από εμάς και με κανέναν άλλον τρόπο, σκέτη η προσευχή οδηγεί σε χείλη τιμώντα και καρδία μακριά από εμένα, ούτε με καλές πράξεις δοξάζεται ο Θεός διότι αυτές χωρίς Χριστό είναι απλά ανθρωπισμός. Ο Θεός δοξάζεται στον κόσμο δια του αγιασμού του ανθρώπου ο οποίος έρχεται όχι με καλά έργα, δηλαδή με ανθρωπισμό, αλλά με τα μυστήρια, για αυτό τον λόγο έχει γίνει και η εκλογή αυτής της φράσης που είναι και η εντολή Κυρίου στο Ησαΐας 12,4-5. Η τελευταία πρόταση είναι αίτηση ίδια με τα λόγια που βλέπουμε να μας παραγγέλει ο Κύριος στον Ησαΐα: καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ὑμνεῖτε Κύριον, βοᾶτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ἀναγγείλατε ἐν τοῖς ἔθνεσι τὰ ἔνδοξα αὐτοῦ, μιμνήσκεσθε, ὅτι ὑψώθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ. ὑμνήσατε τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι ὑψηλὰ ἐποίησεν· ἀναγγείλατε ταῦτα ἐν πάση τῇ γῇ. Ησ. 12,4-5 Και θα πείς κατά την ημέρα εκείνη εσύ ο λυτρωμένος, υμνήστε τον Κύριο, διαλαλήστε το ονομά του, αναγγείλατε στα έθνη όσα ένδοξα έκανε. Να θυμόσαστε ότι δοξάστηκε και μεγαλύνθηκε το ονομά του. Υμνολογήσατε το όνομα του Κυρίου, διότι μεγάλα και θαυμαστά πραγματοποίησε. Διαλαλήσατε αυτά σε όλη την οικουμένη.
Αν δούμε στον Ησαΐα θα παρατηρήσουμε ότι αμέσως μετά την περιγραφή της παγκόσμιας βασιλείας του Χριστού και την επάνοδο Ισραήλ έχουμε αυτά τα λεγόμενα Κυρίου τα οποία είναι άσμα ευχαριστίας προς τον ενσαρκωμένο Χριστό, την ράβδο ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί Μεσσία.
Ο Χριστιανός είναι ένας μικρός Χριστός, είναι ένας απόστολος, είναι λύχνος, είναι "φως εθνών", είναι φως σε κάθε εθνικό, δηλαδή άνθρωπο που είναι μακριά από τον Χριστό, είναι "εις σωτήριαν", δηλαδή οδηγεί στον Χριστό, τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. Πραξ. 13,47 Ο Κύριος δια του προφήτη Ησαΐα μιλώντας προς τον Μεσσία είπε, σε έχω θέσει φως των Εθνών, για να είσαι εσύ προς σωτηρία όλων ανεξαιρέτως έως τα πέρατα της γης.
Ο Χριστός λέει Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ματθ. 5,14-16 Εσείς είσαστε το φως του κόσμου. Μια πόλη που είναι κτισμένη πάνω σε όρος δεν μπορεί να κρυφτεί και όταν ανάβουν λύχνο οι άνθρωποι δεν τον βάζουν κάτω αλλά στον λυχνοστάτη ώστε να φωτίζει όλους μέσα στο σπίτι. Έτσι ας λάμψει εμπρός στους ανθρώπους το φως σας για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον Πατέρα σας τον ουράνιο που έχει τέτοια ενάρετα παιδιά.
Ο δοξασμός Θεού ή αλλιώς ο αγιασμός του όνοματος του είναι η αποχή νου και σώματος από την μόλυνση και η συμμετοχή μας στα μυστήρια με τα οποία γίνομαστε μέτοχοι Φωτός. Μόνο με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος αποκτάει κοινωνία με το Φως και έχει έπειτα την δυνατότητα να γίνεται λύχνος Θεού.
Η δοξολογία Θεού δεν είναι τα καλά έργα, δεν είναι ο σκοπός της ζωής του Χριστιανού ο ανθρωπισμός, δεν ήταν ανάγκη ο Χριστός να μας αποκαλύψει κάτι το ήδη γνωστό, να αγαπάμε, να ελεούμε, ούτε ήταν ανάγκη να ορίσει τα μυστήρια.
ὁ λέγων μὴ μοιχεύειν μοιχεύεις; ὁ βδελυσσόμενος τὰ εἴδωλα ἱεροσυλεῖς; ὃς ἐν νόμῳ καυχᾶσαι, διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τὸν Θεὸν ἀτιμάζεις; τὸ γὰρ ὄνομα τοῦ Θεοῦ δι᾿ ὑμᾶς βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι, καθὼς γέγραπται. Ρωμ. 2,22-24
Εσύ που συμβουλεύεις να μην μοιχεύουν μοιχεύεις; Εσύ που αποστρέφεσαι τα είδωλα ιεροσυλείς τους ειδωλολατρικούς ναούς; Εσύ που καυχιέσαι για την γνώση του Νόμου με την παράβαση του Νόμου ατιμάζεις τον Θεό; Διότι πράγματι εξ αιτίας των δικών σας αναισχύντων παραβάσεων βρίζεται και βλασφημείται το όνομα του Θεού μεταξύ των ειδωλολατρών, όπως έχει γραφτεί από τον προφήτη Ησαΐα.
Μας λέει ο απόστολος σε άλλη επιστολή, ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς· δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ. Α Κορ. 6,20 Διότι έχετε εξαγοραστεί με πολύτιμο τίμημα, δηλαδή με το ανεκτίμητο αίμα του Χριστού. Αποφεύγετε λοιπόν κάθε τι που μολύνει και δοξάστε τον Θεό με το σώμα σας και με το πνεύμα σας τα οποία είναι του Θεού.
Παράβαση νόμου βλασφημία Θεού, αγιασμός σώματος και πνεύματος δόξα Θεού.
Αυτός είναι ο τρόπος που ο Χριστιανός δοξολογεί τον Θεό, που γίνεται φως εθνών, που γίνεται προς σωτηρία, που αναγγέλει στα Έθνη την Βασιλεία Θεού και ότι αυτός εβασίλευσε, εἴπατε ἐν τοῖς ἔθνεσιν· ὁ Κύριος ἐβασίλευσε Ψαλμ. 95,10.
Η τελευταία πρόταση ταυτίζεται όχι μόνο με την εντολή Κυρίου μετά την αιχμαλωσία Διαβόλου που είδαμε στον Ησαΐα αλλά και με αυτά που λέει ο Ψαλμωδός στους Ψαλμούς 95 και 112: Αἶνος ᾠδῆς τῷ Δαυΐδ, ὅτι ὁ οἶκος ᾠκοδόμητο μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν. ᾄσατε τῷ Κυρίῳ· εὐλογήσατε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, εὐαγγελίζεσθε ἡμέραν ἐξ ἡμέρας τὸ σωτήριον αὐτοῦ· ἀναγγείλατε ἐν τοῖς ἔθνεσι τὴν δόξαν αὐτοῦ, ἐν πᾶσι τοῖς λαοῖς τὰ θαυμάσια αὐτοῦ ...... εἴπατε ἐν τοῖς ἔθνεσιν· ὁ Κύριος ἐβασίλευσε, καὶ γὰρ κατώρθωσε τὴν οἰκουμένην, ἥτις οὐ σαλευθήσεται, κρινεῖ λαοὺς ἐν εὐθύτητι. Ψαλ. 95,1-10
Ψάλτε προς τον Κύριο. Δοξολογήστε το όνομα του, κάθε ημέρα να κηρύσσετε συνεχώς την χαρμόσυνη αγγελία της σωτηρίας που μας έστειλε. Διαλαλήσατε μεταξύ των λαών την μεγαλοπρέπειά του και τα θαυμαστά του έργα. .... Διαλαλήσατε και καταστήσατε γνωστό μεταξύ όλων των εθνών ότι ο Κυριος βασίλευσε πανταχού και πάντοτε, διότι αυτός ανόρθωσε την πεσμένη οικουμένη η οποία και δεν θα κλονιστεί πλέον από την θέση της. Ο Κύριος είναι εκείνος ο οποίος θα κρίνει με δικαιοσύνη.
Αἰνεῖτε, παῖδες, Κύριον, αἰνεῖτε τὸ ὄνομα Κυρίου· εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος. ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου μέχρι δυσμῶν αἰνετὸν τὸ ὄνομα Κυρίου. ὑψηλὸς ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη ὁ Κύριος, ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ἡ δόξα αὐτοῦ. Ψαλ. 112,1-4 Υμνολογείτε πάντοτε τον Κυριο. Υμνολογήσατε το πάντιμο όνομα του Κυρίου. Ας είναι το όνομα του Κυρίου πάντοτε ευλογημένο από τώρα και έως στους αιώνας των αιώνων. Δοξασμένο ας είναι το όνομα του Κυρίου από των ανατολών ηλίου μέχρι και των δυσμών, σε όλη την οικουμένη. Μέγας και ένδοξος ο Κυριος πάνω σε όλα τα έθνη.
Εδώ με το ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ἡ δόξα αὐτοῦ δεν εννοεί ότι η δόξα του Θεού είναι πελώρια μέχρι τον ουρανό όπως θα έλεγε παιδί που θέλει να περιγράψει μέγεθος, αλλά εννοεί ότι η δόξα Θεού που δίνει ο άνθρωπος με τον βίο του ανεβαίνει στους ουρανούς, έτσι γίνεται και υψηλός επί πάντα τα έθνη ο Κύριος.
Αυτά ακριβώς τα λόγια που βλέπουμε στην ευχή ανέπεμψε ο αγιασμένος μαθητής του Ιωάννη Θεολόγου μάρτυρας Πολύκαρπος ο οποίος μαρτύρησε το 155μΧ. Στην προσευχή του προ του μαρτυρίου είπε, σε υμνώ σε ευλογώ σε δοξάζω.
Οπότε σύμφωνα με τα παραπάνω το Διανάστησον δὲ ἡμᾶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς σημαίνει να μας έχει καλά ο Θεός να ξυπνήσουμε το πρωί και να αρχίσουμε την πρωινή προσευχή και έπειτα κατά την διάρκεια του βίου μας που είναι μέσα στην νύχτα του αιώνος τούτου να τον δοξάζουμε.
Επίλογος
Διὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος γνώσεως κατὰ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, ἑτέρῳ δὲ πίστις ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι, ἄλλῳ δὲ χαρίσματα ἰαμάτων ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι. ἄλλῳ δὲ ἐνεργήματα δυνάμεων, ἄλλῳ δὲ προφητεία, ἄλλῳ δὲ διακρίσεις πνευμάτων, ἑτέρῳ δὲ γένη γλωσσῶν, ἄλλῳ δὲ ἑρμηνεία γλωσσῶν· Α Κορ. 12,8-10
Χρειάζεται άραγε προσπάθεια ώστε να δει το μεγαλείο και την απόδειξη Αγ. Πνεύματος που έρχεται από την ευχή αυτή; Τι να πας πουν άραγε τα τελευταία σε σειρά αξιολόγησης γένη γλωσσών και ερμηνεία γλωσσών;
Ο κάθε ένας μπορεί δήθεν να "γλωσολαλεί" με κορακίστικα για 20,40,60 σερί λεπτά αλλά θα χρειαζόταν 20,40,60 χρόνια και όχι δεν θα πλησίαζε τέτοιου ΑγιοΠνευματικού επιπέδου ευχή αλλά ούτε καν θα έπαιρνε χαμπάρι το τι λέει.
Εδώ έχουμε τον λόγο σοφίας σε υπερθετικό βαθμό, λόγος σοφίας δεν είναι να λέμε αποφθέγματα ή σοφές συμβουλές πως θα επιτύχει ο άλλος το τάδε ή το δείνα υλικό, αλλά λόγος σοφίας είναι η βαθύτατη κατανόηση της διδαχής. Έχουμε τον λόγο γνώσεως σε υπερθετικό βαθμό, δηλαδή την ικανότητα μετάδοσης της διδαχής, αυτό το χάρισμα ήταν η αιτία της δημιουργίας της ευχής. Την πίστη, η ευχή είναι ένα θαύμα της πίστεως. Το χάρισμα ιαμάτων, βλέποντας τι πραγματικά λέει η ευχή ενισχύεται μεγάλως ο Χριστιανός διότι βλέπει την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, βλέπει μπροστά του το Άγιο Πνεύμα, αναπέμπει στον Κύριο την ευχή και ωφελείται, θεραπεύεται στην ψυχή η πίστη του ενισχύεται.
Αν οι μαρτυρίες έλεγαν ότι γλωσσολάλησε αυτός που συνέθεσε την ευχή οι αιρετικοί θα έλεγαν ιδού η γλωσσολαλιά, ιδού η απόδειξη Αγίου Πνεύματος, τώρα που έδρασαν τα πέντε πρώτα χαρίσματα σε αυτήν την ευχή δεν τους καίγεται καρφί.
Παράρτημα annex
Addendum υπό την έννοια όχι ότι δημοσιεύθηκε αργότερα αλλά ότι γράφτηκε μετά το πέρας της ανωτέρω ανάρτησης, δημοσιεύεται μαζί με αυτήν. Στο Ωρολόγιο η ευχή είναι υπό το όνομα του Αγίου Αντιόχου αλλά η ευχή του αποδείπνου διαφέρει από την ευχή του αγίου Αντιόχου που υπάρχει στην Πατρολογία Migne. Όπως θα γίνει φανερό η διαφορά είναι αποτέλεσμα τροποποίησης και όχι αντιγραφέα ο οποίος μετέφερε μερικές λέξεις διαφορετικά. Το ότι αυτός που την τροποποίησε φωτίστηκε μεγάλως από το Άγιο Πνεύμα έγινε εμφανές, το ποιός δεν είναι γνωστό. Η αίτηση θα χρησιμοποιούνταν στο Απόδειπνο οπότε αυτός είναι ο λόγος μεταποίησης διότι η αίτηση του Αγίου Αντιόχου είναι προσανατολισμένη κάπως περισσότερο στα πάθη και προς την σωματική μόλυνση, εξάλλου βρίσκεται στον λόγο του "Περί πορνείας". Βεβαίως επειδή είναι διπλός ο της πορνείας πόλεμος όπως λέει ο Άγιος, δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρχει αίτηση για σωματική καθαρότητα αλλά να λείπει η αίτηση για ψυχική καθαρότητα. Η προσευχή του Αγίου είναι και περίληψη των διδαχών της ομιλίας του, οπότε θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει και στην ομιλία ώστε να ερμηνεύσει τα νοήματά της, για αυτόν τον λόγο η ομιλία του Αγίου παρατίθεται με μπλέ κατωτέρω.
Υπόμνημα: [ευχή αποδείπνου] ευχή αγίου Αντιόχου κοινές φράσεις
Παραλείποντας τις αγκύλες έχουμε την ευχή που υπάρχει στην Πατρολογία Migne.
Διαβάζοντας μόνο τις αγκύλες και τα μπλέ έχουμε την ευχή του Απόδειπνου.
[Και] Δος ημίν, Δέσποτα, [προς] εις ύπνον απιούσιν, ανάπαυσιν σώματος, [και ψυχής] και διαφύλαξον ημάς από του ζοφερού ύπνου της αμαρτίας· ρύσαι ημάς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος. Δος ημίν αγιοσύνην εν φόβω σου· και ρύσαι ημάς [και] από πάσης σκοτεινής και νυκτερινής ηδυπαθείας.
Όπως στην ευχή του Απόδειπνου έχουμε και εδώ τον ύπνο της αμαρτίας και την αίτηση ώστε να διαφυλαχθούμε από αυτόν, ανατρέξτε παραπάνω για την ερμηνεία.
Έπειτα αίτηση για ρύση κάθε μόλυνσης, είτε σαρκικής είτε πνευματικής, και αίτηση για αγιοσύνη εν φόβω Θεού και ρύση από σκοτεινή και νυκτερινή ηδυπάθεια. Εδώ έχουμε την αίτηση ώστε να μας φωτίσει ο Θεός να καθαριστούμε από κάθε μολυσμό ώστε να γίνουμε γιοί και θυγατέρες του, να γίνει πράξη η διδαχή του αποστόλου στο καὶ ἔσομαι ὑμῖν εἰς πατέρα, καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς καὶ θυγατέρας, λέγει Κύριος παντοκράτωρ. Ταύτας οὖν ἔχοντες τὰς ἐπαγγελίας, ἀγαπητοί, καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ. Β Κορ. 6,18 -7,1 Θα είμαι για σας πατέρας και εσείς θα είσαστε γιοί και θυγατέρες μου, λέει Κύριος ο Παντοκράτωρ. Εφ' όσον λοιπόν αγαπητοί έχουμε αυτές τις μεγάλες υποσχέσεις του Θεού, ας καθαρίσουμε τους εαυτούς μας από κάθε μολυσμό σαρκός και πνεύματος, αγωνιζόμενοι και συνεχώς προχωρώντας μέχρι τέλους στον δρόμο της αγιότητος με φόβο Θεού.
Παύσον τας ορμάς των παθών· σβέσον την του σώματος πύρωσιν· [τα πεπυρωμένα βέλη του πονηρού, τα καθ' ημών δολίως κινούμενα] τας της σαρκός επαναστάσεις κατάργησον· [κατάστειλον] τα σωματικά πάθη, της τε σαρκός τα φρονήματα [και πάν γεώδες και υλικόν ημών φρόνημα] κοίμισον·
Το πολυμερές πάθος της πορνείας από την συναναστροφή με τις γυναίκες ξεσηκώνεται. Εύκολα εναποτίθεται το φοβερό δέλεαρ στην καρδία του ανθρώπου από τις αισχρές ομιλίες των πορνών. Και όχι μόνο αυτό αλλά διπλός είναι της πορνείας ο δαίμων, και στην ψυχή και στο σώμα συνιστάμενος, οπότε για αυτό διπλή χρειάζεται πάλη.
Δεν αρκεί μόνο η σωματική νηστεία ώστε να κατακτηθεί η τέλεια σοφρωσύνη και η αγνεία, αυτά δεν έρχονται αν η καρδία δεν έχει συντριβή, προσευχή εκτενή προς τον Θεό, μελέτη των Γραφών, κάματο και εργόχειρο, τα οποία συστέλλουν τις άτακτες της ψυχής ορμές.
Παύσον τας ορμάς των παθών· όπως ανωτέρω. Η του σώματος πύρωση είναι η φλόγα της σαρκικής επιθυμίας, κρεῖσσον γάρ ἐστι γαμῆσαι ἢ πυροῦσθαι Α Κορ. 7,9 Όσοι δεν έχουν το χάρισμα της αγαμίας ας παντρευτούν, διότι είναι προτιμότερο να παντρευτεί κάποιος παρά να πυρπολείται από την φωτιά της επιθυμίας. Στην ευχή του Αποδείπνου η του σώματος πύρωση έχει συμπεριληφθεί στις επαναστάσεις σαρκός ενώ αντ' αυτής έχει εισαχθεί αίτηση για τον εκ Διαβόλου πόλεμο προς εμάς. Η πρόταση Παύσον έως κοίμισον θα μπορούσε να συμπληρωθεί επί παραδείγματι με το: πάσαν πονηράν κατάργησον, των αντικειμένων βουλήν, και ενόχλησιν των δαιμόνων, αβλαβή τηρών με αεί, Κύριε πάντων πράγμα που έχει με μεγάλη μαεστρία κάνει ο συντάκτης της ευχής του Απόδειπνου.
Απρόσιτε Τριάς, συναΐδιε συνάναρχε θεαρχία, η απαράλλακτος εν πάσι, πλήν των φωσφόρων ιδιοτήτων,πάσαν πονηράν κατάργησον, των αντικειμένων βουλήν, και ενόχλησιν των δαιμόνων, αβλαβή τηρών με αεί, Κύριε πάντων. Παρακλητική, Ήχος Β'.
Διαφέροντας από την ευχή του Αποδείπνου η ευχή του Αγίου Αντιόχου ζητεί την κατάργηση των επαναστάσεων. Η ευχή του αποδείπνου το κάνει ώστε να γίνει φανερή σε εμάς η λέξη κοίμησον, έχοντας τώρα υπόψιν αυτή την ευχή γίνεται ακόμη φανερότερο.
Η λέξη δεν είναι φαινομενικά ταιριαστή διότι κατάργηση γίνεται σε πολλά αλλά σίγουρα όχι σε επανάσταση. Μπορεί να μην είναι ταιριαστή στην επανάσταση αλλά είναι ταιριαστή στον Παύλο, ο απόστολος μας προτρέπει να καταργήσουμε το σώμα της αμαρτίας ώστε να μην δουλεύουμε σε αυτήν γινόμενοι νέοι άνθρωποι. Επειδή ο άγιος συντάσσει μια ευχή η οποία είναι για τον σαρκικό πόλεμο, η αίτηση κάνει αναφορά στο ότι όπως ο Θεός θα καταργήσει την κοιλιά, κατά όμοιο τρόπο να καταργήσει την επανάσταση της σάρκας ώστε ο παλαιός άνθρωπος να πεθάνει, τοῦτο γινώσκοντες, ὅτι ὁ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη ἵνα καταργηθῇ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ· Ρωμ. 6,6 .τὰ βρώματα τῇ κοιλίᾳ καὶ ἡ κοιλία τοῖς βρώμασιν· ὁ δὲ Θεὸς καὶ ταύτην καὶ ταῦτα καταργήσει. τὸ δὲ σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ, ἀλλὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ ὁ Κύριος τῷ σώματι· Α Κορ. 6,13
[Και] δώρησαι ημίν, ο Θεός, γρήγορον νούν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν, ύπνον ελαφρόν, και πάσης σατανικής φαντασίας απηλλαγμένον· και εξέγειρον ημάς προς τας νυκτερινάς και εωθινάς λειτουργίας. [Διανάστησον δε ημάς εν τω καιρώ της προσευχής, εστηριγμένους εν ταις εντολαίς σου, και την μνήμην των σων κριμάτων εν εαυτοίς απαράθραυστον, έχοντας] Παννύχιον ημίν την σην δοξολογίαν χάρισαι του [εις το] υμνείν, [και ευλογείν, και δοξάζειν το πάντιμον και] το μεγαλοπρεπές όνομά σου, του Πατρός, και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, [νυν, και αεί και] εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Προ πάντων όμως χρειάζεται να υπάρχει ταπείνωση ψυχής την οποία δεν μπορεί να φτάσει κάποιος αν δεν απαλλαγεί από την πορνεία και τα άλλα πάθη. Χρειάζεται να υπάρχει φυλακή καρδίας από όλους τους ρυπαρούς λογισμούς, από αυτήν εξέρχονται, όπως είπε ο Κύριος, οι πονηροί διαλογισμοί. Αν όπως είπε ο απόστολος νομίμως αθλήσαντες στεφανωθούμε και καταφέρουμε να νικήσουμε το ακάθαρτο πνεύμα της πορνείας, να μην νομίσουμε ότι αυτό έγινε από την δική μας δύναμη ή άσκηση αλλά έγινε με την βοήθεια του Θεού. Ποτέ δεν σταματάει ο άνθρωπος να πολεμιέται από το πνεύμα πορνείας μέχρις ότου πραγματικά πιστέψει ότι όχι από την δική του δύναμη και κόπο αλλά ότι από του Θεού την σκέπη και βοήθεια απαλλάχτηκε από αυτήν. Καλό είναι για αποτροπή του εναντίου Διαβόλου και για αγνεία του σώματος, στο κρεβάτι προ του ύπνου να λέγεται το "Δος ημίν Δέσποτα εις ύπνον απιούσιν..."
Φρόνιμο είναι, όπως ειπώθηκε πριν, τα δύχτια και τα αγκίστρια των πονηρών γυναικών να αποφεύγονται. Ο σοφός Σολομών από την πείρα του μας παρακινεί λέγοντας, μην δίνεις προσοχή σε φαύλη γυναίκα, της πόρνης μέλι τα χείλη της στάζουν και προσωρινά φαίνεται γλυκό αλλά μετά η γεύση είναι πικρότερη και από την χολή.
Από εδώ και έπειτα γίνεται αναφορά σε Βιβλικά χωρία όπως αυτό του Σολομώντα.
δώρησαι ημίν..έως..απηλλαγμένον όπως την ευχή του Αποδείπνου.
Έπειτα υπάρχει η αίτηση ώστε να εγερθούμε για το Μεσονυκτικό ή τυχόν νυκτερινή και για τις πρωινές λειτουργίες. Η νυχτερινή αυτή ευχή κλείνει με την αίτηση ο Θεός όλη την νύχτα που έρχεται να μας δώσει επιθυμία δοξολογίας του ώστε να υμνούμε το Τριαδικό όνομα.
.png)
.jpg)
.png)
Ερμηνεία ευχής Μεσονυκτικού Μ. Βασιλείου
Αυτή η αίτηση έχει συντεθεί αποκλειστικά από Βιβλικά χωρία, ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα, και κάποιες διαπιστώσεις εξ αυτών. Παράδειγμα, ο Θεός είναι αυτός που μπορεί να "ετάζει νεφρούς και καρδίας" Ψαλμ. 70,10, δηλαδή να βλέπει σε βάθος τον άνθρωπο, οπότε είναι "τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων σαφῶς ἐπιστάμενος".
Κύριε Παντοκράτορ, ὁ Θεὸς τῶν Δυνάμεων καὶ πάσης σαρκός, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν καὶ τὰ ταπεινὰ ἐφορῶν, καρδίας τε καὶ νεφροὺς ὁ ἐτάζων, καὶ τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων σαφῶς ἐπιστάμενος, τὸ ἄναρχον καὶ ἀΐδιον φῶς, παρ' ὃ οὐκ ἔστι παραλλαγή, ἢ τροπῆς ἀποσκίασμα, Αὐτός, ἀθάνατε Βασιλεῦ, πρόσδεξαι τὰς ἱκεσίας ἡμῶν, ἃς κατὰ τὸν παρόντα καιρὸν τῆς νυκτός, τῷ πλήθει τῶν σῶν οἰκτιρμῶν θαρροῦντες, ἐκ ῥυπαρῶν πρὸς σὲ χειλέων ποιούμεθα, καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ πλημμελήματα ἡμῶν, τὰ ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ καὶ διανοίᾳ, ἐκ γνώσεως ἢ ἀγνωσίας πλημμεληθέντα ἡμῖν, καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ναοὺς ἡμᾶς ποιῶν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καὶ δώρησαι ἡμῖν ἐν ἀγρύπνῳ καρδίᾳ καὶ νηφούσῃ διανοίᾳ, πᾶσαν τοῦ παρόντος βίου τὴν νύκτα ἡμᾶς διελθεῖν, ἀπεκδεχομένους τὴν παρουσίαν τῆς λαμπρᾶς καὶ ἐπιφανοῦς ἡμέρας τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν ᾗ μετὰ δόξης ἐπὶ γῆς Κριτὴς τῶν ἁπάντων ἐλεύσεται, ἑκάστῳ ἀποδοῦναι κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀναπεπτωκότες καὶ ὑπνοῦντες, ἀλλ' ἐγρηγοροῦντες καὶ διεγηγερμένοι ἐν τῇ ἐργασίᾳ τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ εὑρεθῶμεν καὶ ἕτοιμοι εἰς τὴν χαράν, καὶ εἰς τὸν θεῖον νυμφῶνα τῆς δόξης αὐτοῦ συνεισέλθωμεν, ἔνθα ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καὶ ἡ ἀνέκφραστος ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄρρητον. Σὺ γὰρ εἶ τὸ ἀληθινὸν φῶς, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον τὰ σύμπαντα, καὶ σὲ ὑμνεῖ πᾶσα ἡ Κτίσις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, Ἀμήν.
ἐπισκεψάσθω Κύριος ὁ Θεὸς τῶν πνευμάτων καὶ πάσης σαρκὸς ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς συναγωγῆς ταύτης, Αρ. 27,16
τίς ὡς Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν; ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν καὶ
τὰ ταπεινὰ ἐφορῶν ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐν τῇ γῇ, Ψαλ. 112,5-6
συντελεσθήτω δὴ πονηρία ἁμαρτωλῶν καὶ κατευθυνεῖς δίκαιον, ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς ὁ Θεός. Ψαλ. 7,10
πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπὸ τοῦ πατρὸς τῶν φώτων, παρ᾿ ᾧ οὐκ ἔνι παραλλαγὴ ἢ τροπῆς ἀποσκίασμα. Ιακ. 1,17
καὶ εἶπον· ὦ τάλας ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων Ησ. 6,5
Ἰδοὺ ἔρχομαι ταχύ, καὶ ὁ μισθός μου μετ᾿ ἐμοῦ, ἀποδοῦναι ἑκάστῳ ὡς τὸ ἔργον ἔσται αὐτοῦ. Αποκ. 22,12
καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ. Β Κορ. 7,1
συντελεσθήτω δὴ πονηρία ἁμαρτωλῶν καὶ κατευθυνεῖς δίκαιον, ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς ὁ Θεός. Ψαλ. 7,10
πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπὸ τοῦ πατρὸς τῶν φώτων, παρ᾿ ᾧ οὐκ ἔνι παραλλαγὴ ἢ τροπῆς ἀποσκίασμα. Ιακ. 1,17
καὶ εἶπον· ὦ τάλας ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων Ησ. 6,5
Ἰδοὺ ἔρχομαι ταχύ, καὶ ὁ μισθός μου μετ᾿ ἐμοῦ, ἀποδοῦναι ἑκάστῳ ὡς τὸ ἔργον ἔσται αὐτοῦ. Αποκ. 22,12
καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ. Β Κορ. 7,1
ΣΕΙΡΑ :
Η ΕΛΛΑΜΨΙΣ ΤΟΥ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΦΩΤΟΣ
ΣΤΟΥΣ ΥΜΝΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΥΜΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ
Ερμηνεία στιχηρών του Πάσχα: Αναστήτω ο Θεός
Ερμηνεία ευχής: Και δος ημίν Δέσποτα προς ύπνον απιούσιν
Ερμηνεία ευχής: Κύριε Κύριε ο ρυσάμενος ημάς
Ερμηνεία ευχής: Αγίου Αντιόχου πατρολογίας Migne
Ερμηνεία ευχής: Ο εν παντί καιρώ και πάση ώρα
Ερμηνεία άλλων τροπαρίων:
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΥΜΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟ
Υπεραγία Θεοτόκος και άγιος γέρων Δανιήλ:
Ερμηνεία τροπαρίου: Της σωτηρίας εύθυνόν μοι τρίβους Θεοτόκε
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΥΜΝΟΙ ΠΡΟΣ ΑΓΙΟΥΣ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΙΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Ερμηνεία ευχής αποδείπνου: Άγιε Άγγελε ο εφεστώς
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου